Πόλεμος στην Ουκρανία: «Από το 2014 ξέραμε ότι θα έρθουν στο Χάρκοβο, ίσως σε ένα χρόνο, 10 χρόνια ή 1.000, αλλά το ξέραμε»

Τις πρώτες μέρες της εισβολής, το Χάρκοβο στην ανατολική Ουκρανία αντιμετώπισε αποτελεσματικά μια ρωσική πομπή τεθωρακισμένων. Έκτοτε, έχει υποστεί νυχτερινές ρωσικές αεροπορικές επιδρομές και βομβαρδισμούς, με δεκάδες πολίτες να σκοτώνονται και εκατοντάδες να τραυματίζονται.

Ο Quentin Sommerville του BBC και ο εικονολήπτης Darren Conway πέρασαν την εβδομάδα με τις ουκρανικές δυνάμεις, καθώς μάχονται για να σταματήσουν μια περαιτέρω ρωσική προέλαση.

Το πρώτο θύμα του πολέμου είναι ο χρόνος. Ρωτήστε τον νεαρό στρατιώτη στο μέτωπο πότε έγινε η επίθεση ή τη γριά στο κρεβάτι του νοσοκομείου όταν βομβαρδίστηκε το σπίτι της και σας κοιτούν μπερδεμένοι. Ήταν πριν από 24 ώρες ή 48; Οι μέρες έχουν γίνει ένα, σου λένε.

Στο Χάρκοβο, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας, ο χρόνος είναι σχετικός. Είναι κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία και οι νυχτερινοί βομβαρδισμοί από ρωσικό πυροβολικό και πολεμικά αεροσκάφη δεν σταματούν. Οι δύο τελευταίες εβδομάδες έμοιαζαν σαν αιωνιότητα, ωστόσο μπορούν να θυμηθούν την ειρήνη σαν να ήταν χθες.

Σε ένα παγωμένο τοπίο στο βορειοανατολικό άκρο της πόλης, ο 21χρονος υπολοχαγός Yevgen Gromadsky στέκεται με τα χέρια τεντωμένα. Υπάρχουν χαρακώματα σκαμμένα σε κοντινή απόσταση. «Εξερχόμενα», λέει, σηκώνοντας το δεξί του χέρι για να συνοδεύσει τους ήχους από τα πυρά, από τη θέση του. «Εισερχόμενα», λέει στη συνέχεια και σηκώνει το αριστερό του χέρι. Ταυτόχρονα, ρωσικές οβίδες εκτοξεύονται από τις θέσεις τους, 900 μέτρα μακριά, στα χιονισμένα χωράφια.

Ο βομβαρδισμός συνεχίζεται σαν ρολόι στην άκρη αυτού του βομβαρδισμένου χωριού – «Εισερχόμενα, εξερχόμενα, εισερχόμενα, εξερχόμενα», ο υπολοχαγός κουνάει τα χέρια του με κάθε αναφορά. Συναντηθήκαμε σήμερα το απόγευμα, αλλά ήδη ξέρω ότι μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο πατέρας του Όλεγκ σκοτώθηκε υπερασπιζόμενος την πόλη και ο υπολοχαγός είναι η έβδομη γενιά στρατιωτικών στην οικογένειά του.

Σχεδιάζει μία όγδοη, σε μια ελεύθερη Ουκρανία. Περιγράφει τον αγώνα μέχρι στιγμής: «Ομάδες δολιοφθοράς διερευνούν τις γραμμές μας, έχουμε άμεσες μάχες με τανκς. Πυροβολούν με όλμους στην αρχή και μετά τανκς πυροβολούν τις θέσεις μας».

Προχωράμε κατά μήκος της πρώτης γραμμής από θέση σε θέση. Μέσα στο τεθωρακισμένο όχημά του, ένα καπέλο του ρωσικού στρατού – τρόπαιο από την πρώτη τους σύλληψη – κρέμεται από το ταβάνι.

«Πυροβολούμε με κατευθυνόμενους αντιαρματικούς πυραύλους και με τα συνηθισμένα φορητά όπλα. Κατεβαίνουν, σκορπίζονται, υπάρχει πάντα πολύς κόσμος», λέει. Μέσα στο φορτηγό υπάρχουν αποσμητικά χώρου «Mexican Day of the Dead». Γελαστά κρανία κρέμονται από κάθε γωνιά, καθώς αναπηδάμε κατά μήκος του αυλακωτού χωματόδρομου.

