Πόλεμος στην Ουκρανία: Πώς λειτουργεί σε Αυστρία και Σουηδία το μοντέλο αποστρατιωτικοποίησης που ζητούν οι Ρώσοι

Το αυστριακό και το σουηδικό μοντέλο ουδετερότητας ήρθαν στην επικαιρότητα, στην προσπάθεια να τερματιστεί η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Ο επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας, Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, που διαπραγματεύεται σχεδόν σε καθημερινή βάση με τους Ουκρανούς για την εκεχειρία, δήλωσε ότι στις συνομιλίες που προηγήθηκαν, το Κίεβο πρότεινε να δημιουργηθεί στην Ουκρανία μια «αυστριακή ή σουηδική εκδοχή ενός αποστρατιωτικοποιημένου κράτους, που θα έχει όμως τις δικές του δυνάμεις».

Ωστόσο, το Κίεβο απάντησε ότι ζητά «πλήρεις εγγυήσεις ασφαλείας» από τη Ρωσία, καθώς και ότι το μοντέλο δεν μπορεί παρά να είνα «ουκρανικό», λόγω της εμπόλεμης κατάστασης.

Παρ’ όλα αυτά, το ζήτημα μιας ουδέτερης Ουκρανίας είναι στο τραπέζι, καθώς αποτελεί ένα από τα κύρια ζητούμενα της Μόσχας.

Στα πρότυπα του 1955

Η συζήτηση περί ουδετερότητας της Ουκρανίας οδηγεί δεκαετίας πίσω και, συγκεκριμένα, στο 1955, οπότε και διευθετήθηκε το ψυχροπολεμικό status για όσες ευρωπαϊκές χώρες επέλεξαν να μείνουν έξω από κάθε είδους περιφερειακό ανταγωνισμό ανάμεσα στο δυτικό και το σοβιετικό μπλοκ.

Πρότυπο αυτής της κατάσταση αποτελεί η Αυστριακή Συνθήκη για το Κράτος (Συνθήκη της Ανεξαρτησίας) της Αυστρίας, που υπογράφηκε στη Βιέννη στις 15 Μάϊου του 1955, ανοίγοντας το δρόμο για την διασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, μετά από μια δεκαετή μεταπολεμική εκκρεμότητα, αφού η χώρα είχε διασπαστεί σε τέσσερις ζώνες μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Την υπογραφή της Συνθήκης συνομολόγησαν οι υπουργοί Εξωτερικών των ΗΠΑ, της ΕΣΣΔ, της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα της Αυστρίας ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος και, παράλληλα, δεσμευόμενοι για την ακεραιότητα και το απαραβίαστο της αυστριακής επικράτειας.

Επιπλέον, η Συνθήκη είχε ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση όλων των συμμαχικών δυνάμεων από τη χώρα, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Έτσι, στις 26 Οκτωβρίου του 1955, η χώρα διακήρυξε την μόνιμη ουδετερότητά της.

Με τη Συνθήκη (Austrian State/Independence Treaty), η Αυστρία δεσμεύεται σε ουδετερότητα και με βάση το σύνταγμά της απαγορεύεται:

– Η είσοδος σε στρατιωτικές συμμαχίες

– Η δημιουργία ξένων στρατιωτικών βάσεων στο αυστριακό έδαφος

– Η συμμετοχή σε πόλεμο.

Η ανεξαρτησία της Αυστρίας, μέσω της Συνθήκης, υπήρξε απαίτηση της Σοβιετικής Ένωσης με βάση το Μνημόνιο της Μόσχας (1943), ενώ συντάχθηκε στα πρότυπα της ουδετερότητας της Ελβετίας.

Από το 1834 διαρκεί η ουδετερότητα της Σουηδίας

Σχεδόν δύο αιώνες πριν, συμφωνήθηκε το καθεστώς ουδετερότητας της Σουηδίας, το οποίο, πάντως, εδράζεται σε μια ιστορική παράδοση της χώρας και δεν αποτελεί προϊόν κάποιας συνθήκης. Συγκεκριμένα, η ουδετερότητα της χώρας απέναντι σε πολεμικές συρράξεις θεσπίστηκε επίσημα από τον βασιλιά Γουσταύο XIV το 1834 και τηρήθηκε στη διάρκεια και των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, παρότι η χώρα αποτελούσε σημαντική στρατιωτική δύναμη.

Εξαίρεση αποτέλεσε το 1941, όταν επιτράπηκε στις γερμανικές δυνάμεις να διέλθουν από το σουηδικό έδαφος στο φινλανδικό μέτωπο, ενώ η Σουηδία ταυτόχρονα προστάτευσε τους πρόσφυγες από τον ναζισμό.

Μετά το 1945, ωστόσο, η χώρα επέλεξε να διατηρήσει το ουδέτερο καθεστώς της, απέχοντας από στρατιωτικές συμμαχίες και πολεμικές επιχειρήσεις. Έτσι, από την εποχή των Ναπολεόντειων Πολέμων, η Σουηδία δεν έχει εμπλακεί σε καμία πολεμική σύγκρουση.

Ως μικρή ρωγμή στο καθεστώς ουδετερότητάς της, θεωρήθηκε από κάποιους αναλυτές η είσοδος της χώρας το 1995 στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Να σημειωθεί, επίσης, ότι η Σουηδία διατηρεί διαύλους επικοινωνίας με το ΝΑΤΟ, αν και δεν αποτελεί μέλος της Συμμαχίας.

Πρόσφατα, άλλωστε, η χώρα δέχθηκε «προειδοποιήσεις» από την ρωσική πλευρά, όταν από διάφορες πλευρές του πολιτικού της φάσματος ξεκίνησε μία συζήτηση για το ενδεχόμενο μίας μελλοντικής ένταξής της στο ΝΑΤΟ.