Guardian: Πόσο βάσιμα είναι τα επιχειρήματα του Πούτιν για την εισβολή στην Ουκρανία

Ο Guardian σε άρθρο του επιχειρεί να απαντήσει στις δικαιολογίες που πρόβαλε η Ρωσία για να εισβάλει στην Ουκρανία αξιοποιώντας απόψεις και αναλύσεις που εκφράζουν κατά κύριο λόγο τη διαχρονική οπτική της Δύσης απέναντι στη Μόσχα. Ναζί, γενοκτονία, ΝΑΤΟ, ιστορία είναι τα ζητήματα που καταπιάνεται ο Guardian.

Ρωσία: Το ΝΑΤΟ έχει περικυκλώσει τη Ρωσία, απειλώντας άμεσα τη ρωσική ασφάλεια, παρά τις διαβεβαιώσεις για το αντίθετο.

Από το 1991, το ΝΑΤΟ έχει απορροφήσει 11 ανατολικοευρωπαϊκές χώρες και τρεις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Ακόμα και πριν ο Βλαντιμίρ Πούτιν γίνει πρόεδρος το 2000, η Ρωσία έβλεπε αυτήν την εξέλιξη με κακό μάτι. Ορισμένοι λένε ότι δόθηκαν διαβεβαιώσεις στον τελευταίο σοβιετικό ηγέτη, τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ότι το ΝΑΤΟ δεν θα προχωρούσε ούτε εκατοστό πιο ανατολικά μετά την επανένωση της Γερμανίας το 1990. Αλλά αυτό αμφισβητείται έντονα, υποστηρίζει η βρετανική εφημερίδα.

• Διαβάστε επίσης: Ο «βιογράφος» του Στάλιν «αποκρυπτογραφεί» τον Πούτιν – Το επιχείρημα του NATO και οι διαμεσολαβητές

Η λογική της Ρωσίας εδώ διαμορφώνεται από την ιστορία. «Η ρωσική ιστορική άποψη είναι ότι κάθε εκατό χρόνια περίπου γίνεται μια εισβολή από τη Δύση», δήλωσε ο Τόμας Ρις, αναπληρωτής καθηγητής στο Σουηδικό Κολέγιο Εθνικής Άμυνας.

«Από τη ρωσική στρατιωτική οπτική γωνία, μπορώ να καταλάβω ότι ανησυχούσαν όταν διευρύνθηκε το ΝΑΤΟ», είπε, προσθέτοντας ωστόσο: «Το πρόβλημα με αυτό το επιχείρημα είναι ότι κανείς ούτε στα πιο τρελά του όνειρα δεν μπορεί να φανταστεί τη Δύση να επιτίθεται στη Ρωσία», ισχυρίζεται ο καθηγητής.

Στη συνέχεια, υπάρχει η θέση των νέων ανεξάρτητων κρατών που εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ. «Αυτό δεν ήταν το ΝΑΤΟ που προσπαθούσε να διευρυνθεί, ήταν χώρες που σφυροκοπούσαν την πόρτα λέγοντάς του να μας αφήσει να μπούμε», δήλωσε ο Ries. «Από τη δική μας κοσμοθεωρία, πρόκειται για μικρές χώρες που έχουν καλό λόγο να φοβούνται τη Ρωσία».

Ήταν δικαιολογημένη η ανησυχία της Ρωσίας ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ; Όχι ακριβώς, δήλωσε η Kristin Bakke, καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο UCL. «Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η υποστήριξη για την ένταξη στο ΝΑΤΟ στην Ουκρανία ήταν περίπου 30-40%», σημειώνει, προσθέτοντας ότι πολύ περισσότεροι άνθρωποι ήθελαν απλώς να παραμείνει ουδέτερη.

Μόλις πέρυσι οι έρευνες έδειξαν ότι περισσότεροι από τους μισούς Ουκρανούς επιθυμούσαν την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Και μέχρι τη στιγμή που 100.000 Ρώσοι στρατιώτες είχαν συγκεντρωθεί στα σύνορα, ο αριθμός αυτός είχε αυξηθεί κοντά στο 60%.

Ρωσία: Η Δύση ενορχήστρωσε την απομάκρυνση ενός δημοκρατικά εκλεγμένου Ουκρανού προέδρου το 2014, γεγονός που εμβάθυνε την κρίση

Ήταν η αιφνιδιαστική φυγή του Βίκτορ Γιανουκόβιτς από το αξίωμα, μετά από εβδομάδες διαδηλώσεων στο Κίεβο από φιλοδυτικούς διαδηλωτές το 2014, που επιτάχυνε την κρίση στην Ουκρανία.

Ο Γιανουκόβιτς προτιμούσε στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία. Οι διαδηλωτές στην πλατεία Μαϊντάν στο κεντρικό Κίεβο ήθελαν να ενταχθεί η Ουκρανία στην ΕΕ. Οι δυτικές δυνάμεις συμπάθησαν φυσικά τους διαδηλωτές, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το κίνημα αυτό ήταν κάτι άλλο από την έκφραση δυσαρέσκειας για έναν αντιδημοφιλή ηγέτη.

