Ως ένα ισχυρό γεωπολιτικό και γεωοικονομικό σοκ χαρακτηρίζει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ο επικεφαλής οικονομικός σχολιαστής των Financial Times Μάρτιν Γουλφ. Μιλώντας στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο», με αφορμή τη συμμετοχή του στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, αναφέρεται και στις επιδιώξεις της Τουρκίας στο νέο διεθνές σκηνικό, καθώς και ενδεχόμενες επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν κινήσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αν ακολουθούσε τα βήματα του Βλαντίμιρ Πούτιν και για την Ελλάδα.

Στην ερώτηση ποιες είναι οι επιδιώξεις του Ερντογάν για τον ρόλο της Τουρκίας και αν θα μπορούσε να ακολουθήσει τον αναθεωρητισμό του Πούτιν, ο Γουλφ σημειώνει ότι «είναι τόσο δύσκολο να καταλάβεις τον Ερντογάν όσο και τον Πούτιν. Αυτό που μοιράζονται είναι η επιθυμία τους να ξαναδημιουργήσουν τις χώρες τους ως παγκόσμιες δυνάμεις». Χώρες που όπως επισημαίνει είχαν μεγάλες κτήσεις και πολλά εδάφη, παρατηρώντας επίσης ότι τόσο στην περίπτωση της Ρωσίας όσο και της Τουρκίας «οι γείτονές τους είναι οι πρώην αποικίες τους». Μία λίστα μεγάλη και σημαντική, όπως λέει, στην περίπτωση της Τουρκίας που περιελάμβανε εδάφη του αραβικού κόσμου αλλά και της Ευρώπης. Σύμφωνα με τον Γουλφ, Πούτιν και Ερντογάν είναι και οι δύο «ρεβανσιστές και θέλουν να αποκαταστήσουν την παλιά τους δύναμη. Αυτό είναι ξεκάθαρο. Το ερώτημα για τον Ερντογάν είναι πού θέλει να φτάσει».

Ο Μάρτιν Γουλφ τονίζει ωστόσο ότι οι δυνάμεις του Ερντογάν είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τον Πούτιν, πρόκειται για μία πιο μικρή χώρα, η οποία δεν έχει πυρηνικά και η οποία ενδεχομένως να μπορεί να αποτελέσει απειλή για γείτονές της όπως η Ελλάδα, αλλά κάτι τέτοιο δεν μπορεί να έχει τον παγκόσμιο αντίκτυπο που έχει η Ρωσία λόγω και των πυρηνικών. Στα κοινά Ρωσίας – Τουρκίας ο Γουλφ καταγράφει και την κακή κατάσταση των οικονομιών τους. Υπογραμμίζει δε ότι ο Ερντογάν δεν έχει το πλεονέκτημα του Πούτιν να διαθέτει ενεργειακά αποθέματα που τροφοδοτούν την οικονομία του και επομένως έχουμε έναν άνθρωπο που οδηγεί τη χώρα του σε οικονομική κρίση και με περιορισμένες πηγές. «Δεν ξέρω πόσο άσχημα θα τελειώσει» τονίζει, προσθέτοντας ότι ένα ενδεχόμενο είναι η κατάρρευση του καθεστώτος και ένα άλλο είναι η προσπάθεια αποπροσανατολισμού.

Το παιχνίδι του Ερντογάν

Σε αυτό το ακραίο σενάριο, όπως υπογραμμίζει, ο Ερντογάν θα βρει τεράστια αντίδραση από τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. Εκτιμά ότι ο Ερντογάν «θα είναι πολύ προσεκτικός στο να προχωρήσει σε κάτι ανάλογο όποιες και αν είναι οι φιλοδοξείς του», σημειώνοντας για παράδειγμα ότι οι συνθήκες για να μπει στον πόλεμο της Συρίας ήταν διαφορετικές, ωστόσο δεν θα κάνει κάτι άλλο, αφού και η οικονομική του κατάσταση δεν το επιτρέπει. Ρωτάω αν βλέπει κίνδυνο για την Ελλάδα. «Προσπαθώ να μαντέψω τι θα κάνει αυτός ο άνθρωπος». Αν θελήσει τελικά να δημιουργήσει ένα εθνικιστικό αφήγημα ο πόλεμος ίσως είναι μία πιθανότητα και αρκεί να κοιτάξει κάποιος τον χάρτη, όπως λέει. «Το θεωρώ απίθανο» τονίζει ο Γουλφ, βάζοντας ωστόσο έναν αστερίσκο για το πώς ένας αυταρχικός ηγέτης που είναι πολλά χρόνια στην εξουσία γίνεται απρόβλεπτος.

