Το μνημείο του Σοβιετικού Στρατιώτη στην Καλλιθέα – Μια μικρή αναδρομή στην ιστορία του

Το μνημείο του Σοβιετικού Στρατιώτη στην Καλλιθέα υπάρχει από το 2005 ωστόσο κρύβει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία άγνωστη στους περισσότερους και σίγουρα στις νεότερες γενιές που δεν έχουν αναμνήσεις, μνήμες ή έστω μαρτυρίες από προγόνους τους για τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και την περίοδο της κατοχής και εθνικής αντίστασης στην Ελλάδα.

Αιχμάλωτοι των ναζί

Η βεβήλωσή του από Έλληνες υποστηρικτές του νεοναζιστικού τάγματος «Αζόφ» της Ουκρανίας είναι μια καλή αφορμή για μια μικρή αναδρομή στην ιστορία αυτού του μνημείου καθώς στο άκουσμα αυτής της είδησης της βεβήλωσής του από φασίστες η πρώτη απορία γεννιέται αυθόρμητα: Τι σχέση έχει ο σοβιετικός στρατιώτης με την Καλλιθέα; Πως και γιατί στήθηκε ένα σοβιετικό μνημείο σε μια συνοικία της Αθήνας;

Ίσως κάποιοι να βιαστούν να απαντήσουν πως πρόκειται για μια επιλογή πολιτικού συμβολισμού και μόνο που απλώς αναδεικνύει την πολιτική συγγένεια της ΕΑΜικής εθνικής αντίστασης στην Ελλάδα και του πολέμου του Κόκκινου Στρατού της Σοβιετικής Ένωσης κατά του ναζισμού και του φασισμού. Όπως για παράδειγμα τα πιο γνωστά αντάρτικα τραγούδια που στην πραγματικότητα είναι ρωσικές – σοβιετικές μελωδίες που ντύθηκαν με ελληνικούς στίχους.

Ωστόσο στην περίπτωση του συγκεκριμένου μνημείου στην Καλλιθέα δεν πρόκειται απλώς για κάποιο πολιτικό συμβολισμό.  Η ανάγλυφη στήλη και ο αδριάντας όπου αναπαρίσταται ένας σκοτωμένος στρατιώτης ο οποίος είναι ντυμένος με στρατιωτική στολή και κρατά στο χέρι του όπλο, μαρτυρά ότι ναι, στην Καλλιθέα βρέθηκαν το 1944 πραγματικοί στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού της Σοβιετικής Ένωσης που πολέμησαν και εδώ στην Ελλάδα εναντίον του φασισμού.

Το χειμώνα του 1943-44 σοβιετικοί πολίτες ή στρατιώτες αιχμάλωτοι πολέμου που κρατούσαν στα χέρια τους οι ναζί δεν στέλνονταν μόνο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία. Στέλνονταν και στην υπόλοιπη κατεχόμενη Ευρώπη προκειμένου να μην επιστρέψουν στο ανατολικό μέτωπο σε περίπτωση που δραπέτευαν.

Κάπως έτσι, ένας λόγος Γερμανών που στρατοπέδευσε εκείνη την περίοδο στην Καλλιθέα μεταξύ των οδών Συγγρού – Μαντζαγριωτάκη – Δοϊράνης – Δαβάκη, κρατούσε αιχμαλώτους μεταξύ των οποίων και σοβιετικούς στρατιώτες. Τα ονόματα των τριών στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού ήταν Αλέξης, Βάνιας Νικολάι και Κόλιας.

Διαβάστε επίσης Ρωσία: Οργή της πρεσβείας της στην Ελλάδα για βεβήλωση σοβιετικού μνημείου στην Καλλιθέα

Διαβάστε επίσης Έκθεση με φωτογραφίες και κείμενα για τα 80 χρόνια του ΕΑΜ και τα 75 χρόνια του ΔΣΕ

Δραπέτευσαν και εντάχθηκαν στον ΕΛΑΣ

Ο Ερρίκος Βακαλόπουλος, αντάρτης του ΕΛΑΣ στην Καλλιθέα διηγείται στο «Ριζοσπάστη» το 2009: «Στο λόχο αυτό (σ.σ. των Γερμανών κατακτητών) μεταξύ των αιχμαλώτων υπήρχαν και Σοβιετικοί στρατιώτες. Στη διάρκεια της στρατοπέδευσης – συνεχίζει – του γερμανικού λόχου, τρεις απ’ τους Σοβιετικούς στρατιώτες, που ήταν αιχμάλωτοι, δραπέτευσαν».

