Ουκρανία: Ο πόλεμος του Πούτιν στη φιλελεύθερη τάξη

Η φρικτή ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου θεωρείται ως κρίσιμη καμπή στην παγκόσμια ιστορία. Με αυτή την άποψη συμφωνεί και ο Φράνσις Φουκουγιάμα, ένας από τους πιο γνωστούς αμερικανούς διανοητές, ο οποίος εξέφρασε με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου την αίσθηση της νίκης στη Δύση, σε θεωρητικό επίπεδο, με το βιβλίο του «Το τέλος της Ιστορίας», το οποίο προκάλεσε πολλές συζητήσεις σε όλον τον κόσμο. «Πολλοί είπαν», γράφει στους «Financial Times», «ότι σηματοδοτεί οριστικά το τέλος της μεταψυχροπολεμικής εποχής, μια ανατροπή της «ολόκληρης και ελεύθερης Ευρώπης» που νομίζαμε ότι προέκυψε μετά το 1991, ή το τέλος του τέλους της Ιστορίας».

Ο Ιβάν Κράστεφ, ένας οξυδερκής παρατηρητής των γεγονότων ανατολικά του Ελβα, είπε πρόσφατα στους «New York Times» ότι «ζούμε όλοι πλέον στον κόσμο του Βλαντίμιρ Πούτιν», έναν κόσμο στον οποίο η απόλυτη βία καταπατά το κράτος δικαίου και τα δημοκρατικά δικαιώματα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ρωσική επίθεση έχει επιπτώσεις που φτάνουν πολύ πέρα ​​από τα σύνορα της Ουκρανίας. «Ο Πούτιν», παρατηρεί ο Φουκουγιάμα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, «κατέστησε σαφές ότι θέλει να συγκεντρώσει εκ νέου όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, ενσωματώνοντας την Ουκρανία στη Ρωσία και δημιουργώντας μια σφαίρα επιρροής που εκτείνεται σε όλα τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης τα οποία εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ από τη δεκαετία του 1990 και μετά. Αν και είναι ακόμη πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε πώς θα εξελιχθεί αυτός ο πόλεμος, είναι ήδη σαφές ότι ο Πούτιν δεν θα μπορέσει να επιτύχει τους μέγιστους στόχους του». Ο αμερικανός διανοητής διαπιστώνει ότι ο ρώσος πρόεδρος περίμενε μια γρήγορη και εύκολη νίκη και ότι οι Ουκρανοί θα τον αντιμετώπιζαν ως απελευθερωτή. Αντίθετα, έχει ενώσει εναντίον του τους Ουκρανούς. «Ακόμα κι αν ο Πούτιν πάρει το Κίεβο και καθαιρέσει τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δεν μπορεί μακροπρόθεσμα να υποτάξει ένα εξαγριωμένο έθνος άνω των 40 εκατομμυρίων με στρατιωτική δύναμη. Και θα αντιμετωπίσει έναν δημοκρατικό κόσμο και τη συμμαχία του ΝΑΤΟ ενωμένη και κινητοποιημένη όσο ποτέ άλλοτε, η οποία έχει επιβάλει δαπανηρές κυρώσεις στην οικονομία της Ρωσίας».

Τίποτε δεδομένο

Ταυτόχρονα, η τρέχουσα κρίση έδειξε ότι δεν μπορούμε να θεωρούμε δεδομένη την υπάρχουσα φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη πραγμάτων, σημειώνει ο Φουκουγιάμα. «Είναι κάτι για το οποίο πρέπει συνεχώς να αγωνιζόμαστε και που θα εξαφανιστεί τη στιγμή που θα χαλαρώσουμε την επιφυλακή μας. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σημερινές φιλελεύθερες κοινωνίες δεν ξεκίνησαν και δεν τελείωσαν με τον Πούτιν, και θα αντιμετωπίσουμε πολύ σοβαρές προκλήσεις ακόμα κι αν εμποδιστεί στην Ουκρανία. Ο φιλελευθερισμός δέχεται επίθεση εδώ και καιρό, τόσο από τη Δεξιά όσο και από την Αριστερά. Εχει παρακμάσει όχι μόνο λόγω της ανόδου των αυταρχικών δυνάμεων όπως η Ρωσία και η Κίνα, αλλά και λόγω της στροφής προς τον λαϊκισμό, την ανελευθερία και τον εθνικισμό μέσα σε μακροχρόνιες φιλελεύθερες δημοκρατίες όπως οι ΗΠΑ και η Ινδία».

Σε αντίθεση με τα σχέδια του Πούτιν, διαπιστώνει ο αμερικανός διανοητής, ο οποίος σε λίγο καιρό θα κυκλοφορήσει το βιβλίο «Ο φιλελευθερισμός και τα παράπονα γι’ αυτόν», το ΝΑΤΟ έχει αναδειχθεί πιο ισχυρό από ποτέ, με τη Φινλανδία και τη Σουηδία να σκέφτονται τώρα να ενταχθούν. Η πιο αξιοσημείωτη αλλαγή συνέβη στη Γερμανία, η οποία στο παρελθόν ήταν ο μεγαλύτερος φίλος της Ρωσίας στην Ευρώπη. Ανακοινώνοντας τον διπλασιασμό του γερμανικού αμυντικού προϋπολογισμού και την προθυμία να προμηθεύσει όπλα στην Ουκρανία, ο καγκελάριος Ολαφ Σολτς ανέτρεψε δεκαετίες γερμανικής εξωτερικής πολιτικής και έριξε τη χώρα του ολόψυχα στον αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό του Πούτιν. «Αν και είναι δύσκολο να δούμε πώς ο Πούτιν θα επιτύχει τους στόχους του για μια μεγάλη Ρωσία, βρισκόμαστε ακόμη μπροστά σε έναν μακρύ και απογοητευτικό δρόμο. Οι πόλεις της Ουκρανίας υφίστανται αδιάκριτους βομβαρδισμούς και, τραγικά, μοιάζουν με μέρη, όπως το Γκρόζνι στην Τσετσενία, που υπέστησαν παρόμοιους ρωσικούς βομβαρδισμούς τη δεκαετία του 1990. Οι Ουκρανοί που θα επωμιστούν το κόστος της επιθετικότητας του Πούτιν και αυτοί που θα πολεμήσουν για λογαριασμό όλων μας». Και ο Φρανσις Φουκουγιάμα καταλήγει: «Οι ταλαιπωρίες του φιλελευθερισμού δεν θα τελειώσουν, ακόμη κι αν ο Πούτιν χάσει. Η Κίνα θα περιμένει, όπως και το Ιράν, η Βενεζουέλα, η Κούβα και οι λαϊκιστές στις δυτικές χώρες. Ομως ο κόσμος θα έχει μάθει ποια είναι η αξία μιας φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης πραγμάτων και ότι δεν θα επιβιώσει αν οι άνθρωποι δεν αγωνιστούν γι’ αυτή και δεν δείξουν ο ένας στον άλλον αμοιβαία υποστήριξη. Οι Ουκρανοί, περισσότερο από κάθε άλλο λαό, έχουν δείξει τι είναι αληθινή γενναιότητα και ότι το πνεύμα του 1989 παραμένει ζωντανό στη γωνιά τους στον κόσμο. Για εμάς τους υπόλοιπους έχει λήξει και ξαναξυπνάει».