Στο πάτωμα, εκτοξευτές ρουκετοβομβίδων κυλιούνται. Από τη θέση του συνοδηγού, ο υπολοχαγός Gromadsky λέει: «Μερικές φορές, χρησιμοποιούν αυτή την τακτική – πρώτα σηκώνουν μια λευκή σημαία πάνω από τον εξοπλισμό τους, μετά πλησιάζουν τις θέσεις μας. Όταν ανεβαίνουμε και τους παίρνουμε αιχμάλωτους πολέμου, αρχίζουν να ανοίγουν πυρ εναντίον των στρατευμάτων μας».

Διαβάστε επίσης: Η εστίαση στο αδιέξοδο του Κιέβου κρύβει την επιτυχία της Ρωσίας στη νότια Ουκρανία, προειδοποιούν αναλυτές

Η θέση τους δέχτηκε επίθεση τη Δευτέρα από δύο ρωσικά τανκς και ένα τεθωρακισμένο όχημα. «Μην ανησυχείτε, είμαστε καλά αμυνόμενοι», λέει καθώς δείχνει μια στοίβα αμερικανικής κατασκευής κατευθυνόμενων αντιαρματικών πυραύλων Javelin. «Lockheed Martin, Texas», είναι γραμμένο στο περίβλημά τους. Κοντά, υπάρχει ένας σωρός βρετανικών πυραύλων NLAW. «Καταργεί ακόμη και τα πιο προηγμένα άρματα μάχης», υπόσχεται ο κατασκευαστής του Saab στον ιστότοπό του.

Κάνει τσουχτερό κρύο και δύο κουτάβια παίζουν γύρω από τα πόδια του υπολοχαγού Gromadsky. Τα παπούτσια του είναι ένα ζευγάρι λευκά Puma: «Πρέπει να είσαι γρήγορος εδώ έξω», λέει.

Οι Ουκρανοί αυτοσχεδιάζουν σε αυτό τον πόλεμο. Η κυβέρνησή τους έχει επικριθεί για κακή προετοιμασία και τώρα υπάρχει μια βιασύνη να φέρει τους άνδρες στο μέτωπο. Ο τακτικός στρατός συγχωνεύεται με δυνάμεις πολιτικής άμυνας. Σε ένα σημείο συγκέντρωσης στην ανατολική άκρη της πόλης, παρακολουθώ καθώς φτάνουν λεωφορεία με εκατοντάδες πρόσφατα εξοπλισμένους στρατιώτες. «Πού είναι η ‘πανοπλία’ μου;» (σ.σ. ειδική θωράκιση σώματος), ρωτάει ένας στρατιώτης. «Θα την πάρεις στο μέτωπο», φωνάζει ένας αξιωματικός και, λίγες στιγμές αργότερα, έχουν φύγει.

Μερικοί θα ενταχθούν στη μονάδα του υπολοχαγού Gromadsky και θα εργαστούν δίπλα σε ένα γιατρό ονόματι Reaper. «Έχετε ακούσει για τον ζοφερό θεριστή, σωστά;» ρωτάει. Είναι επικεφαλής αυτής της γραμμής άμυνας στην άκρη ενός χωριού. Πολλά από τα σπίτια εκεί έχουν καταστραφεί ή υποστεί ζημιές από ρωσικούς βομβαρδισμούς.

Πώς πολεμούν οι Ρώσοι, ρωτάω. «Πολεμούν σαν ανόητα ζώα», λέει ο Reaper. «Πολεμούν σαν να είναι το 1941 – δεν έχουν δυνατότητα ελιγμών, απλώς έρχονται στο μέτωπο και αυτό είναι όλο. Έχουν πολύ κόσμο, πολλά τανκς, πολλά οχήματα, αλλά εμείς πολεμάμε για τη γη μας, προστατεύοντας τις οικογένειές μας. Δεν έχει σημασία πώς πολεμούνμ γιατί πολεμάμε σαν λιοντάρια και δεν θα νικήσουν».

Στο πίσω μέρος, η κουζίνα βρίσκεται σε ένα καφενείο. Ο στρατιώτης μάγειρας είναι καθησυχαστικά μεγαλόσωμος, με ένα πλεκτό καπέλο πάνω από το κεφάλι του. Προσφέρει μπολ με ζεστό μπορς στον ατμό – «Πάρε μαζί του κρέμα γάλακτος», επιμένει. Υπάρχουν σωροί από κέικ και μπισκότα, φτιαγμένα από τοπικά εργοστάσια για τα στρατεύματα.

Κάθομαι δίπλα σε έναν 30χρονο διοικητή τάγματος, τον Σεργκέι. «Βλέπουμε τον εχθρό, σκοτώνουμε τον εχθρό, δεν γίνεται κουβέντα, αυτό είναι», λέει. Θέλει να μάθει από πού είμαι. Του λέω και ρωτάει αν είναι αλήθεια ότι βρετανοί εθελοντές έχουν έρθει να πολεμήσουν για την Ουκρανία. «Τι αεροσκάφος μας χάρισες;», ρωτάει καθώς τελειώνει το μπορς του.