«Είχα φίλους στο Μαϊντάν», δήλωσε ο Γκούσταβ Γκέσελ, συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων με έδρα το Βερολίνο. «Δεν ήταν ούτε μια συγκέντρωση ναζί, ούτε φτιαγμένη από τη CIA. Ξεκίνησε ως φοιτητική διαμαρτυρία».

Ρωσία: Η ουκρανική πλευρά ήταν υπεύθυνη για την αποτυχία της ειρηνευτικής διαδικασίας του Μινσκ

Αφού η Ρωσία κατέλαβε την Κριμαία και υποστήριξε έναν αποσχιστικό πόλεμο στην ανατολική Ουκρανία το 2014 μετά την απομάκρυνση του Γιανουκόβιτς, μια ειρηνευτική συμφωνία κατά κάποιο τρόπο καταρτίστηκε στο Μινσκ, υπό γαλλογερμανική διαμεσολάβηση.

Η συμφωνία προέβλεπε κατάπαυση του πυρός, απόσυρση του βαρέως οπλισμού και συνταγματική μεταρρύθμιση που παρείχε ένα μέτρο αυτονομίας στις δημοκρατίες του Ντονμπάς που επιδίωκαν την απόσχιση.

Ωστόσο η εφαρμογή της συμφωνίας ήταν αποσπασματική, με παραβιάσεις και από τις δύο πλευρές, ενώ ήταν δύσκολο για τους διεθνείς φορείς να έχουν πρόσβαση στις δημοκρατίες των αυτονομιστών.

Η Βάλερι Μορκεβίσιους, καθηγήτρια εξειδικευμένη στην ηθική των συγκρούσεων από το Πανεπιστήμιο Colgate της Νέας Υόρκης, δήλωσε ότι η Ουκρανία όντως μπήκε σε μια διαδικασία αποκέντρωσης, αλλά όχι στον βαθμό που προέβλεπε η Συμφωνία του Μινσκ. «Οι Ουκρανοί λένε ότι αυτό θα ωφελούσε το Ντονμπάς [με τρόπο που θα ήταν] σε βάρος της υπόλοιπης Ουκρανίας», είπε.

Πρόσθεσε όμως ότι η συμφωνία του Μινσκ προέβλεπε επίσης την απομάκρυνση όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων από την περιοχή. «Η Ρωσία δεν το έκανε ποτέ, αλλά συνέχισε να αρνείται ότι οι δυνάμεις της βρίσκονταν εκεί».

Ρωσία: Οι κάτοικοι του Ντονμπάς πρέπει να σωθούν από «γενοκτονία»

«Μυρίζει γενοκτονία», είπε ο Πούτιν το 2015, σχολιάζοντας την άλυτη σύγκρουση στα ανατολικά. Μέχρι και την εισβολή του περασμένου μήνα, ο Πούτιν επέμενε ότι οι κάτοικοι του Ντονμπάς χρειάζονταν στρατιωτική επέμβαση για να αποτρέψουν τον αφανισμό τους.

Δεν υπάρχει καμία απόδειξη γι’ αυτό. Περίπου 14.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και από τις δύο πλευρές κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2014 (σε μια περιοχή που αριθμούσε τότε περίπου 4 εκατομμύρια ανθρώπους). Ο αριθμός των θανάτων, ωστόσο, μειώθηκε σημαντικά όταν ο πόλεμος πέρασε στη φάση που δεν ήταν δυνατή καμία περαιτέρω ενέργεια από καμία πλευρά. Και καθ’ όλη τη διάρκεια, λέει η Μορκεβίσιους , «δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι η Ουκρανία στοχοποιούσε ανθρώπους επειδή ήταν ρωσόφωνοι».

«Οι Ρώσοι λένε ότι υπήρξε γενοκτονία κατά του ρωσικού πληθυσμού ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία γι’ αυτό», προσθέτει ο Ρις.

Ρωσία: Η ρωσική γλώσσα και η πολιτιστική κληρονομιά διαγράφονται από τη σημερινή Ουκρανία

Είναι παρανόηση της Ουκρανίας να φανταστεί κανείς ότι χωρίζεται στα δύο με ρωσόφωνους στα ανατολικά και ουκρανόφωνους στα δυτικά. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι μιλούν και τις δύο γλώσσες. Και υπάρχει ένα πλήθος άλλων γλωσσών που προστατεύονται επίσης από το νόμο.

