«Επιλέξαμε τον δρόμο να του δώσουμε μια ευκαιρία, και το υποστηρίζω αυτό πολύ». Αυτή ήταν η χαρακτηριστική δήλωση του προέδρου του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτσογκ, όταν ρωτήθηκε σε σχέση με την επίσκεψή του στην Άγκυρα, την πρώτη τόσο υψηλόβαθμη επίσκεψη Ισραηλινού αξιωματούχου στην Τουρκία εδώ και αρκετά χρόνια. Άλλωστε, μπορεί οι αρμοδιότητές του να είναι σε μεγάλο βαθμό εθιμοτυπικές, εντούτοις της συγκεκριμένης επίσκεψης προηγήθηκε έντονη διπλωματική δραστηριότητα ανάμεσα στις δύο χώρες και είναι σαφές ότι λειτουργούσε και ως απεσταλμένος της κυβέρνησής του.

«Μπήκαμε σε αυτή τη διαδικασία με τα μάτια ανοιχτά και σε πλήρη συνεργασία με το γραφείο του πρωθυπουργού, το υπουργείο Εξωτερικών, το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας και άλλους. Δεν ξεχνούμε το παρελθόν, αλλά σκεφτόμαστε για το μέλλον», υπογράμμισε ο Χέρτσογκ.

Τουρκία και Ισραήλ είχαν βρεθεί σε δρόμους ρήξης τα προηγούμενα χρόνια, με αποκορύφωμα την επίθεση το 2010 Ισραηλινών κομάντο στο τουρκικό πλοίο Mavi Marmara που συμμετείχε σε στολίσκο αλληλεγγύης που προσπαθούσε να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας. Η σχέση του AKP με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα αλλά και η σημαντική υποστήριξη της Τουρκίας στην παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς, που έχει τον έλεγχο της Γάζας έπαιξαν ρόλο σε αυτή την ρήξη.

Άλλωστε, το Ισραήλ το προηγούμενο διάστημα είχε προκρίνει μια διπλωματική και αμυντική προσέγγιση με την Ελλάδα και την Κύπρο, που ερχόταν να προστεθεί στις σχέσεις του με την Αίγυπτο αλλά και την προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεών του με τις μοναρχίες του Κόλπου.

Ο Ισραηλινός πρόεδρος Ισαάκ Χέρτσογκ κατά την επίσκεψή του στη Συναγωγή Νέβε Σαλόμ στην Κωνσταντινούπολη

Η «ρεαλιστική» στροφή της Άγκυρας

Όμως, τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν από τη μεριά του Ερντογάν μετά την αποχώρηση του Ντόναλντ Τραμπ από την προεδρία. Η Τουρκία επεδίωξε να αποκτήσει ξανά καλύτερες σχέσεις με τη Δύση και σε αυτή την προσπάθεια μπήκε σε μια διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεών της με χώρες που συνεργάζονται με τις ΗΠΑ. Βασικός σκοπός να φανεί ότι δεν είναι μια χώρα που απομακρύνεται από τη Δύση και συνεργάζεται μόνο με τη Ρωσία, το Ιράν και το Κατάρ.

Αυτό φάνηκε και στην επαναπροσέγγιση με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χώρα με την οποία επίσης η Τουρκία είχε έρθει σε αντιπαράθεση τα προηγούμενα χρόνια, αλλά και με την προσπάθεια ανοικοδόμησης δεσμών με την Αίγυπτο – παρ’ όλα τα προβλήματα που δημιουργεί το γεγονός ότι η Τουρκία προσέφερε άσυλο στα στελέχη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Φάνηκε ακόμη και στον τρόπο που η Τουρκία προσπάθησε και προσπαθεί να αναδείξει ότι η συμπόρευσή της με τη Ρωσία ήταν τακτική και όχι στρατηγική: το γεγονός ότι επιμένει να μην αναγνωρίζει την εκ νέου ενσωμάτωση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία, τις πωλήσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών και τις συμφωνίες με την Ουκρανία, τη βοήθεια προς το Αζερμπαϊτζάν στη διάρκεια της σύγκρουσης με την Αρμενία, το γεγονός ότι δεν στηρίζει την κυβέρνηση Άσαντ στη Συρία.