Ωστόσο, η Ρωσία έχει προχωρήσει σε όλη την ανατολική και νότια Ουκρανία. Ο ρωσικός στρατός συνάντησε πιο αποφασιστική αντίσταση από ό,τι περίμενε, αλλά οι πόλεις συνεχίζουν να «πέφτουν». Και παρ’ όλο το θάρρος τους στην πρώτη γραμμή, υπάρχει μια αναγνώριση ότι οι ικανότητές τους στο έδαφος δεν θα είναι αρκετές. Στρατιώτης μετά από στρατιώτη λένε ότι χρειάζονται αεράμυνα, μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων.

«Αν πέσει το Χάρκοβο, πέφτει όλη η Ουκρανία»

Μπαίνω μέσα σε ένα άλλο θωρακισμένο όχημα, το οποίο πριν από δύο εβδομάδες έκανε παραλαβές μετρητών από τις τράπεζες της πόλης. Έχει πλέον μπει στην πολεμική προσπάθεια. Καθώς διασχίζουμε την πόλη, με τις φαρδιές λεωφόρους και τα ωραία κτίρια, φτάνουμε σε ένα συγκρότημα διαμερισμάτων της σοβιετικής εποχής. Και εκεί συναντώ τον Γιουτζήν, έναν σπουδαίο Βίκινγκ, με έντονο τατουάζ με πορτοκαλί γένια.

«Αν πέσει το Χάρκοβο, τότε πέφτει όλη η Ουκρανία», μου λέει ο Γιουτζήν, 36 ετών. Είναι μέλος μιας ομάδας αναγνώρισης, που εργάζεται κοντά σε πολυκατοικίες. Μερικά από τα διαμερίσματα δέχτηκαν απευθείας χτυπήματα.

Αυτό που δεν υπάρχει εδώ, στο Χάρκοβο, είναι οποιαδήποτε έκπληξη ως προς τη ρωσική επίθεση. «Από το 2014 ξέραμε ότι θα έρθουν, ίσως σε ένα χρόνο, 10 χρόνια ή 1.000 χρόνια, αλλά ξέραμε ότι θα έρθουν». Στις 04:55 στις 24 Φεβρουαρίου, ο Γιουτζήν έλαβε μια κλήση από έναν φίλο, που έλεγε ότι η επίθεση επρόκειτο να ξεκινήσει. «Τότε άκουσα τους πυραύλους να επιτίθενται στην πόλη μας», λέει. Όπως όλοι οι άλλοι, δεν έχει πάει σπίτι από τότε.

Το να φύγεις από το μέτωπο για να επιστρέψεις στο κέντρο της πόλης είναι σχεδόν σαν να μπαίνεις σε έναν άλλο κόσμο. Ο ανελέητος ρωσικός βομβαρδισμός σήμαινε ότι το μεγαλύτερο μέρος του 1,5 εκατομμυρίου πληθυσμού έχει τραπεί σε φυγή. Λίγες γειτονιές έχουν γλιτώσει από κάποιου είδους ζημιά. Νωρίς το πρωί, ουρές εξακολουθούν να υπάρχουν σε φαρμακεία, τράπεζες, σούπερ μάρκετ και πρατήρια καυσίμων, καθώς όσοι έμειναν πίσω παίρνουν προμήθειες.

Μια τεράστια υλικοτεχνική και ανθρωπιστική προσπάθεια βρίσκεται σε εξέλιξη στα παρασκήνια, για να συνεχίσει να λειτουργεί το Χάρκοβο. Πριν από την απαγόρευση κυκλοφορίας, πηγαίνω στο Νοσοκομείο «Νο 4» της πόλης, για να συναντήσω τον Δρ Alexander Dukhovskyi, επικεφαλής Παιδιατρικής. Κάτω από τη λευκή του στολή, στο νοσοκομείο, φοράει ένα μπλουζάκι «Miami Beach 2015», με την αμερικανική σημαία. Δεν έχει πάει σπίτι εδώ και εβδομάδες.