Ένας νέος νόμος που εισήχθη το 2019 και απαιτεί τη χρήση της ουκρανικής γλώσσας στη δημόσια ζωή και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση θεωρήθηκε ως αντιρωσικός από τη Μόσχα. Καθορίζει ποσοστώσεις αναφορικά με τη χρήση της ουκρανικής γλώσσας για μια σειρά από πολιτιστικές παραγωγές και δεν χαίρει της υποστήριξης ολόκληρου του λαού.

«Προωθεί τη χρήση της ουκρανικής γλώσσας, αλλά η ρωσική μπορεί να εξακολουθεί να χρησιμοποιείται όποτε το ζητάει ένας πολίτης», αναφέρει η Μορκεβίσιους.

«Τώρα τα ρωσικά είναι διαθέσιμα μόνο ως βασική γλώσσα στο δημοτικό, οπότε κάποιος θα μπορούσε να το επισημάνει αυτό και να πει ότι αυτό δεν είναι απολυτως δίκαιο», πρόσθεσε. «Αλλά από την άποψη ενός λόγου για να πάμε σε πόλεμο, δεν είναι ένας δίκαιος λόγος και δεν υπάρχει αναλογικότητα εδώ».

Ρωσία: Η Ουκρανία κυβερνάται από ναρκομανείς νεοναζί και πρέπει να «αποναζιστικοποιηθεί»

«Υπάρχουν νεοναζί στην Ουκρανία αλλά δεν βρίσκονται στην εξουσία, όπως υπάρχουν νεοναζί και στη Γερμανία και δεν βρίσκονται στην εξουσία», αναφέρει ο Γκέσελ. Η ακροδεξιά έχει λιγότερο από το 1% των εδρών στη Βουλή. Ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είναι ρωσόφωνος κεντρώος εβραϊκής καταγωγής.

Η ανησυχία περί νεοναζί πηγάζει σχεδόν σίγουρα από τη φήμη ορισμένων εκ των εθελοντικών ταξιαρχιών που πολέμησαν ενάντια στους αυτονομιστές το 2014, όπως το τάγμα Αζόφ. Αυτές οι ομάδες αποτελούν πλέον μέρος της ουκρανικής εθνοφρουράς.

Το επιχείρημα του Πούτιν περί φασιστών που δρουν ανεξέλεγκτοι στην Ουκρανία αποτελεί σχεδόν σίγουρα ένα τέχνασμα για την αναβίωση των ένδοξων αναμνήσεων του «μεγάλου πατριωτικού πολέμου».

«Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε πολύ σημαντικό στοιχείο στο αφήγημα του Πούτιν», αναφέρει η Μπάκε.

«Επικαλείται τη νίκη για να κινητοποιήσει τον λαό. Εκείνη την εποχή στην Ουκρανία, υπήρχαν εθνικιστικές ομάδες που μάχονταν για την ανεξαρτησία της χώρας κατά των Σοβιετικών. Κατέληξαν να θεωρούνται ως ευθυγραμμισμένοι με τους Ναζί».

Σε ό,τι αφορά τη χρήση ναρκωτικών, παρόλο που η Ουκρανία έχει σχετικά υψηλά ποσοστά κατάχρησης οπιούχων, τα στοιχεία του ΟΗΕ δείχνουν ότι δεν είναι χειρότερη από τη Ρωσία.

Ρωσία: Η Δύση δεν μπορεί να κάνει κήρυγμα στη Ρωσία σε ό,τι αφορά την εισβολή σε κυρίαρχες χώρες

Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, χρησιμοποίησε τέτοιου είδους ρητορική λίγο πριν την εισβολή στην Ουκρανία, κατηγορώντας τη Δύση για υποκρισία.

«Είναι μια αμήχανη θέση για τη Δύση», δήλωσε ο Ρις. «Είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ χρησιμοποίησαν βία όταν αισθάνθηκαν ότι έπρεπε να το κάνουν. Κάποιες φορές δικαιολογείτο, όπως στα Βαλκάνια το 1995, αλλά κάποιες άλλες ήταν αμφιλεγόμενο όπως στο Ιράκ. Βλέποντάς το από την οπτική της Ρωσίας, μπορώ να καταλάβω γιατί το χρησιμοποιούν ως επιχείρημα».

Φυσικά, δύο λάθη δεν ισούνται με ένα σωστό. Και παρόλο που παρατηρούνται ομοιότητες μεταξύ των περιπτώσεων του Ιράκ και της Ουκρανίας (εισβολή σε κυρίαρχα εδάφη με σαθρή αιτιολόγηση, μεγάλος αριθμός νεκρών αμάχων και κανένα σχέδιο για να τέλος των συγκρούσεων) υπάρχουν επίσης και κάποιες διαφορές.

«Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι είναι ένας δημοκρατικά εκλεγμένος ηγέτης, ο οποίος δεν έχει διαπράξει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», αναφέρει η Μπάκε. «Μια άλλη διαφορά είναι ότι ο Πούτιν απορρίπτει έκδηλα το δικαίωμα της Ουκρανίας να υφίσταται ως κυρίαρχο κράτος».