Πόλεμος στην Ουκρανία: Η ρωσική προπαγάνδα χωρίζει οικογένειες

Αν και ορισμένες φορές τους χωρίζουν μόνο λίγα χιλιόμετρα, στην πλειοψηφία τους οι ρώσοι πολίτες δεν έχουν ιδέα τι συμβαίνει στην Ουκρανία. Παρακολουθώντας τα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση ΜΜΕ, αδυνατούν να πιστέψουν ότι η χώρα τους διενεργεί έναν απρόκλητο πόλεμο. Ακόμη κι όταν τους περιγράφουν την κατάσταση συγγενείς και αγαπημένα πρόσωπα που βιώνουν καθημερινά τη φρίκη των βομβαρδισμών.

• Διαβάστε επίσης: Πόλεμος στην Ουκρανία: Τι κρύβει το ακινητοποιημένο ρωσικό «κομβόι θανάτου» έξω από το Κίεβο

«Δεν ήθελα να τρομάξω τους γονείς μου, όμως κάποια στιγμή άρχισα να τους λέω ευθέως ότι πολίτες και παιδιά σκοτώνονται», είπε στο BBC η Ολεξάντρα, μια 25χρονη κάτοικος του Χαρκόβου.

«Όμως παρά το γεγονός ότι ανησυχούν για εμένα, λένε ότι πιθανότατα συμβαίνει μόνο κατά λάθος, ότι ο ρωσικός στρατός ποτέ δεν θα στόχευε άμαχους. Ότι είναι οι Ουκρανοί που σκοτώνουν τους συμπατριώτες τους».

«Τους κάνουν πλύση εγκεφάλου»

Η Ολεξάντρα λέει ότι η μητέρα της επαναλαμβάνει ό,τι ακούει στην τηλεόραση.

«Πραγματικά τρόμαξα όταν άκουσα τη μαμά μου να μιλάει σαν τη ρωσική τηλεόραση. Κάνουν πλύση εγκεφάλου στους ανθρώπους. Και οι άνθρωποι τους εμπιστεύονται».

«Οι γονείς μου καταλαβαίνουν ότι στην περιοχή συμβαίνει κάποια στρατιωτική επιχείρηση. Όμως λένε: “Οι Ρώσοι ήρθαν για να σας απελευθερώσουν. Δεν θα καταστρέψουν τίποτα, δεν θα σας ακουμπήσουν. Επιτίθενται μόνο σε στρατιωτικές βάσεις”».

Την ώρα της συνέντευξης οι βομβαρδισμοί συνεχίζονταν. «Σχεδόν έχω ξεχάσει πώς μοιάζει η ησυχία. Βομβαρδίζουν αδιάκοπα», δήλωσε.

Όμως στα κανάλια της ρωσικής τηλεόρασης εκείνη την ημέρα δεν υπήρξε ούτε μια αναφορά για τους πυραύλους που έπεφταν σε οικιστικές περιοχές του Χαρκόβου, για τους θανάτους αμάχων ή για τα τέσσερα άτομα που σκοτώθηκαν ενώ περίμεναν στην ουρά για να πάρουν νερό.

«Ειδική επιχείρηση απελευθέρωσης»

Τα ρωσικά ΜΜΕ λένε ότι η απειλή για τους ουκρανούς πολίτες προέρχεται από τους ουκρανούς εθνικιστές που χρησιμοποιούν τους πολίτες ως ανθρώπινες ασπίδες.

Μέχρι και σήμερα, ο πόλεμος αποκαλείται «ειδική επιχείρηση απελευθέρωσης», ενώ στα κανάλια δεν παρουσιάζονται πλάνα από τις αντιπολεμικές διαδηλώσεις.

«Δεν με πιστεύει ούτε ο ίδιος ο πατέρας μου»

Την ίδια εμπειρία είχε και ο Μιχαΐλο, που αφού άφησε τη σύζυγο και τα παιδιά του στην Ουγγαρία και επέστρεψε στην Ουκρανία για να πολεμήσει, ξαφνιάστηκε που δεν είχε ακούσει νέα από τον πατέρα του που εργάζεται σε ένα μοναστήρι στη Ρωσία. Όταν επικοινώνησε ο ίδιος μαζί του, εκείνος αρνούνταν να πιστέψει την κατάσταση που του περιέγραψε. Του είπε ότι δεν γίνεται πόλεμος και ότι οι Ρώσοι σώζουν τους Ουκρανούς από τους ναζί.

