Βρετανία: Ένα θολό «Happy End» για την Ναζανίν και τον Ανουσέχ

Για πρώτη φορά εδώ και έξι χρόνια, η Ναζανίν Ζαγκαρί-Ράτκλιφ έσφιξε και πάλι την Πέμπτη στην αγκαλιά της τον σύζυγό της και την επτάχρονη κόρη τους.

Είχε να τους δει από το 2016, όταν βρέθηκε ξαφνικά κρατούμενη στο Ιράν.

Εργαζόμενη στο φιλανθρωπικό ίδρυμα Thomson Reuters Foundation (που λειτουργεί ανεξάρτητα από την Thomson Reuters και το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters), η Βρετανο-ιρανή υπήκοος συνελήφθη τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς στην Τεχεράνη.

Οι αρχές την κατηγόρησαν για συνομωσία με σκοπό την ανατροπή της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Οι Φρουροί της Επανάστασης επέμεναν ότι η Ναζανίν ήταν επικεφαλής ενός «εχθρικού δικτύου που συνδέεται με το εξωτερικό».

Η ίδια το αρνείτο, επιμένοντας ότι είχε μεταβεί στην ιρανική πρωτεύουσα για διακοπές, επισκεπτόμενη τους γονείς της για να τους γνωρίσει την εγγονή τους, τότε μόλις 22 μηνών.

Τελικά, η Βρετανο-ιρανή καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης το 2016. Από την αρχή, η υπόθεσή της αντιμετωπίστηκε από το Λονδίνο ως υψηλού προφίλ…

Η Ναζανίν Ζαγκαρί-Ράτκλιφ με την κόρη της, το 2016 (Reuters) 

Λάθη και παραλείψεις

Εν μέσω εντατικών προσπαθειών της Βρετανίας για την απελευθέρωση της Ναζαρίν, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Μπόρις Τζόνσον έκανε τον Νοέμβριο του 2017 κάτι που η Guardian περιγράφει ως «γκάφα» ολκής.

Μιλώντας σε κοινοβουλευτική επιτροπή, ανέφερε ότι η Βρετανο-ιρανή είχε πάει στο Ιράν για «να διδάξει ανθρώπους δημοσιογραφία». «Ενίσχυσε έτσι τους ψευδείς ισχυρισμούς του Ιράν γι’ αυτήν», αναφέρει το δημοσίευμα.

Οι προσπάθειες για την απελευθέρωσή της πήγαν μοιραία πολλά βήματα πίσω.

Έχοντας εκτίσει το μεγαλύτερο μέρος της ποινής της στη διαβόητη φυλακή Εβίν της ιρανικής πρωτεύουσας -όπου οι κρατούμενοι υπόκεινται σε «βασανιστήρια, απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση», σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία– η Ναζανίν απομακρύνθηκε τον Μάρτιο του 2020 από εκεί, καθώς τις εγκαταστάσεις θέριζε η COVID-19.

Οι αρχές της πέρασαν ηλεκτρονικό βραχιολάκι και την έθεσαν σε κατ’ οίκον περιορισμό στο πατρικό της στην Τεχεράνη.

Ένα χρόνο μετά, πέρυσι τον Απρίλιο, καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκιση για τη συμμετοχή της σε συγκέντρωση μπροστά από την ιρανική πρεσβεία στο Λονδίνο το 2009, καθώς και για «διάδοση προπαγάνδας» κατά της ιρανικής κυβέρνησης, επειδή είχε τότε μιλήσει στην περσική υπηρεσία του BBC.

Τον περασμένο Οκτώβριο, η έφεση που κατέθεσε απερρίφθη.

Τελικά, κατόπιν πολλών παρασκηνιακών διεργασιών, η σήμερα 44χρονη Ναζανίν Ζαγκαρί-Ράτκλιφ επέστρεψε την Πέμπτη στη Βρετανία.

Στην ειδική πτήση επιστροφής δεν ήταν πάντως η μόνη επιβάτης…

Συνταξιδιώτες στην ελευθερία

Η απελευθέρωση της Ναζανίν έγινε ταυτόχρονα με ενός δεύτερου Βρετανο-ιρανού υπηκόου που κρατείτο στις ιρανικές φυλακές από το 2017.

Πρόκειται για τον 67χρονο Ανουσέχ Ασούρι, συνταξιούχο πολιτικό μηχανικό, που είχε ζήσει στο Ηνωμένο Βασίλειο επί μια 20ετία, και συνελήφθη με το που μετέβη στο Ιράν, επισκεπτόμενος τη μητέρα του, εκείνη τη χρονιά.

Δύο χρόνια μετά, καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκισης για κατασκοπεία για λογαριασμό της ισραηλινής Μοσάντ και σε άλλα δύο χρόνια για «παράνομο πλουτισμό».

Οι συγγενείς του κατήγγειλαν ότι, κατά την κράτησή του, ο Ανουσέχ βασανίστηκε, εξαναγκάστηκε σε ομολογία και δέχθηκε απειλές για την ασφάλεια του ίδιου και των δικών του.

Στα τέλη Ιανουαρίου είχε αρχίσει απεργία πείνας στο κελί του, ζητώντας των απελευθέρωση των περίπου δώδεκα διπλής υπηκοότητας Δυτικών που κρατούνται στο Ιράν.

