Από το «πριν» στο «μετά»

Πώς το έλεγε εκείνος ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, ο Μακ Μίλαν, όταν, κατά την πρωθυπουργική του θητεία (1957 – 1963) ένας δημοσιογράφος τον ρώτησε τι είναι αυτό που φοβάται περισσότερο; «The facts my dear, the facts». «Τα γεγονότα αγαπητέ μου, τα γεγονότα». Αυτά τα γεγονότα που, κάποιες φορές, είναι ασύμμετρα, μετακινούν τις τεκτονικές πλάκες της Ιστορίας και, ακόμα κι αν κρίνονται ως αναμενόμενα, δεν αντιμετωπίζονται παρά μόνο ενώ συντελούνται. Που προκαλούν συνθήκες εκτάκτου ανάγκης, χρήζουν επείγουσας αντιμετώπισης και κινητοποιούν, εκτός από πολιτικές, το θυμικό και τις ηθικές αντιστάσεις κρατών και λαών. Και το θυμικό είναι απρόβλεπτο. Εκδηλώνεται μεν άμεσα και φωναχτά αλλά «ζυμώνεται» σιωπηρά και μακρόχρονα. Τότε είναι που η Ιστορία αλλάζει σελίδα.

Ενα τέτοιας «ιστορικής φόδρας» γεγονός είναι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ακόμη όμως και όταν, την περασμένη Πέμπτη, ηχούσαν ήδη τα τύμπανα του πολέμου, αμφιβάλω αν φανταζόμασταν τι αντανακλαστικά θα πυροδοτούσε στην Ευρώπη και την παγκόσμια κοινότητα. Αυτό που βλέπουμε να γίνεται τις τελευταίες μέρες δεν είναι μόνο η σύγκρουση της Δύσης με ό,τι, τέλος πάντων, αντιπροσωπεύει το καθεστώς του Πούτιν, της Δημοκρατίας με τον απολυταρχισμό, του Διεθνούς Δικαίου με τη γεωπολιτική τρομοκρατία. Εχω την εντύπωση ότι πρόκειται για το πέρασμα από ένα «πριν» σε ένα «μετά». Κι αυτά τα περάσματα γίνονται πάντα με οδυνηρό τρόπο. Σε συνθήκες χαράς και ηρεμίας δεν συντελούνται ποτέ.

Το «μετά» είναι η ένταση και το μέγεθος της διεθνούς αντίδρασης στην εισβολή σε ένα γειτονικό ανεξάρτητο κράτος που παρόμοιά της δεν θυμάμαι να έχει καταγράψει η σύγχρονη Ιστορία. Το ηχηρό «όχι» της Ευρώπης στον επεκτατισμό και το δόγμα του ρωσικού αναθεωρητισμού το οποίο παραπέμπει σε εποχές αυτοκρατοριών. Η πιο ουσιαστική, από το 1957, ανάδειξη του λόγου ύπαρξης της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Η άμεση εφαρμογή κυρώσεων ώστε να απομονωθεί πολιτικά και οικονομικά ο Πούτιν – που θα τις υποστεί όμως και ο ρωσικός λαός και γι’ αυτό πρέπει να ληφθεί σοβαρή μέριμνα. Η στήριξη στην Ουκρανία και τους πρόσφυγές της. Η γενική αίσθηση ότι υψώνεται ένα τείχος απέναντι στον επεκτατισμό αλλοπρόσαλλων μοναρχών ακόμη και αν αυτό έχει επιπτώσεις. «Δεν υπήρχε όμως αυτή η αντίδραση στην εισβολή στην Κύπρο ή στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία ή εκεί ή αλλού» είναι σαν να ακούω από κάποιους. Ναι, γιατί οι συνθήκες και οι πολιτικές συγκυρίες ωριμάζουν, γιατί λειτουργεί το ιστορικό timing. Αν, κακώς, δεν αντέδρασε με αυτόν τον τρόπο η Ευρώπη και ο κόσμος σε ανάλογες περιπτώσεις δεν πρέπει να αντιδράσει έτσι τώρα ώστε να είναι συνεπής με τον «κακό» εαυτό της;

Και τότε σκέφτεσαι ότι για να συντελεστεί αυτό το «μετά» είναι ανάγκη να αιματοκυλιστεί ένας λαός, να ξεριζωθούν εκατομμύρια άνθρωποι, να διαλυθεί μια χώρα; Και θυμάσαι τα λόγια της Εκάβης στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη. «Αν είναι να αφανιστούμε για να μας γράψει η Ιστορία, καλύτερα να μείνουμε ιστορικά αχαρτογράφητοι».