Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου – Ο υλικός και πνευματικός πολιτισμός των Ινδοευρωπαίων (Μέρος Ζ’)

Η αποκατάσταση του πνευματικού πολιτισμού των Ινδοευρωπαίων επιχειρείται όχι μόνο μέσω του ινδοευρωπαϊκού λεξιλογίου, όπως εξηγήσαμε στα δύο τελευταία άρθρα μας (Μέρος ΣΤ’ και Μέρος Ε’), αλλά και μέσω της ποιητικής γλώσσας. Σημείο εκκινήσεως της προσπάθειας αυτής υπήρξε η ακριβής αντιστοιχία που παρατηρήθηκε πριν από έναν και πλέον αιώνα ανάμεσα στη γνωστή ομηρική φράση κλέος άφθιτον (άφθαρτη καλή φήμη, μη φθίνουσα δόξα) και σε ένα λογότυπο (ο λογότυπος εν προκειμένω με την έννοια του σύντομου κειμένου, της φράσης) που απαντά σε βεδικούς ύμνους – οι Βέδες, εξ ων και το επίθετο βεδικός/-ή/-ό, ήταν θρησκευτικά κείμενα που συνετέθησαν στη σανσκριτική γλώσσα της αρχαίας Ινδίας (2η χιλιετία π.Χ.).

Η παρατήρηση αυτή παρακίνησε ορισμένους μελετητές να διατυπώσουν την υπόθεση ότι θα ήταν ίσως δυνατόν να αποκατασταθούν αποσπάσματα της προφορικής ποίησης των Ινδοευρωπαίων, τα οποία μεταδόθηκαν κατ’ ουσίαν αμετάβλητα στο διάβα των αιώνων και διασώθηκαν στην πρώιμη ποιητική παράδοση των θυγατρικών γλωσσών. Με βάση το ίδιο σκεπτικό, η μελέτη αυτής της ποιητικής γλώσσας θα επέτρεπε ενδεχομένως το σχηματισμό μιας εικόνας για τις ιδέες και τις πεποιθήσεις των Ινδοευρωπαίων.

Πέραν της προαναφερθείσης φράσης, άλλοι λογότυποι της ελληνικής που θεωρήθηκε ότι προέρχονται κατευθείαν από την ινδοευρωπαϊκή γλώσσα είναι οι ομηρικές και πάλι φράσεις μέγα κλέος (μεγάλη δόξα) και κλέα ανδρών (κατορθώματα ηρώων, ένδοξα έργα ανδρών).

Όλοι οι ανωτέρω λογότυποι μάς ωθούν έντονα να προβούμε σε υποθέσεις για τη μεγάλη σημασία του κλέους, της δόξας ή τιμητικής φήμης, στις ινδοευρωπαϊκές κοινωνίες. Παρά ταύτα, ελλοχεύει και εδώ ο κίνδυνος υπερβολών στην προσπάθεια αποκατάστασης της ινδοευρωπαϊκής γλώσσας, εάν θεωρήσουμε εσφαλμένα ως κοινή κληρονομιά από τη μητρική γλώσσα δύο εξελίξεις που είναι μεν παράλληλες, αλλά συνάμα είναι και ξεχωριστές.

Ο εν λόγω κίνδυνος καθίσταται ιδιαίτερα εμφανής στην απόπειρα αποκατάστασης των ποιητικών λογοτύπων της ινδοευρωπαϊκής. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι τα εγκώμια, οι θερμοί έπαινοι, είτε αφορούν τους θεούς είτε αφορούν τα κατορθώματα ηρώων, αποτελούν κοινό θέμα της προφορικής ποίησης που προέρχεται από τις προχριστιανικές ινδοευρωπαϊκές κοινωνίες και επιβιώνει ως σήμερα. Η ποίηση είναι εκείνη που από τη φύση της εξασφαλίζει τη διαιώνιση των εγκωμίων αυτών, εγγυάται ότι τα ανδραγαθήματα πολεμιστών και ηρώων δε θα λησμονηθούν, αλλά θα γίνουν άφθαρτη δόξα.

Τούτων δοθέντων, οι υπό εξέταση ποιητικοί λογότυποι θα μπορούσαν βεβαίως να έχουν ως πηγή τους ένα σταθερό θέμα των ινδοευρωπαϊκών κοινωνιών, αλλά θα μπορούσαν κάλλιστα να θεωρηθούν και ως κομμάτι ενός ευρύτερου πλαισίου. Και τούτο, επειδή η εγκωμιαστική ποίηση, με τη βαρύνουσα σημασία της για τη διάδοση και τη διατήρηση της δόξας των πολεμιστών και των ηρώων, δεν περιορίζεται στις ινδοευρωπαϊκές κοινωνίες, αλλά συναντάται σε όλες τις προαλφαβητικές κοινωνίες του κόσμου.

Εξάλλου, οι ποιητικές παραδόσεις ανέκαθεν δέχονταν επιδράσεις από πολλούς και διαφορετικούς πολιτισμούς, δανείζονταν ποιητικές φόρμες και θέματα από γειτονικούς πολιτισμούς. Κατά συνέπεια, δεν αποκλείεται τα κοινά θέματα των ινδοευρωπαϊκών ποιητικών παραδόσεων να εκπορεύονται από νεότερες επαφές και όχι από την κοινή κληρονομιά.

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου – Ο υλικός και πνευματικός πολιτισμός των Ινδοευρωπαίων (Μέρος Α’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου – Ο υλικός και πνευματικός πολιτισμός των Ινδοευρωπαίων (Μέρος Β’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου – Ο υλικός και πνευματικός πολιτισμός των Ινδοευρωπαίων (Μέρος Γ’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου – Ο υλικός και πνευματικός πολιτισμός των Ινδοευρωπαίων (Μέρος Δ’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου – Ο υλικός και πνευματικός πολιτισμός των Ινδοευρωπαίων (Μέρος Ε’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου – Ο υλικός και πνευματικός πολιτισμός των Ινδοευρωπαίων (Μέρος ΣΤ’)