Καταφύγια στην Αθήνα: Υπόγειοι χώροι ιστορικής μνήμης

Η σκληρή πολεμική αναμέτρηση που εξελίσσεται στην Ουκρανία τις τελευταίες οκτώ ημέρες έφερε στο προσκήνιο της επικαιρότητας τα καταφύγια, καθώς σε αυτά αναζητούν προστασία οι κάτοικοι των μεγάλων ουκρανικών πόλεων που δέχονται συνεχείς επιθέσεις από τις ρωσικές δυνάμεις.

Και στη χώρα μας υπάρχουν ασφαλώς καταφύγια, δηλαδή υπόγειοι χώροι ειδικής κατασκευής, που προορίζονται κατά κύριο λόγο για την προστασία των αμάχων.

Ειδικότερα στην Αττική υπάρχουν αρκετά υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια της εποχής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

(Φωτογραφία από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυρίμη με τίτλο «Τα καταφύγια της Αττικής»)

Εξ όσων γνωρίζουμε, ο Ιωάννης Μεταξάς ήταν εκείνος που τη δεκαετία του ’30, πέραν της στρατιωτικής προετοιμασίας της χώρας, εκπόνησε σχέδιο για την πολιτική προστασία του άμαχου πληθυσμού, αλλά και ιδιαίτερα σημαντικών δημόσιων υπηρεσιών.

Βάσει των πληροφοριών που έχουμε στη διάθεσή μας, μεταξύ των ετών 1936 και 1940 κατασκευάστηκαν στην Αττική περί τα 400 δημόσια καταφύγια, που είχαν συνολική χωρητικότητα 30-40.000 ατόμων.

Μάλιστα, τα καταφύγια αυτά φτιάχτηκαν με συγκεκριμένες προδιαγραφές ως προς τη θωράκιση, τον εξαερισμό, την παροχή νερού και τις τουαλέτες, το φωτισμό και τις εξόδους κινδύνου.

Το πιο γνωστό καταφύγιο της Αθήνας είναι αυτό της οδού Κοραή 4, στο κτίριο που λειτουργεί ως Χώρος Ιστορικής Μνήμης της κατοχικής περιόδου (των ετών 1941-1944).

Το εν λόγω κτίριο οικοδομήθηκε την περίοδο 1934-1938 και μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επιτάχθηκε για διάφορες κρατικές υπηρεσίες.

Το Μάιο του 1941 το επέταξαν οι κατοχικές δυνάμεις και στο αντιαεροπορικό καταφύγιο του κτιρίου εγκαταστάθηκαν τα κρατητήρια της διαβόητης Kommandantur.

Άλλα αξιόλογα καταφύγια του κέντρου της Αθήνας διασώζονται στο Μέγαρο Μετοχικού Ταμείου Στρατού (τετράγωνο των οδών Πανεπιστημίου, Βουκουρεστίου, Σταδίου και Αμερικής), στην πολυκατοικία της οδού Ζαλοκώστα 7 και στο κτίριο του υπουργείου Οικονομικών, στην οδό Καραγιώργη Σερβίας 10.

(Φωτογραφία από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυρίμη με τίτλο «Τα καταφύγια της Αττικής»)

Ξεχωριστής αναφοράς χρήζουν βεβαίως τα αθηναϊκά καταφύγια του Λυκαβηττού και του Αρδηττού.

Εντός των ορίων της Αττικής καταφύγια υπάρχουν επίσης στον Πειραιά (Καστέλλα – Προφήτης Ηλίας), στα νότια προάστια (Γλυφάδα, Βούλα), στη Ραφήνα κ.α.