According to the #Kharkiv police, 472 houses were completely or partially destroyed during the 15 days of the #war. Most of them are apartment buildings.#Ukraine is under Russia attack. This is one of the shelled. #StopPutinNOW pic.twitter.com/zz9ruzLdA2

— VB (@vldmr_b) March 10, 2022

Γελάει όταν λέω ότι η Ρωσία υποστηρίζει πως δεν στοχεύει αμάχους. Έπειτα, σιωπηλά, με κατεβάζει διάδρομο μετά από διάδρομο στα θύματα των ρωσικών επιθέσεων. Βρίσκονται στους διαδρόμους, επειδή ρωσικές οβίδες έχουν πέσει κοντά, επομένως οι ασθενείς δεν είναι ασφαλείς στους θαλάμους με μεγάλα παράθυρα. Οι περισσότεροι εδώ τραυματίστηκαν, ενώ βρίσκονταν στο σπίτι.

Η μονάδα εντατικής θεραπείας παιδιών βρίσκεται στο ισόγειο. Σε ένα κρεβάτι βρίσκεται ο οκτάχρονος Ντμίτρι. Τα δάχτυλα των ποδιών του ξεπροβάλλουν κάτω από την κουβέρτα και ένα χέρι, μελανιασμένο και ματωμένο, «κρυφοκοιτάζει» επίσης. Το πρόσωπό του είναι γδαρμένο και με εκατοντάδες σημάδια, το δεξί του μάτι δεν είναι αρκετά κλειστό.

Πριν από λίγες μέρες, οι γιατροί αφαίρεσαν μια σφαίρα ανάμεσα στο κρανίο και τους σπονδύλους του. Ελπίζουν ότι θα αναρρώσει πλήρως, αλλά προς το παρόν είναι σε θλιβερή κατάσταση, με σωλήνες να βγάζουν υγρά από το μικρό σώμα του, σε πλαστικά μπουκάλια που κρέμονται κάτω από το κρεβάτι του. Η λεπτή κουβέρτα με τα μικροσκοπικά τριαντάφυλλα πάνω της, ανεβαίνει και πέφτει με τη μηχανική του αναπνοή.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν είπε ότι ήθελε να αποστρατικοποιήσει την Ουκρανία, αντί αυτού, όμως, δημιουργεί μια γη «του κανενός».

Το βράδυ, η πόλη είναι σχεδόν σε πλήρη συσκότιση. Ένας σταθερός ρυθμός ρωσικών χτυπημάτων πέφτει όλη τη νύχτα. Το Χάρκοβο ήταν κάποτε η πρωτεύουσα της Ουκρανίας – έχει τα πάρκα, τους καθεδρικούς ναούς, τα μουσεία και τα θέατρα που θα περίμενε κανείς, καθώς και το εργοστάσιο αεροσκαφών Antonov και κατασκευαστές δεξαμενών και στροβίλων.

Όλη η πόλη είναι πλέον πρώτη γραμμή. Και αυτό, δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Το ρωσικό πολεμικό βιβλίο έχει τελειοποιηθεί στη Συρία τα τελευταία 10 χρόνια. Περικυκλώστε, πολιορκήστε και τρομοκρατήστε τον πληθυσμό. Στην Ουκρανία, όπως και στη Συρία, ο πληθυσμός απομακρύνεται με λεωφορεία από τις πόλεις καταγωγής του, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις συνεχίζουν την προέλασή τους. Ωστόσο, η Ουκρανία αντιστέκεται.

Συναντώ μια ομάδα των μυστικών υπηρεσιών, που οδηγεί με αντιαρματικούς πυραύλους έτοιμους να χρησιμοποιηθούν, στο πίσω μέρος των οχημάτων της. Και πάλι, κατευθύνομαι προς την άκρη της πόλης και περνάω από τις πρώτες γραμμές σε μια ερημιά. Δύο βενζινάδικα λίγο έξω από την πόλη, που έχουν καταστραφεί από βομβαρδισμούς και πυρά.

Ξαπλωμένα στο χιόνι, βρίσκονται καμιά δεκαριά παγωμένα ρωσικά πτώματα. Οι άντρες είναι ξαπλωμένοι σαν κέρινα ομοιώματα, κάποιοι με τα χέρια απλωμένα, τα μπερδεμένα γένια τους παγωμένα ακόμα στο κρύο. Υπάρχουν κόκκινα ίχνη αίματος γύρω από το πτώμα ενός.

Τα όπλα τουςμ, τα πήραν και ρωτάω τον Uta, έναν από τους αξιωματικούς, τι θα γίνει με τα πτώματα.

«Τι νομίζεις ότι θα γίνει; Θα τα αφήσουμε για τα σκυλιά», λέει ανασηκώνοντας τους ώμους.

Και σε αυτό το άθλιο σημείο στην άκρη του Χάρκοβο, πρωτόγνωρο σε σχέση με τη συνηθισμένη του εικόνα πριν από δύο εβδομάδες, περιτριγυρισμένο από παγωμένα πτώματα, είναι σαν να σταματά ο χρόνος.