Μάνος Ελευθερίου: Ξέρω τι μου συμβαίνει και πόσο χωράφι μου έδωσε ο Θεός να καλλιεργήσω

Στις 4 Δεκεμβρίου 1994 φιλοξενήθηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα» συνέντευξη που είχε παραχωρήσει ο αείμνηστος Μάνος Ελευθερίου στην Άννα Βλαβιανού, με αφορμή το γεγονός ότι εκείνες τις μέρες ο χαρισματικός και πολυτάλαντος Συριανός συμπλήρωνε 30 χρόνια στο χώρο του τραγουδιού, με περίπου 300 τραγούδια.

Εν αρχή ην το σχόλιό του για την εν λόγω επέτειο, ευρηματικό όπως πάντα: «Άλλοι έχουν επέτειο γάμου, εγώ έχω επέτειο ωδικής».

Η συνέχεια με την επισήμανση μιας ουσιώδους αλλαγής από πλευράς του, καθώς πάσχιζε πια, κατά δήλωσή του, όχι για το πολύ (παλαιότερα πίστευε ότι στα πολλά γραπτά βρίσκεται το καλό), αλλά για το καλύτερο και το λιγότερο: «Τώρα βγάζω πέντε-έξι πραγματάκια τον χρόνο, είτε αυτά είναι τραγουδάκια είτε ποιηματάκια. Την ουσία προσπαθώ ν’ αγγίξω. Ξέρω τι μου συμβαίνει και πόσο χωράφι μου έδωσε ο Θεός να καλλιεργήσω. Από κει και πέρα, από μένα εξαρτάται να σκάψω πολύ ή λίγο».

Λίγο παρακάτω η ξεκάθαρη άποψή του για το στίχο, τους μεγάλους στιχουργούς του τόπου μας: «Σχολή δεν μπόρεσε να κάνει ούτε η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου ούτε ο Γκάτσος. Ούτε και ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, για τον εξής απλό λόγο: έχει τόσο ταλέντο που δεν μπορεί κανείς να τον μιμηθεί. Νησί λοιπόν είναι ο Παπαδόπουλος, νησί και ο Γκάτσος, ένα νησάκι είμαι κι εγώ. Ίσως το Γαϊδουρονήσι των Κυκλάδων. Δεν είναι σωστό να γίνονται σχολές. Δεν είναι δάσκαλος με μαθητές. Δεν είναι η σχολή του Γκίκα που θα βγάλει δέκα ζωγράφους και θα αναφέρουν τον δάσκαλο…»

Και στο τέλος, μέσα από τις απαντήσεις του σε τρία ερωτήματα, ο Μάνος Ελευθερίου εκ βαθέων, ο πνευματικός άνθρωπος που δε μασούσε ποτέ τα λόγια του:

– Με τον καιρό τι μάθατε καλά, κύριε Ελευθερίου;

«Ότι θα έχω πολύ άσχημο τέλος. Ότι έρχονται άγρια χρόνια. Ότι θα ζω συνεχώς σε αυταπάτες. Ότι δεν πρόκειται να γίνω πλούσιος ούτε ωραίος ούτε αυτάρκης. Δεν θα έχω ποτέ ένα μικρό χωραφάκι να φυτέψω δυο κρεμμυδάκια κι ένα μαρούλι. Έχω μάθει επίσης ότι περιτριγυρίζομαι συνεχώς από απατεώνες, από ανθρώπους που δεν έχουν ιερό και όσιο, που δεν σέβονται κανέναν και τίποτε. Έχω μάθει να με κοροϊδεύουν κάθε πρωί όλες οι εφημερίδες, όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Να με κοροϊδεύουν όσοι μιλάνε και κοκορεύονται πως κρατούν τα ηνία της ζωής μου. Δεν θα τους κάνω τη χάρη να φύγω από τη δουλειά μου ή απ’ την πατρίδα μου. Το ότι δεν μπόρεσα να αποκτήσω χρήματα αφορά εμένα, αλλά δεν αφορά μόνο εμένα το ότι δεν έχω την ελευθερία που έπρεπε. Αισθάνομαι κάθε πρωί διπλωμένος στα τέσσερα. Το άγχος μου αρχίζει το πρωί μόλις ξυπνήσω. Πώς θα κατεβώ στη δουλειά μου και το μεσημέρι πώς θα φτάσω σπίτι μου».

– Τι είναι αυτό που σας κάνει υπερήφανο;

«Πέντε, είκοσι βιβλία που τα διαβάζω και γίνομαι καλύτερος. Το ότι είχα στη ζωή μου πέντε ανθρώπους, δασκάλους, πολύ σημαντικούς. Το ότι είχα φίλο τον Χατζηκυριάκο – Γκίκα ή τώρα, που έφυγε εκείνος, τον Ελύτη. Είναι μεγάλη παρηγοριά αυτό. Οτιδήποτε πάντως και αν γίνει, κανείς δεν μπορεί να μου πάρει τα «Βραδεμβούργια Κονσέρτα» ούτε τη «Συννεφιασμένη Κυριακή». Είναι «δικά» μου αυτά. Και να μου πάρουν το πικ-απ, θα τα ψιθυρίζω. Γι’ αυτά μπορώ να είμαι υπερήφανος. Και βέβαια για δυο-τρία στιχάκια, δυο-τρία τραγουδάκια».

– Υπάρχει κάτι που σας ξέφυγε στη ζωή;

«Η ζωή μου. Ένα πρωί ξύπνησα και ήμουν 50 χρόνων. Έκανα υπέρογκες βλακείες. Ασχολήθηκα με ασήμαντους ανθρώπους ως τα 50 μου. Τώρα, αυτά τα έξι χρόνια (ο Ελευθερίου είχε γεννηθεί στις 12 Μαρτίου 1938), έχω αναθεωρήσει τα πάντα. Πέταξα τηλέφωνα, ανθρώπους, βιβλία, πέταξα… Τώρα νιώθω ξαλαφρωμένος».