Βάζοντας φρένο στην παράνοια

Τον Ιανουάριο του 2020, μόλις λίγους μήνες μετά τη θριαμβευτική εκλογή του στην ουκρανική προεδρία, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ταξίδεψε στην Ιερουσαλήμ, προκειμένου να συμμετάσχει στις εκδηλώσεις μνήμης για την 75η επέτειο από την απελευθέρωση του Αουσβιτς. Εκεί, αφηγήθηκε στον τότε ισραηλινό πρωθυπουργό, τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, τρεις ιστορίες από τον πόλεμο.

Στην πρώτη, πρωταγωνιστούσε μία (μουσουλμάνα) Τατάρα από την Κριμαία, η Σάιντε Αρίφοβα. Στην κατεχόμενη από τους Ναζί Κριμαία, η Αρίφοβα έσωσε δεκάδες ορφανά Εβραιόπουλα λέγοντας ψέματα στους Γερμανούς ότι ήταν Τατάροι και δίνοντάς τους ταταρικά ονόματα. Μετά την απελευθέρωση της χερσονήσου, όταν ο Στάλιν διέταξε την απέλαση όλων των Τατάρων της Κριμαίας στην Κεντρική Ασία, η Αρίφοβα έσωσε για δεύτερη φορά αυτά τα παιδιά, αποδεικνύοντας πως ήταν στην πραγματικότητα Εβραιόπουλα. Η ίδια στάλθηκε στο Ουζμπεκιστάν, επέστρεψε όμως στη γενέτειρά της στην Κριμαία μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, εκεί απεβίωσε το 2007, σε ηλικία 91 χρόνων. Η ζωή της έγινε ταινία δέκα χρόνια αργότερα, κανονικά μάλιστα είχε προγραμματιστεί να γυριστεί στην Κριμαία, λόγω της προσάρτησής της από τη Ρωσία, ωστόσο, το 2014, γυρίστηκε στη Γεωργία και την ηπειρωτική Ουκρανία.

Στη δεύτερη ιστορία που αφηγήθηκε τότε ο Ζελένσκι στον ισραηλινό ηγέτη, πρωταγωνιστής ήταν ένας ουκρανός ελληνοκαθολικός ιερέας από την περιοχή του Λβιβ, ο Ομέλιαν Κοβτς, o οποίος εξέδωσε σχεδόν 600 πιστοποιητικά βάπτισης σε Εβραίους, και για αυτό στάλθηκε από τους Ναζί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαϊντάνεκ, στην Πολωνία.

«Καταλαβαίνω γιατί προσπαθείτε να με απελευθερώσετε», θα έγραφε από εκεί στα έξι παιδιά του. «Αλλά σας ζητώ να μην κάνετε τίποτα. Χθες σκότωσαν εδώ 50 ανθρώπους. Αν δεν ήμουν εδώ, ποιος θα τους βοηθούσε να υπομείνουν αυτόν τον πόνο; Εκτός από τον παράδεισο, αυτός είναι ο μόνος τόπος όπου θα ήθελα να είμαι. Εδώ είμαστε όλοι ίσοι: Πολωνοί, Εβραίοι, Ουκρανοί, Ρώσοι, Λετονοί και Εσθονοί. Είμαι ο μόνος ιερέας εδώ. Δεν θα μπορούσα καν να φανταστώ τι θα συνέβαινε χωρίς εμένα. Εδώ βλέπω τον Θεό, που είναι ο ίδιος για όλους». Ο Κοβτς πέθανε στο Μαϊντάνεκ το 1944 και οσιοποιήθηκε το 2001 από τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β’.

Η τρίτη ιστορία που θέλησε να αφηγηθεί ο πρόεδρος της Ουκρανίας στην Ιερουσαλήμ αφορούσε «μία οικογένεια τεσσάρων αδελφών». Πήγαν όλοι τους στο μέτωπο, στο πλευρό του Κόκκινου Στρατού, και μόνο ένας επέστρεψε. «Οι τρεις από αυτούς, οι γονείς και οι οικογένειές τους, έγιναν θύματα του Ολοκαυτώματος.