Τελικά, ο Ανουσέχ απελευθερώθηκε από την Τεχεράνη μαζί με την Ναζανίν.

Ελεύθερος υπό όρους, χωρίς όμως να μπει στην πτήση επιστροφή στη Βρετανία, αφέθηκε και ένας τρίτος Δυτικός κρατούμενος: ο 66χρονος Μοράντ Ταχμπάζ.

Κάτοχος βρετανικής, ιρανικής και αμερικανικής υπηκοότητας, συνελήφθη το 2018 μαζί με άλλα οκτώ άτομα, όλα μέλη οικολογικής οργάνωσης, που όπως ανέφεραν είχαν μεταβεί στο Ιράν για την παρακολούθηση με κάμερες απειλούμενων ειδών.

Τελικά, κατηγορήθηκαν για κατασκοπεία και καταδικάστηκαν το 2019 σε ποινές φυλάκισης 4-10 ετών. Σήμερα, κατόπιν της παρέμβασης της βρετανικής κυβέρνησης, ο Μοράντ Ταχμπάζ βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό στην Τεχεράνη.

«Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για να εξασφαλίσουμε την αναχώρησή του από το Ιράν», διαβεβαίωσε η Βρετανίδα ΥΠΕΞ, Λις Τρας.

Γιατί αφέθηκαν τώρα ελεύθεροι;

Αν και τόσο το Λονδίνο, όσο και η Τεχεράνη αρνούνται επισήμως κάθε σύνδεση μεταξύ των δύο γεγονότων, γεγονός είναι ότι η απελευθέρωση των δύο Βρετανο-ιρανών συνέπεσε χρονικά με την αποπληρωμή χρέους, ύψους 400 εκατομμυρίων λιρών, που το Λονδίνο είχε από την εποχή του Σάχη.

Χρονολογείται από το 1971, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο είχε συμφωνήσει να πωλήσει 1.500 άρματα μάχης Chieftain στην Τεχεράνη.

Όμως μετά την Ιρανική Επανάσταση, οκτώ χρόνια μετά, το Λονδίνο «αρνήθηκε να παραδώσει τα τανκς και κράτησε τα χρήματα», εξηγούν οι Times.

«Τα διεθνή δικαστήρια συμφώνησαν ότι τους χρωστάμε χρήματα» και «η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου αναγνώρισε το χρέος», αναφέρει το βρετανικό δημοσίευμα. Επίσης «οι Ιρανοί είχαν καταστήσει σαφές ότι η αποδέσμευση των χρημάτων αποτελούσε προϋπόθεση για την απελευθέρωση του Ναζανίν Ζαγκαρί-Ράτκλιφ», προσθέτει.

Ο σύζυγός της λέει ότι η 44χρονη χρησιμοποιήθηκε ως διαπραγματευτικό χαρτί από την Τεχεράνη για το βρετανικό χρέος, αλλά και «ως μοχλός πίεσης στις συνομιλίες με τη διεθνή κοινότητα για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν».

Μένοντας στο τυπικό του πράγματος, η επικεφαλής της βρετανικής διπλωματίας, Λιζ Τρας, έσπευσε να υπογραμμίσει ότι το χρέος «διευθετήθηκε σε απόλυτη συμμόρφωση με τις βρετανικές και διεθνείς κυρώσεις…και τα κεφάλαια αυτά θα χρησιμοποιηθούν μόνο για την αγορά ανθρωπιστικών αγαθών».

Σύμφωνα πάντως με το ιρανικό πρακτορείο Fars, πέρα από το «ξεπάγωμα» των κεφαλαίων, η Βρετανία συμφώνησε και στην αποφυλάκιση ενός Ιρανού πολίτη, που δεν κατονομάζεται.

Αφήνοντας δε να εννοηθεί πιθανή αμερικανική συναίνεση στην όλη διαδικασία, το BBC επισημαίνει ότι αξιωματούχοι στο βρετανικό ΥΠΕΞ ήθελαν εδώ και χρόνια να γίνει αποπληρωμή του χρέους, αλλά δεν το είχαν έως τώρα πράξει, λόγω απροθυμίας του βρετανικού υπουργείου Οικονομικών, αλλά και φόβων για δευτερογενείς κυρώσεις από τις ΗΠΑ κατά οποιουδήποτε χρηματοπιστωτικού ιδρύματος, μέσω του οποίου θα γινόταν κάποια πληρωμή.

Τώρα, συνδέοντας τις εξελίξεις, αναλυτές χαρακτηρίζουν την απελευθέρωση των δύο Βρετανο-ιρανών και την αποπληρωμή του βρετανικού χρέους πιθανό προάγγελο μιας άμεσης αναβίωσης της πυρηνικής συμφωνίας JCPOA του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Προοπτική, που απέκτησε νέα δυναμική εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς η επαναφορά της JCPOA και η άρση των αμερικανικών κυρώσεων κατά της Τεχεράνης θα ξανάνοιγαν το δρόμο για την επανάληψη των εξαγωγών ιρανικού πετρελαίου και φυσικού αερίου προς τη Δύση.

Πολλώ δε μάλλον όταν οι τιμές ενέργειες έχουν πάρει «φωτιά» και η Ευρώπη αναζητά εναγωνίως εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας, προς αντικατάσταση της Ρωσίας.