Τα παιδιά του πολέμου

Τα πιο δυνατά και αφόρητα πλάνα στο «Σπίτι από θραύσματα» («Χρυσός Αλέξανδρος», 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης) είναι οι αγκαλιές. Εκείνες που δίνονται δίκην υπόσχεσης, όσες μονίμως λείπουν κι εκείνες που σβήνουν τη στιγμή του αποχωρισμού. Το ντοκιμαντέρ του Σάιμον Λέρενγκ Βίλμοντ, που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ παρόντος του σκηνοθέτη, είναι ακριβώς μια χαμηλόφωνη ελεγεία για τους πάσης φύσεως αποχωρισμούς: της οικογένειας, της παιδικής ηλικίας, των φίλων, των αδελφών, μιας πατρίδας που διαφεύγει. Κι αυτό επειδή η συμπαραγωγή Δανίας, Φινλανδίας, Σουηδίας και Ουκρανίας, γυρισμένη πριν από τη ρωσική εισβολή, περιγράφει λίγες ημέρες στο Κέντρο Στήριξης – Αποκατάστασης Παιδιών του Λισισένκ, όσο έξω από τα καγκελόφραχτα παράθυρά του μαίνονται οι συρράξεις στην Ανατολική Ουκρανία. Στο εσωτερικό του ο πυρήνας των κοινωνικών λειτουργών – τέσσερις γυναίκες με συγκινητική αποφασιστικότητα – δημιουργούν ένα ανάχωμα στην πραγματικότητα, την ίδια περίοδο που οι κρατικές και δικαστικές αρχές αποφασίζουν το μέλλον των παιδιών.

Εδώ είναι το σπίτι 9 μηνών της μικρής Γέβα που τηλεφωνεί στη μητέρα της για να ακούσει, σε πρώτη φάση, το ηχογραφημένο μήνυμα του τηλεφωνητή. Κι όταν τελικά τη βρίσκει, ρωτάει εάν ήπιε όπως και την προηγούμενη φορά. «Εδώ οι άνθρωποι ακούν ακόμη τον απόηχο του πολέμου» ακούγεται η φωνή της διευθύντριας του Κέντρου. «Η ζωή ήταν πάντα δύσκολη, αλλά ο πόλεμος έκανε τα πράγματα χειρότερα. Πολλοί έχασαν τις δουλειές τους. Μία στις δέκα είναι διαλυμένη οικογένεια. Διαλύονται λόγω του αλκοολισμού, της βίας και της έλλειψης στέγης».

Η μητέρα της Γέβα θα χάσει τελικά τη γονική μέριμνα και η ανατροφή θα περάσει στη γιαγιά της. Είναι μια πρώιμη χαραμάδα ελπίδας μέσα στη δυστοπία από εκείνες που επιτρέπει η τέχνη του ντοκιμαντέρ την ώρα που προσπαθεί να σε πείσει ότι τα όρια του δικού σου κόσμου δεν είναι τα όρια του κόσμου. Η Σάσα επίσης θα βρει στο πρόσωπο της Αλίνα την «καλύτερη φίλη του κόσμου», με την οποία τις δένει το γεγονός ότι έχουν δοκιμάσει μπίρα πριν από τα 9 τους. Θα βρουν και οι δύο μια θετή οικογένεια, αλλά η αγκαλιά που δίνουν τη στιγμή που χωρίζονται θα ήθελαν – και θα θέλαμε – να κρατήσει για πάντα.

Ο Κόλια, που φοβάται το σκοτάδι – χιόνιζε όταν τον έφεραν στο Κέντρο -, το σκάει συχνά και κλέβει για να εκβιάσει την εκδίωξή του. Θα κλάψει μπροστά στη μητέρα του που έρχεται στο επισκεπτήριο, αλλά μετά χάνεται μένοντας ένας βραχνός ήχος στο κινητό. Ο ίδιος θα δει τους μεγαλύτερους φίλους τους να φεύγουν πρώτοι. Θα «σπάσει» μπροστά στις λειτουργούς έτσι όπως περιμένουμε να «σπάσει» ένα παιδί αναβάλλοντας -φευγαλέα – τη βίαιη ενηλικίωση. Τελικά θα αποχωριστεί τη μικρότερη αδελφή του Κριστίνα και τον μικρό αδελφό του Ζένια, για να αλλάξει ορφανοτροφείο. Την ώρα που η Σάσα ακούει τη νέα μητέρα της να περιγράφει τον σκύλο τους στο καινούργιο σπίτι, ο Κόλια ανταμώνει με τα μεγαλύτερα ορφανά. «Το άσυλό μας είναι ένα κτίριο γεμάτο θλίψη» – και πάλι η διευθύντρια. «Ομως υπάρχει ελπίδα. Κάθε παιδί που αφήνει το αποτύπωμά του στους τοίχους του ασύλου, σε εμάς και τους φίλους του. Μακάρι να είναι σημαντικό αυτό. Οπως λέει και το ρητό: «Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία»». Βουρκώνει για λίγα δευτερόλεπτα. Η ζωή δεν μπορεί να περιμένει, φαίνεται αμείλικτη απέναντι στους ανθρώπινους υπολογισμούς. Χτυπάει το τηλέφωνο. «Εχουμε πρόβλημα. Μπορείτε να δεχθείτε ένα ακόμα παιδί;». «Ναι, μπορούμε να φιλοξενήσουμε ένα. Φέρτε το».