Ο Γουλφ αναγνωρίζει ότι η Τουρκία αξιοποιεί την κρίση στην Ουκρανία για να ενισχύσει τις σχέσεις της με τη Δύση, γίνεται ισχυρότερος παράγοντας στο ΝΑΤΟ, ωστόσο δεν λαμβάνει λευκή επιταγή. «Εάν δημιουργήσει μία νέα σύγκρουση, αχρείαστη στη σκιά αυτής της κρίσης, η αντίδραση του ΝΑΤΟ θα είναι τρομακτική. Γιατί θέλουν να εστιάσουν στην Ουκρανία», μία κρίση «πρώτου βαθμού» όπως τονίζει, και ο διχασμός από σύμμαχο δεν είναι επιθυμητός. Ξεκαθαρίζει δε ότι για να αυξήσει την επιρροή του στους κύκλους του ΝΑΤΟ και της Δύσης ο Ερντογάν πρέπει να τους υποστηρίξει απέναντι στη Ρωσία, καθώς αν «αν παίξει το παιχνίδι των ισορροπιών θα γυρίσει εναντίον του» με τις δυτικές δυνάμεις να διαθέτουν «πολύ λίγη υπομονή αυτή τη στιγμή». «Για τη Δύση η Τουρκία να είναι ένας δύσκολος σύμμαχος αλλά δεν θα γίνει εχθρός, όχι σε αυτή τη συγκυρία» σημειώνει ο Γουλφ και προσθέτει ότι το παιχνίδι με τη Συρία ίσως ήταν μία επιλογή, αλλά ένα παιχνίδι με τη Δύση αυτή τη στιγμή είναι «πολύ επικίνδυνο».

Το σοκ του πολέμου

Ρωτάω πώς επηρεάζει το γεωπολιτικό πεδίο η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. «Είναι γεωπολιτική και γεωοικονομική. Επηρεάζει και τα δύο. Κάποια πράγματα είναι προφανή και κάποια άλλα είναι τελείως αβέβαια, γιατί μπαίνουμε σε ένα τεράστιο νέο πεδίο αβεβαιότητας για την παγκόσμια οικονομία και πολιτική. Είμαστε σε ένα πρώιμο στάδιο σε αυτό. Δεν ξέρουμε πώς θα τελειώσει ο πόλεμος. Δεν ξέρουμε τις παράπλευρες απώλειες, ποιες θα είναι οι ζημιές. Και δεν ξέρουμε τι θα συμβεί στην Ουκρανία αλλά και στη Ρωσία» απαντά. Χαρακτηρίζει τον πόλεμο ένα ακόμα σοκ μετά την πανδημία, τρομακτικό και μεγάλο, το οποίο ακολουθεί και την οικονομική κρίση, που ξέσπασε το 2007-09 και επεκτάθηκε στην ευρωζώνη το 2009-10, ξεκινώντας από την Ελλάδα. Ο πόλεμος, όπως λέει, θα φέρει ένα τεράστιο οικονομικό σοκ που ακόμα δεν ξέρουμε πώς θα εκδηλωθεί, ενώ είναι και γεωπολιτικό σοκ. «Δεν μπορείς ποτέ να διαχωρίσεις την πολιτική από τα οικονομικά». Σημειώνει ότι «είναι ο πρώτος μεγάλος πόλεμος ανάμεσα σε μία μεγάλη πυρηνική υπερδύναμη, η οποία εισβάλλει σε μία μεγάλη ανεξάρτητη χώρα, γείτονά της», μία χώρα γείτονα του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Ο Γουλφ εκτιμά ότι «η Ρωσία προσπαθεί να αποκαταστήσει κάποια επιρροή της από αυτή που είχε η ΕΣΣΔ». Οπως λέει, «ο πόλεμος συνεχίζεται, ο εισβολέας είναι πυρηνική δύναμη και είναι ενάντια στο ΝΑΤΟ. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τον πόλεμο να διασπείρεται. Να διασπείρεται από ατύχημα ή από σχεδιασμό. Και να έχουμε μία αναμέτρηση πυρηνικών υπερδυνάμεων». Σύμφωνα με τον Γουλφ, «είμαστε σε πιο ασταθές περιβάλλον από ό,τι στον Ψυχρό Πόλεμο. Στον Ψυχρό Πόλεμο υπήρχε θεσμικός τρόπος», σημειώνοντας ότι σε αντίθεση με τη Σοβιετική Ενωση η Ρωσία του Πούτιν είναι ένα αυταρχικό προσωποπαγές καθεστώς, ενώ λείπει και ο ιδεολογικός πόλεμος που υφίσταντο τον 20ό αιώνα. Η ΕΣΣΔ ήταν θεσμική. Η Ρωσία είναι προσωπική αυταρχικότητα περισσότερο. Σημειώνει δε ότι «δεν είμαστε ακόμα σε παγκόσμιο πόλεμο και το ερώτημα είναι αν θα παραμείνει εκεί ή αν θα διασπαρεί σε μία αναμέτρηση Ρωσίας – ΝΑΤΟ που μου μοιάζει πιθανό και θα έχει ασύλληπτες συνέπειες».

Ο Μάρτιν Γουλφ υπογραμμίζει και τον κίνδυνο μιας οικονομικής κρίσης και την ανάγκη στήριξης αδύναμων χωρών εντός και εκτός ΕΕ. Σημειώνει την αύξηση στις τιμές της ενέργειας αλλά και των τροφίμων επισημαίνοντας ότι «πολλοί άνθρωποι δεν θα μπορούν να επιβιώσουν και αυτό θα είναι το χειρότερο χτύπημα. Πρέπει να βρεθούν τρόποι να βοηθηθούν οι άνθρωποι και όχι οι χώρες και θα είναι πολύ πολύπλοκο. Δεν φαίνεται συνθηκολόγηση άμεσα και το σοκ θα είναι σημαντικό».

Headlines