Πόλεμος στην Ουκρανία: Γιατί η Ουάσινγκτον φοβάται να στριμώξει τον Πούτιν

Ανώτεροι αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου που συμμετέχουν στον σχεδιασμό της στρατηγικής για την αντιμετώπιση της Ρωσίας, έχουν αρχίσει να ανησυχούν για έναν νέο κίνδυνο, γράφουν οι Times της Νέας Υόρκης: ότι η χιονοστιβάδα των κυρώσεων στη Μόσχα, που επιταχύνθηκε πολύ ταχύτερα από το αναμενόμενο, στριμώχνει τον ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν, ανοίγοντας το ενδεχόμενο εκείνος να αντιδράσει αγρίως, ίσως ακόμη και διευρύνοντας τη σύγκρουση έξω από τα σύνορα της Ουκρανίας.

• Διαβάστε επίσης: Πόλεμος στην Ουκρανία: «Για τη Δύση η μάχη είναι χαμένη» – Τα σενάρια για το μέλλον

Τι φοβούνται οι μυστικές υπηρεσίες

Το ζήτημα έχει επανέλθει πολλές φορές στη συζήτηση των τελευταίων ημερών, σύμφωνα με τρεις αξιωματούχους. Σύμφωνα με πληροφορίες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που έχουν κοινοποιηθεί στο Κογκρέσο και τον Λευκό Οίκο, ο Πούτιν έχει την τάση να εντείνει την επιθετικότητά του όταν αισθάνεται παγιδευμένος από τις ίδιες του τις λάθος εκτιμήσεις. Για αυτό και έχουν περιγράψει μια σειρά από πιθανές αντιδράσεις, που θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν βομβαρδισμούς αδιακρίτως στις ουκρανικές πόλεις με στόχο την αντιστάθμιση των λαθών των πρώτων ημερών, μέχρι και κυβερνοεπιθέσεις με στόχο το αμερικανικό οικονομικό σύστημα, αλλά και περισσότερες πυρηνικές απειλές ή ίσως κινήσεις που θα διεύρυναν τον πόλεμο και έξω από την Ουκρανία.

Ταυτόχρονα, οι μυστικές υπηρεσίες επιχειρούν να επαναξιολογήσουν την ψυχική κατάσταση του ρώσου προέδρου και το κατά πόσον οι φιλοδοξίες του και οι ριψοκίνδυνες κινήσεις του θα μπορούσαν να σχετίζονται με τα δυο χρόνια ουσιαστικής απομόνωσης εξαιτίας του κοροναϊού.

Το ζήτημα των πυρηνικών

Οι ανησυχίες αυτές αυξήθηκαν περαιτέρω μετά την εντολή του Πούτιν την Κυριακή για αυξημένη ετοιμότητα των πυρηνικών όπλων, ως αντίδραση σε αυτά που αντιμετωπίζει ως επιθετικά σχόλια της Δύσης. Τις ημέρες που ακολούθησαν, ωστόσο, αξιωματούχοι εθνικής ασφάλειας δήλωσαν ότι δεν έχουν δει ενδείξεις ότι οι πυρηνικές δυνάμεις της Ρωσίας έχουν τεθεί πραγματικά σε διαφορετικό επίπεδο ετοιμότητας.

Σημάδι της έντασης των αμερικανικών ανησυχιών ήταν και η ανακοίνωση εκ μέρους του υπουργού άμυνας, Λόιντ Όστιν Γ’, την Τετάρτη ότι ακύρωσε τις προγραμματισμένες δοκιμές πυρηνικών πυραύλων Minuteman για να αποφύγει την κλιμάκωση των άμεσων προκλήσεων με τη Μόσχα ή να δώσει στον Πούτιν την ευκαιρία να επικαλεστεί και πάλι το πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας του.