Ολοι τους πυροβολήθηκαν θανάσιμα από τους γερμανούς κατακτητές που εισέβαλαν στην Ουκρανία», είπε. «Ο τέταρτος αδελφός επέζησε. Δύο χρόνια μετά τον πόλεμο, απέκτησε έναν γιο και 31 χρόνια αργότερα, απέκτησε έναν εγγονό. Αλλα σαράντα χρόνια μετά, αυτός ο εγγονός έγινε πρόεδρος και σήμερα στέκεται ενώπιόν σας, κύριε πρωθυπουργέ».

Σε μία συνέντευξη που παραχώρησε εκείνες τις μέρες στην εφημερίδα Times of Israel, ο Ζελένσκι επεσήμανε πως ο ίδιος μεγάλωσε σε μία «κανονική σοβιετική εβραϊκή οικογένεια» – μία μη θρησκευόμενη οικογένεια, αφού οι σοβιετικές Αρχές προωθούσαν την αθεΐα και κατέστελλαν την πίστη. «Πιστεύω στον Θεό», είπε. «Αλλά δεν μιλάω ποτέ για τον Θεό ή τη θρησκεία».

Κανονικά, δεν θα έπρεπε να ασχολούμαστε καν με τον ανεκδιήγητο ισχυρισμό του Βλαντίμιρ Πούτιν ότι εισέβαλε στην Ουκρανία προκειμένου να την «αποναζιστικοποιήσει». Ενα κομμάτι των συμπατριωτών μας, ωστόσο, συμμερίζονται τις απόψεις του – αυτό το κομμάτι είναι που δίνει στη ρωσική πρεσβεία το «δικαίωμα» να μας νουθετεί με τόσο ιταμό τρόπο μέσω Τwitter, καλώντας μας να «συνέλθουμε και να αναλάβουμε τις ευθύνες μας, να σταματήσουμε την αντιρωσική προπαγάνδα και να δείξουμε ψυχραιμία, νηφαλιότητα και σοβαρότητα». Για να συνέλθουμε λοιπόν.

Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Ουκρανοεβραίοι σκοτώθηκαν στο Ολοκαύτωμα. Ναι, κάποιοι Ουκρανοί πολέμησαν στο πλευρό των Ναζί, αλλά αυτοί ήταν πολύ λίγοι, και το κίνητρό τους δεν ήταν η ναζιστική ιδεολογία αλλά το γεγονός ότι η Γερμανία τούς είχε υποσχεθεί να τους βοηθήσει να ανεξαρτητοποιηθούν από τη μισητή ΕΣΣΔ.

Και ναι, υπάρχουν πάντα εθνικιστικές διαδηλώσεις στην Ουκρανία, συμμετέχει ωστόσο μια μικρή μειοψηφία, ο Ζελένσκι απαγόρευσε εξάλλου πολλές από αυτές τις πορείες, όπως τους φόρους τιμής στον εθνικιστή Στεπάν Μπαντέρα, σύμμαχο της ναζιστικής Γερμανίας επί Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η σημερινή κυβέρνηση της Ουκρανίας εξελέγη το 2019 μέσω δημοκρατικών, διάφανων εκλογών. Nαι, η Ουκρανία έχει ακροδεξιό κίνημα, και στους ένοπλους υποστηρικτές του περιλαμβάνoνται τόσο το νεοναζιστικό Τάγμα Αζόφ όσο και ο επονομαζόμενος Δεξιός Τομέας. Δεν υπάρχει όμως δημοκρατική χώρα ελεύθερη από ακροδεξιές εθνικιστικές ομάδες.

Οσο για το πραγματικό λαϊκό τους έρεισμα, στις εκλογές του 2019, η ουκρανική Ακροδεξιά εξευτελίστηκε, αποσπώντας μόλις το 2% των ψήφων, στήριξη σαφώς μικρότερη από εκείνη που λαμβάνουν ακροδεξιά κόμματα σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία – για την Ελλάδα και το πρόσφατο παρελθόν της ας μη μιλήσουμε καλύτερα. Οσο για την πουτινική καταγγελία περί «γενοκτονίας στο Ντονμπάς»… ε όχι, κάπου πρέπει να βάλουμε ένα φρένο στην παράνοια.

Μετά τιμής, οι κατά-τη-ρωσική-πρεσβεία «διάφοροι παπαγάλοι».