«Δεν με πιστεύει ούτε ο ίδιος μου ο πατέρας, που ξέρει ότι είμαι εδώ και βλέπω τα πάντα με τα μάτια μου. Και το ίδιο συμβαίνει και με τη μητέρα μου, την πρώην σύζυγό του».

«Κρύβονται με τη γιαγιά μου στο μπάνιο εξαιτίας των βομβαρδισμών».

«Η κρατική αφήγηση παρουσιάζει τη Ρωσία πάντα ως τον καλό της υπόθεσης», εξήγησε στο BBC η Δρ. Τζοάνα Σόστεκ, ειδικός σε ζητήματα που σχετίζονται με τη Ρωσία και την πολιτική επικοινωνία στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης.

«Ακόμη και στις αφηγήσεις τους για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, η Ρωσία δεν έχει κάνει τίποτα κακό. Και για αυτό δεν πιστεύουν και αυτό που συμβαίνει τώρα».

Οι περισσότεροι Ρώσοι, συμπληρώνει, δεν αναζητούν εναλλακτικές εκδοχές των ειδήσεων. Πιστεύει ότι η μονόπλευρη αφήγηση που επικρίνει τη Δύση, μας βοηθά να κατανοήσουμε τους λόγους που οι Ρώσοι μπορεί να μην πιστεύουν τους συγγενείς τους σε γειτονικές χώρες.

«Εκείνοι που επικρίνουν τη Ρωσία παρουσιάζονται εδώ και τόσο πολύ καιρό ως προδότες ή ξένοι πράκτορες που εργάζονται για τη Δύση. Κι έτσι φτάνεις να μην πιστεύεις ούτε την ίδια σου την κόρη.

Η Αναστασία είναι ανταποκρίτρια του BBC στο Κίεβο, ενώ οι γονείς της ζουν σε ένα χωριό της Ρωσίας, περίπου 20 χιλιόμετρα μακριά από την αυτοαποκαλούμενη «Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ».

Στις 24 Φεβρουαρίου, όταν ξύπνησε από τον ήχο των σειρήνων, πήρε τηλέφωνο τη μητέρα της. «Της είπα ότι φοβάμαι. Μου είπε με σιγουριά να μην ανησυχώ, γιατί ποτέ δεν θα βομβαρδίσουν το Κίεβο».

Εκείνη της απάντησε ότι αυτό συνέβαινε ήδη.

«Της είπα ότι υπήρχαν θύματα μεταξύ των αμάχων. “Όμως το ίδιο συνέβαινε και όταν η Ουκρανία επιτέθηκε στο Ντονμπάς!” μου είπε, γελώντας. Για λίγο δεν μπορούσα να αναπνεύσω. Ράγισε η καρδιά μου που άκουσα τη μητέρα μου να λέει κάτι τέτοιο με τόση σκληρότητα».

Η Αναστασία πιστεύει ότι αιτία για αυτό είναι τα δημοσιεύματα των ρωσικών ΜΜΕ που παρουσιάζουν το ρωσικό στρατό ως απελευθερωτή της Ουκρανίας από τους ναζί. Επί χρόνια απέφευγε τις πολιτικές συζητήσεις με τους γονείς της, όμως αυτή τη φορά έκλεισε το τηλέφωνο απότομα στη μητέρα της.

«Σκέφτομαι πάρα πολλά πράγματα αυτή τη στιγμή», εξομολογήθηκε στο BBC. «Τι θα συμβεί σε όλους εμάς; Πού θα πάει αυτή η κατάσταση; Θα επιστρέψω ποτέ; Θα ξαναδώ ποτέ τους γονείς μου; Τους αγαπώ ακόμη πολύ, όμως κάτι μέσα μου έχει σπάσει και δεν πιστεύω ότι μπορεί να επιδιορθωθεί».