«Δεν λάβαμε αυτή την απόφαση ελαφρά τη καρδία, αλλά αντιθέτως θέλαμε να δείξουμε ότι είμαστε μια υπεύθυνη πυρηνική δύναμη», δήλωσε ο Τζον Κίρμπι, υπεύθυνος Τύπου του Πενταγώνου, την Τετάρτη. «Αναγνωρίζουμε ότι αυτή τη στιγμή της έντασης είναι κρίσιμο τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία να κρατούν στο μυαλό τους τον κίνδυνο των λάθος υπολογισμών και να παίρνουν μέτρα για τη μείωσή του».

Το Πρόβλημα του Στριμωγμένου Πούτιν

Παρόλα αυτά, η αντίδραση του Πούτιν στο αρχικό κύμα κυρώσεων έχει προκαλέσει μια σειρά ανησυχιών, τις οποίες ανώτερος αξιωματούχος περιέγραψε στους Times ως «Το Πρόβλημα του Στριμωγμένου Πούτιν». Οι ανησυχίες αυτές εστιάζουν σε μια σειρά από πρόσφατες ανακοινώσεις: στην απόσυρση πετρελαιοβιομηχανιών, όπως η Exxon και η Shell από τα ρωσικά κοιτάσματα, οι κινήσεις εναντίον της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας που κατακρήμνισε το ρούβλι, και η ανακοίνωση-έκπληξη της Γερμανίας ότι θα αποστείλει φονικό οπλισμό στις ουκρανικές δυνάμεις και θα αναβαθμίσει σημαντικά τις στρατιωτικές δαπάνες της.

Όμως πέρα από την ακύρωση των πυραυλικών δοκιμών, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ΗΠΑ προχωρούν σε βήματα προς την κατεύθυνση της αποκλιμάκωσης, με υψηλόβαθμο αξιωματούχο να λέει στους Times ότι δεν υπάρχει ενδιαφέρον για άρση των κυρώσεων.

Αντιθέτως, ο πρόεδρος Μπάιντεν ανακοίνωσε διευρυμένες κυρώσεις την Πέμπτη, εις βάρος ρώσων ολιγαρχών,. Πολλοί από τα κατονομαζόμενα πρόσωπα, όπως ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Πούτιν και ένας από τους στενούς του συμβούλους, ανήκουν στους πλέον επιδραστικούς υπερασπιστές και ωφελούμενους του συστήματος που έχει δημιουργήσει.

Ο Μπάιντεν, διαβάζοντας γραπτή δήλωση και αρνούμενος να απαντήσει σε ερωτήσεις, δήλωσε ότι οι κυρώσεις είχαν «τεράστιες επιπτώσεις ήδη».

Οικονομική κατάρρευση

Λίγες ώρες μετά την ομιλία του, η S&P έριξε την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ρωσίας στο CCC-, σύμφωνα με ανακοίνωση της. Πρόκειται για πολύ σημαντική πτώση σε σχέση ακόμη και με τις πρώτες ημέρες μετά την εισβολή, ενώ απέχει ελάχιστα από την προειδοποίηση ότι η χώρα πρόκειται να χρεοκοπήσει.

Τα παραπάνω δείχνουν ότι οι προσπάθειες του Πούτιν να προστατεύσει τη χώρα του από τις κυρώσεις έχουν αποτύχει σε μεγάλο βαθμό. Και τουλάχιστον προς το παρόν, δεν φαίνεται να υπάρχει διέξοδος για τον ρώσο ηγέτη πέραν της κήρυξης ανακωχής ή της απόσυρσης των στρατευμάτων του – βήματα που προς το παρόν δεν έχει δείξει πρόθυμος να κάνει.

Σε ενημέρωση Τύπου στο Λευκό Οίκο την Πέμπτη το απόγευμα, η Τζεν Ψάκι, η εκπρόσωπος Τύπου, δήλωσε ότι δεν έχει υπόψη της να γίνονται κινήσεις με στόχο να δοθεί στον Πούτιν κάποια διέξοδος. «Πιστεύω ότι αυτή ακριβώς τη στιγμή προελαύνουν προς το Κίεβο σε κομβόι και συνεχίζουν τις, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, βάρβαρες κινήσεις εναντίον του ουκρανικού λαού. Επομένως δεν είναι αυτή η στιγμή που θα προσφέρουμε επιλογές μείωσης των κυρώσεων».

