Ουκρανία: Το «Χρυσόμαλλο Δέρας» και μία παραίτηση

Φόβος. Ανησυχία. Αγωνία. Είναι τα συναισθήματα που ένιωσαν οι Ελληνες που απομακρύνθηκαν τις τελευταίες ημέρες από την καρδιά των ενόπλων συγκρούσεων στην Ουκρανία, από την Οδησσό και τη Μαριούπολη, αλλά και οι επιτελείς του ΥΠΕΞ στην Αθήνα που είχαν οργανώσει αυτές τις συντονισμένες επιχειρήσεις εκκένωσης.

Μια επιχείρηση απομάκρυνσης αμάχων από εμπόλεμη ζώνη δεν είναι ποτέ εύκολη υπόθεση. Ο πόλεμος είναι απρόβλεπτος. Πάντα υπάρχουν ρίσκα και κίνδυνοι. Γι’ αυτό μια τέτοια επιχείρηση πρέπει να είναι άρτια οργανωμένη και προετοιμασμένη, ειδικά αν είναι μαζική. Πριν από 29 χρόνια όμως το υπουργείο Εξωτερικών και οι Ενοπλες Δυνάμεις είχαν φέρει σε πέρας μια επιχείρηση απομάκρυνσης 1.013 Ελλήνων από μια εμφύλια σύρραξη που μαινόταν όχι πολύ μακριά από την Ουκρανία, λίγο νοτιότερα για την ακρίβεια.

Επρόκειτο για Ελληνες του Πόντου που ζούσαν στο Σοχούμι της Αμπχαζίας και είχαν εγκλωβιστεί στον εμφύλιο πόλεμο Γεωργίας – Αμπχαζίας. Η ειδική επιχείρηση υπό την κωδική ονομασία «Χρυσόμαλλο Δέρας» έμεινε στην ιστορία ως μία από τις πιο επιτυχημένες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων – και συγκεκριμένα τμημάτων των Ειδικών Δυνάμεων – στο εξωτερικό αλλά και παγκοσμίως. Οι Ελληνες από το Σοχούμι, οι Ελληνες της Αμπχαζίας, απομακρύνθηκαν ασφαλώς με το επιβατηγό πλοίο «Βισκάουντες Μ.» στο οποίο επέβαιναν βατραχάνθρωποι και Ειδικές Δυνάμεις, οι οποίοι παρίσταναν τα μέλη του πληρώματος. Μέλος δε της ομάδας βατραχανθρώπων ήταν ο μέχρι πρότινος υποδιοικητής της Διοίκησης Ειδικού Πολέμου, Στέλιος Κωστάλας, ο οποίος παραιτήθηκε προσφάτως. Στρατιωτικοί παράγοντες κάνουν λόγο για μια αρνητική συγκυρία, καθώς δεν απέκλειαν την ενεργοποίηση του υποναυάρχου Κωστάλα και σε μια νέα επιχείρηση στην Ουκρανία, εφόσον θα κριθεί αναγκαίο να μπει σε εφαρμογή ένα νέο σχέδιο απομάκρυσνης ομογενών με ενεργοποίηση και των Ειδικών Δυνάμεων. Από τους πρωταγωνιστές στην επιχείρηση στο Σοχούμι, μόλις τον περασμένο Νοέμβριο απεβίωσε ο καπετάνιος του πλοίου, Γιώργος Σαμιωτάκης, ενώ επικεφαλής αυτής της παράτολμης επιχείρησης ήταν ο γενναίος αξιωματικός του ΠΝ, αντιπλοίαρχος Βασίλης Ντερτιλής που έφυγε από τη ζωή το 2012.

Οι Ελληνες του Πόντου

Το καλοκαίρι του 1993 η εμφύλια σύρραξη ανάμεσα στους Αμπχαζίους και τους Γεωργιανούς συμπλήρωνε έναν χρόνο. Οι Ελληνες του Πόντου στο Σοχούμι κινδύνευαν. Γι’ αυτό είχαν απευθύνει έκκληση στην ελληνική κυβέρνηση για βοήθεια και απομάκρυνσή τους από την περιοχή. Την πολιτική ευθύνη της επιχείρησης ανέλαβε η τότε υφυπουργός Εξωτερικών Βιργινία Τσουδερού της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Αλλά ο σχεδιασμός της ανατέθηκε στις Ενοπλες Δυνάμεις. Το σχέδιο «Χρυσόμαλλο Δέρας» προέβλεπε ότι το πλοίο «Βισκάουντες» θα αναχωρούσε από την Ελλάδα αλλά πάνω σε αυτό θα είχαν επιβιβαστεί άνδρες των Ειδικών Δυνάμεων, αλεξιπτωτιστές, βατραχάνθρωποι και πεζοναύτες, μεταμφιεσμένοι σε μέλη του πληρώματος. Είχαν πάρει δηλαδή κανονικά ναυτικά φυλλάδια και το πλοίο απέπλευσε τον Αύγουστο του 1993 για τη Μαύρη Θάλασσα.

Η ημερομηνία «σωτηρίας» των Ελλήνων του Πόντου σημαδιακή. Το πλοίο έφτασε στο λιμάνι του Σοχούμι ξημερώματα της 15ης Αυγούστου. Οι ομογενείς επιβιβάστηκαν στο «Βισκάουντες» με ασφάλεια. Αλλά η αποστολή διάσωσης δεν ήταν καθόλου εύκολη, αν αναλογιστεί κανείς ότι ήδη είχαν χάσει τη ζωή τους δεκάδες ομογενείς, ενώ κατά την αποχώρησή της από τα χωριά κάποιοι είχαν δεχθεί επίθεση από ληστές που ήθελαν να τους πάρουν τα χρυσά δόντια μέσα από το στόμα… Τελικά όμως όλα εξελίχθηκαν ομαλά. Και οι έλληνες ομογενείς μόλις αναχώρησε το «Βισκάουντες» για την Ελλάδα έστησαν έναν τρελό χορό στο κατάστρωμα υπό τους ήχους ποντιακής λύρας.