Το 1944, η δράση του ΕΛΑΣ ήταν γνωστή σε όλη την Ευρώπη. Οι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι ρώτησαν, έψαξαν και έμαθαν πού βρίσκεται ο ΕΛΑΣ της Καλλιθέας. Και όχι μόνο αυτό. Κατατάχθηκαν στον ΕΛΑΣ και, επιπλέον, «είχαν κλέψει και γερμανικό οπλισμό τον οποίο και παρέδωσαν», όπως λέει ο Ερρίκος Βακαλόπουλος.

Οι Αλέξης, Βάνιας Νικολάι και Κόλιας εντάχθηκαν στο 2ο Λόχο του ΕΛΑΣ της Καλλιθέας με έδρα την Αγία Ελεούσα. «Αυτοί οι Σοβιετικοί του Κόκκινου Στρατού πήραν μέρος σε όλες τις μάχες που έδωσε ο εφεδρικός ΕΛΑΣ Καλλιθέας εκείνη την περίοδο ενάντια στους γερμανοτσολιάδες», συνεχίζει την αφήγησή του ο Ερρίκος Βακαλόπουλος. Μαζί πολέμησαν, μαζί αγωνίστηκαν για να ελευθερωθεί η Ελλάδα απ’ τη ναζιστική μπότα και να ανοίξει ο δρόμος για τη Λαϊκή Εξουσία στη χώρα μας.

Η Καλλιθέα ήταν από τις συνοικίες της Αθήνας -όπως και οι περισσότερες συνοικίες της πρωτεύουσας- που το ΕΑΜ ήταν κυρίαρχο στην περίοδο της κατοχής. Λίγο πριν την απελευθέρωση οι ναζί κατακτητές μαζί με τους Έλληνες συνεργάτες τους εφαρμόσαν πρωτοφανές όργιο τρομοκρατίας στις συνοικίες αυτές. Ήταν το καλοκαίρι του 1944 όπου σε σειρά συνοικιών της Αθήνας και του Πειραιά γίνονταν τα περίφημα «μπλόκα».

Διαβάστε επίσης Αποδίδεται στη πόλη της Καλλιθέας ένα ακόμη εμβληματικό κτίριο

Εκτελέστηκαν τον Αύγουστο του 1944 στην Αγία Ελεούσα

Εκείνη την περίοδο, το καλοκαίρι του ’44 γίνεται και το Μπλόκο της Καλλιθέας. Ολοι οι άντρες άνω των 18 ετών σέρνονται στην πλατεία. Με τη βοήθεια των γερμανοτσολιάδων, όσοι κρίνονται ύποπτοι για συμμετοχή στο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ συλλαμβάνονται και εκτελούνται.

Ομως, ο εφεδρικός ΕΛΑΣ της Καλλιθέας παραμένει άθικτος και συνεχίζει τη δράση του. Οι ναζιστές και οι συνεργάτες τους εξαπολύουν ανθρωποκυνηγητό και μετά από προδοσία συλλαμβάνουν και εκτελούν, στις 26 του Αυγούστου 1944, 14 ΕΛΑΣίτες και 11 αγωνιστές, πολίτες της Καλλιθέας, στην Αγία Ελεούσα. Ανάμεσά τους ήταν και οι τρεις Σοβιετικοί στρατιώτες του ΕΛΑΣ.

Μαρτυρά τη θυσία των Αλέξη, Βάνια και Κόλια

Το μνημείο λοιπόν αυτό στην περιοχή Συγγρού και Φιλαρέτου υπάρχει για να μαρτυρά τη θυσία των Αλέξη, Βάνια και Κόλια, αλλά και τους δεσμούς της αντιστασιακής αντιφασιστικής Ελλάδας και της τότε Σοβιετικής Ένωσης.

Το μνημείο αποτελείται από μια ανάγλυφη στήλη και έναν ανδριάντα. Και τα δυο στοιχεία εδράζονται πάνω σε χαμηλό, φαρδύ βάθρο. Πάνω στην ανάγλυφη στήλη αναπαρίσταται ένας σκοτωμένος στρατιώτης ο οποίος είναι ντυμένος με στρατιωτική στολή και κρατά στο χέρι του όπλο.

Απέναντι από το ανάγλυφο υπάρχει το άγαλμα το οποία αναπαριστά μια γυναίκα. Βρίσκεται σε καθιστή στάση, φοράει πέδιλα στα πόδια και μαντίλι στα μαλλιά. Πενθεί για τον νεκρό στρατιώτη. Στα πλαϊνά του βάθρου, αναγράφονται περιμετρικά τα λόγια: «ΑΝΔΡΩΝ ΓΑΡ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ Θουκυδίδης, Περικλέους Επιτάφιος».