Αναζήτηση διεξόδων

Όμως υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, όταν ερωτήθηκε για τις συζητήσεις εντός της κυβέρνησης για τους κινδύνους που επιφυλάσσει το μέλλον, δήλωσε ότι υπάρχουν λεπτές διαφοροποιήσεις στην προσέγγιση που θα μπορούσαν να ανοίξουν διεξόδους στο ρώσο ηγέτη.

Η πολιτική του Μπάιντεν, δήλωσε ο αξιωματούχος στους Times, δεν αφορά την αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία. Στόχος είναι, σημείωσε, να επηρεαστούν οι πράξεις του Πούτιν, όχι η εξουσία του. Και οι κυρώσεις, επεσήμανε, δεν έχουν σχεδιαστεί ως τιμωρία, αλλά ως μοχλός πίεσης που θα δώσει τέλος στον πόλεμο. Θα κλιμακωθούν σε περίπτωση που ο Πούτιν κλιμακώσει, όμως η κυβέρνηση θα αξιολογεί τις κυρώσεις της και ίσως θα τις μειώσει αν ο ρώσος πρόεδρος αρχίσει να αποκλιμακώνει.

Μια νίκη για τον Πούτιν

Και ο αξιωματούχος ανέφερε ότι επειδή ο Πούτιν πλέον ελέγχει σε τέτοιο βαθμό τα ρωσικά ΜΜΕ, κλείνοντας και τα τελευταία ανεξάρτητα μέσα, θα έχει το περιθώριο να παρουσιάσει την όποια κλιμάκωση ως νίκη.

Όμως η ελπίδα αυτή έρχεται σε σύγκρουση με τις εκτιμήσεις για τα ένστικτα του Πούτιν, πολλές εκ των οποίων στηρίζονται σε ανοιχτές παρατηρήσεις.

Ο Γουίλιαμ Μπερνς, ο διευθυντής της CIA, υποστήριζε από νωρίς ότι ο ρώσος ηγέτης ετοιμαζόταν να εισβάλει και δεν ανέπτυσσε τους στρατιώτες του γύρω από την Ουκρανία μόνο και μόνο για να ασκήσει πιέσεις σε κάποιας μορφής διαπραγμάτευση.

Πούτιν και Ουκρανία

«Δεν θα υποτιμούσα ποτέ την όρεξη του προέδρου Πούτιν να ρισκάρει για την Ουκρανία», είχε δηλώσει ο Μπερνς, ο οποίος έχει θητεύσει ως πρέσβης στη Μόσχα και έχει συναναστραφεί τον Πούτιν για περισσότερα από 20 χρόνια, τον περασμένο Δεκέμβριο.

Οι απόψεις του Πούτιν για την Ουκρανία είναι έντονες. Δεν μοιάζει πιθανό να αποδεχτεί οποιοδήποτε αποτέλεσμα δεν θα επιτύχει τον στόχο του να φέρει την Ουκρανία πιο κοντά στο ρωσικό έλεγχο. Και, ιδίως μετά και από τις κακές επιδόσεις του στρατού του την πρώτη εβδομάδα του πολέμου, ενδέχεται να ανησυχεί ότι η οποιαδήποτε ένδειξη αδυναμίας θα μπορούσε να αποδυναμώσει τη θέση του στην εξουσία.

Η στρατηγική του στις ερχόμενες εβδομάδες, έχουν προειδοποιήσει άλλοι αμερικανοί αξιωματούχοι στις απόρρητες συσκέψεις που πραγματοποιούνται από την αρχή της κρίσης, θα μπορούσε να είναι η ανακατεύθυνση της σύγκρουσης προς την Ουάσινγκτον, ελπίζοντας κάτι τέτοιο να λειτουργήσει ως αντιπερισπασμός από τις επιθέσεις των ρώσων στρατιωτών σε αμάχους στην Ουκρανία και να κινητοποιήσει εθνικιστικά αντανακλαστικά απέναντι στις πράξεις του παλιού αντιπάλου του.