Και βεβαίως όλα αυτά εκφράστηκαν και σε ανοιχτές και δημόσιες τοποθετήσεις προς τις ΗΠΑ ότι πρέπει αποκατασταθούν καλύτερες σχέσεις και ότι στην πραγματικότητα ουδέποτε τέθηκε ζήτημα «εξόδου» της Τουρκίας από τη Δύση. Άλλωστε, ο Ερντογάν έχει δείξει ότι έχει σε δυσμένεια τους υποστηρικτές «ευρασιανιστικών» απόψεων.

Η σημασία της επαναπροσέγγισης με το Ισράηλ

Σε όλη αυτή την προσπάθεια επαναπροσέγγισης με τη Δύση, το ζήτημα του Ισραήλ ήταν κομβικό. Αυτό εξηγεί γιατί ο Ερντογάν επένδυσε ιδιαίτερα σε αυτό, φροντίζοντας να επικοινωνήσει με τον Χέρτσογκ λίγο μετά την εκλογή του και σπεύδοντας να τον προσκαλέσει στην Άγκυρα.

Για την Τουρκία η επαναπροσέγγιση με το Ισραήλ είναι ένα αποφασιστικό βήμα για να κατοχυρώσει ξανά τη θέση ανάμεσα στις δυνάμεις που εντάσσονται στην ευρύτερη έννοια της Δύσης αλλά και για να αποτρέψει το ενδεχόμενο η συνεργασία του Ισραήλ με την Ελλάδα και την Κύπρο να λειτουργήσει ως δυνάμει αντιτουρκικός άξονας.

Επιπλέον, η Τουρκία θεωρεί ότι μπορεί να προσφέρει στο Ισραήλ και μια διέξοδο για τη διακίνηση του φυσικού αερίου που είναι πιο συμφέρουσα από σχέδια που δείχνουν να έχουν βαλτώσει όπως αυτό του αγωγoύ East Med. Βεβαίως και ένας αγωγός από τα κοιτάσματα του Ισραήλ μέχρι τους αγωγούς που μέσω Τουρκίας καταλήγουν στην Ευρώπη, επίσης έχει διάφορα προβλήματα να αντιμετωπίσει.

Από τη μεριά του το Ισραήλ φαίνεται να επιδιώκει να έχει καλές σχέσεις με μια άλλη ισχυρή δύναμη στην περιοχή καθώς αυτό ενισχύει και τη δική του ικανότητα να προβάλει τις θέσεις του, μέσα στο νέο τοπίο που διαμορφώνει και η μερική αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή. Άλλωστε, για την ισραηλινή κυβέρνηση είναι προτιμότερη μια δική της συνεννόηση με την Άγκυρα, παρά π.χ. μια αναβάθμιση των τουρκοϊρανικών σχέσεων.

Επιπλέον και οι δύο χώρες έχουν πάρει ανάλογες θέσεις σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία, διεκδικώντας μεσολαβητικό ρόλο και αποφεύγοντας την πλήρη ρήξη με τη Ρωσία.

Το όραμα της περιφερειακής δύναμης και η σκληρή οικονομική πραγματικότητα

Παρότι ο Ερντογάν δείχνει να επανακατοχυρώνει τη διεθνή θέση της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων και πρωτοβουλιών όπως η συνάντηση στην Αττάλεια ανάμεσα στους ΥΠΕΞ Ρωσίας και Ουκρανίας, εντούτοις είναι ανοιχτό το ερώτημα πώς αυτό περνάει στην τουρκική κοινωνία που αυτή τη στιγμή έχει να αντιμετωπίσει το μεγάλο πρόβλημα ενός πληθωρισμού που έχει φτάσει το 54,4%,  ένα ρεκόρ 20ετίας. Στον ορίζοντα των εκλογών υπάρχει το ερώτημα, εάν ο Ερντογάν θα αντιμετωπίσει το δικό του “it’s the economy, stupid!”.

Headlines