Ζήτημα ισορροπιών και διπλωματίας

Ο πόλεμος που ξέσπασε στην Ουκρανία έδωσε κάποια διδάγματα γεωπολιτικής και παραστάσεων για το μέλλον. Ιδιαίτερα σε σχέση με την Ελλάδα και τον γενικότερο ρόλο της Τουρκίας. Για μήνες ακούγαμε και διαβάζαμε αναλύσεις για την περιθωριοποίηση της Αγκυρας και για την κατάρρευση των σχέσεών της σχεδόν με όλους. Συχνά είχα εκφράσει την ένστασή μου για τις εκτιμήσεις αυτές. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο δραστήριος, και αμφιλεγόμενος, ρόλος της Τουρκίας στις εξελίξεις φαίνεται να επιβεβαιώνει τις επιφυλάξεις μου.

Παίζοντας ουσιαστικά αμφιλεγόμενο ρόλο μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας η Αγκυρα έχει κατορθώσει να αναβαθμίσει τον ρόλο της και να γίνει απαραίτητη και στους δύο πρωταγωνιστές. H Δύση, παραγνωρίζοντας τη διπρόσωπη στάση της (αποχή από συμμαχικά μέτρα κατά Ρωσίας, άνοιγμα εναέριου χώρου της για ρωσικές πτήσεις, ανεμπόδιστη συνέχιση εμπορικών σχέσεων μαζί της, κ.λπ.) την επιβραβεύει για τις διαμεσολαβητικές της προσπάθειες και επιτρέπει σε συμμάχους να μετέχουν στο φόρουμ της Αττάλειας. Και χώρες όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος τείνουν να αναθεωρήσουν τη στάση τους απέναντι στην Αγκυρα συζητώντας ακόμα και τη μεταφορά αερίου, όχι μέσω του συμφωνηθέντος EastΜed αλλά μέσα από την Τουρκία προς Ελλάδα και Ευρώπη. Να μη μας διαφεύγει πως εδώ και εβδομάδες το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχε αποσύρει τη στήριξή του προς τον EastΜed. Προ της έναρξης της κρίσης στην Ουκρανία. Συμπτωματικό;

Το ζήτημα είναι πώς είναι η κατάσταση σήμερα και τι επιλογές έχει η χώρα μας μπροστά της. Προ ημερών, ο έλληνας πρωθυπουργός συνάντησε τον Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη. Και ακούστηκε ότι άλλαξε θετικά το κλίμα. Πώς και γιατί; Αυτό έγινε ή κάναμε πίσω σε βασικά μας συμφέροντα; Αν δεχθήκαμε τον αμφιλεγόμενο ρόλο της Τουρκίας στην ουκρανική κρίση και αποδεχθήκαμε τον δρόμο του αερίου μέσω των εδαφών της, τότε γίναμε, κατ’ ανάγκη, θύματα μιας καινούργιας «ρεάλ πολιτίκ». Οπως σωστά περιγράφει ο καθηγητής Βασίλης Φούσκας στο ενδιαφέρον, αλλά πλημμυρισμένο από μάλλον ξεπερασμένη μαρξιστική φρασεολογία, βιβλίο του «Τουρκικός Ιμπεριαλισμός και Αποτροπή» (εκδ. Επίκεντρο, 2021), η Δύση ποτέ δεν στήριξε την Ελλάδα όσο η Τουρκία είχε καλές σχέσεις με τη Ρωσία!

Το μάθημα αυτό της Ιστορίας δεν πρέπει ποτέ να μας διαφεύγει. Και είναι ανάγκη να συντονίζουμε τις κινήσεις μας και τους διπλωματικούς μας χειρισμούς με βάση τα διδάγματα που μας προσφέρει. Είναι δεδομένο πως η τύχη μας εξαρτάται από τις διαθέσεις και τις κινήσεις της Δύσης. Ετσι σχηματιστήκαμε σε κράτος (βλ. Ναβαρίνο και Πρωτόκολλο Λονδίνου) αλλά και βυθιστήκαμε σε καταστροφές όταν το κλίμα αυτό άλλαξε (ντροπιαστική ήττα του 1897, Μικρασιατική Καταστροφή όταν απομακρύνθηκαν από δίπλα μας οι Δυτικοί, ενώ οι μπολσεβίκοι στήριξαν τον Κεμάλ θυσιάζοντας το ΚΚ της Τουρκίας – βλ. και V. Fouskas & B. Gokay, «Lenin’s ‘Eastern Policy’ and Communism in Turkey and Greece 1918-1923», Journal of Balkan and Near East Studies. 22 (2), σελ. 210-222). Ετσι και τώρα, η πρόκληση είναι σοβαρή. Είναι φανερό πως η Δύση δεν θέλει να χάσει την Τουρκία ή να την αφήσει να γλιστρήσει κοντύτερα στη Ρωσία. Αφού δεν μπορέσαμε να εμποδίσουμε από την αρχή την επαμφοτερίζουσα στάση της, οφείλουμε να πάμε με τα νερά των Δυτικών και με λεπτούς χειρισμούς και διπλωματία να επισημαίνουμε το αδόκιμο της συμπεριφοράς της και να περιμένουμε τη στιγμή που θα υπάρξει ρήξη ανάμεσα σε Αγκυρα και Μόσχα. Διότι αναπόφευκτα θα υπάρξει. Πρέπει τότε να είμαστε έτοιμοι. Και να μη χάσουμε την ευκαιρία. Ωστε το κέρδος να είναι σημαντικό…