Ρώσοι χάκερ

Αν ο Πούτιν αποφασίσει να χτυπήσει το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπως έκανε ο Μπάιντεν στο δικό του, έχει μόνο ένα μέσο στη διάθεσή του για να το επιτύχει: τους καλά εκπαιδευμένους χάκερ του, ορισμένοι εκ των οπίων έχουν δηλώσει ανοιχτά ότι θα τον βοηθήσουν σε αυτή τη μάχη.

Η Τατιάνα Μπόλτον, διευθύντρια πολιτικής για την κυβερνοασφάλεια και τις αναδυόμενες απειλές στο R Street Institute, εξέφρασε τη σιγουριά της ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι έτοιμος για αυτή την πρόκληση.

«Οι J.P. Morgan του πλανήτη δαπανούν περισσότερα για την κυβερνοασφάλεια από πολλές κυβερνητικές υπηρεσίες», τόνισε η Μπόλτον, πρώην ανώτερη αξιωματούχος του Υπουργείου Ασφαλείας, η οικογένεια της οποίας κατάγεται από τη Ρωσία.

Όμως ανησυχεί για το ενδεχόμενο ο Πούτιν να ενεργοποιήσει τελικά το «προεγκατεστημένο κακόβουλο πρόγραμμα στον τομέα της ενέργειας, ως αντίποινα προς τις ΗΠΑ».

Μέλη του Κογκρέσου έχουν επίσης εκφράσει ανησυχίες ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να αφήσει το δίκτυο των κακοποιών χάκερ της Μόσχας, που έχουν πραγματοποιήσει επιθέσεις που έχουν κλείσει νοσοκομεία, εργοστάσια επεξεργασίας κρέατος και το δίκτυο αγωγών Colonial που μεταφέρει σχεδόν τη μισή βενζίνη, πετρέλαιο και καύσιμα αεριωθούμενων στην Ανατολική Ακτή.

Διεύρυνση των συγκρούσεων

Μια άλλη πιθανότητα είναι ο Πούτιν να απειλήσει να προχωρήσει βαθύτερα στη Μολδαβία και τη Γεωργία, οι οποίες, όπως και η Ουκρανία, δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ – επομένως οι νατοϊκές δυνάμεις δεν έχουν δικαίωμα να εισέλθουν στα εδάφη τους.

Υπάρχουν ακόμη και μεγαλύτερες ανησυχίες που αφορούν τις πιθανές πυρηνικές απειλές. Την περασμένη Κυριακή, καθώς οι μάχες εντείνονταν, η Λευκορωσία υπερψήφισε σε δημοψήφισμα την τροποποίηση του συντάγματός της, προκειμένου η Ρωσία να μπορεί να τοποθετεί και πάλι πυρηνικά στα εδάφη της. Αμερικανοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι ο Αλεξάντερ Λουκασένκο θα ζητήσει από τον Πούτιν να τοποθετήσει τακτικά όπλα στη χώρα του, τα οποία πλέον θα βρίσκονται ακόμη πιο κοντά στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Και ο Πούτιν έχει δείξει δυο φορές αυτή την εβδομάδα ότι είναι έτοιμος να θυμίσει στον πλανήτη ανά πάσα στιγμή πόσο ισχυρό είναι το πυρηνικό του οπλοστάσιο.

Όμως η επόμενη κίνηση του Πούτιν πιθανότατα θα είναι να εντείνει περαιτέρω τις επιχειρήσεις του στην Ουκρανία, πράγμα που είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε περισσότερους θανάτους αμάχων και καταστροφές.

«Δεν ήταν περίπατος για τον Πούτιν, και πλέον δεν έχει άλλη επιλογή από το να αυξήσει την επιθετικότητά του», εξήγησε στους Times η Μπεθ Σάνερ, πρώην κορυφαία αξιωματούχος των μυστικών πληροφοριών. «Αυτό κάνουν οι αυταρχικοί ηγέτες. Δεν μπορούν να αποχωρήσουν γιατί θα φανούν αδύναμοι».