Πόλεμος στην Ουκρανία: Η… μυθική περιουσία του Βλαντίμιρ Πούτιν

Κατά την επίσημη εκδοχή της Μόσχας, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν είναι ένας ταπεινός πολιτικός, με μικρή περιουσία και μισθό περίπου το ένα τέταρτο από αυτόν του  Αμερικανού προέδρου.

Στην τελευταία σχετική ανάρτηση από το Κρεμλίνο, που αφορά στο έτος 2020, οι απολαβές του ισχυρού άνδρα του Κρεμλίνου ήταν λίγο λιγότερο από 10 εκατομμύρια ρούβλια (κάτι λιγότερο από 100.000 δολάρια με την τρέχουσα συναλλαγματική ισοτιμία).

Η ακίνητη περιουσία του ήταν ένα μικρό διαμέρισμα 77 τετραγωνικών μέτρων και ένα γκαράζ 18 τ.μ. στην Αγία Πετρούπολη, όπου έχει σταθμευμένα δύο αντίκες Volga της σοβιετικής εποχής και ένα τζιπ Lada Niva.

Αναφέρεται επίσης η χρήση ενός διαμερίσματος 153 τ.μ., με δύο θέσεις στάθμευσης στη Μόσχα.

Ελάχιστοι το πιστεύουν…

Κανείς όμως δεν έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να αποδείξει το αντίθετο, παρά γίνονται μονάχα εικασίες.

Κατά διαστήματα, έχουν ακουστεί διάφορες εκδοχές.

Η πιο εντυπωσιακή είναι αυτή του γεννημένου στις ΗΠΑ Βρετανού οικονομολόγου Μπιλ Μπράουντερ.

Ο Πούτιν «είναι ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο», υποστήριξε σε κατάθεσή του το 2017 στην Επιτροπή Δικαιοσύνη της αμερικανικής γερουσίας Γερουσίας, στο πλαίσιο των ερευνών περί ρωσικού «δακτύλου» στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016.

«Υπολογίζω ότι έχει συσσωρεύσει 200 ​​δισεκατομμύρια δολάρια από παράνομα κέρδη», ανέφερε τότε ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Hermitage Capital Management: μεγαλύτερου ξένου επενδυτή έως το 2005, οπότε ο Μπράουντερ χαρακτηρίστηκε από τη Μόσχα «απειλή για την εθνική ασφάλεια» και του απαγορεύτηκε η είσοδος στη χώρα.

Οι υπολογισμοί του Μπράουντερ (έκτοτε εκ των σφοδρότερων επικριτών του Πούτιν) βασίζονται σε μια εικασία: μια φερόμενη συμφωνία τύπου μαφίας, όπως είπε, που ο Πούτιν φέρεται ότι έκλεισε το 2004 με τους Ρώσους ολιγάρχες.

Βάσει αυτού του σεναρίου, τα μισά από όσα κέρδισαν θα ανήκαν πια στον ίδιο…

Όμως, το «πόσο μεγάλη είναι η περιουσία και πώς επίσης τη συσσώρευσε ο Πούτιν, ένας ισόβιος δημόσιος λειτουργός» είναι αδύνατο να προσδιοριστεί με ακρίβεια, παραδέχεται ακόμη και το Forbes, που προσπαθεί να λύσει το μυστήριο εδώ και 20 χρόνια.

«Το να βγει άκρη με την καθαρή αξία της περιουσίας του Ρώσου προέδρου είναι ίσως ο πιο ασαφής γρίφος», γράφει το αμερικανικό περιοδικό, «πιο δύσκολος από αυτούς για  κληρονόμους, άλλου αρχηγούς κρατών, ακόμη και βαρόνους ναρκωτικών».

Ο Πούτιν και τα… τσαρικά «παλάτια»

Κατά τα λοιπά, στην κατοχή του Ρώσου προέδρου φημολογείται ότι ανήκει -κυρίως έμμεσα- μια τεράστια κινητή και ακίνητη περιουσία.

Πολιτικοί του αντίπαλοι έχουν πει ότι κατέχει δεκάδες πολυτελείς επαύλεις. Το πλέον θρυλικό είναι το αποκαλούμενο «παλάτι του Πούτιν».

Βρίσκεται στην κορυφή ενός γκρεμού με θέα στη Μαύρη Θάλασσα, σε μια τεράστια περικυκλωμένη και αυστηρά φρουρούμενη έκταση περίπου 17.000 τετραγωνικών μέτρων.

Μεταξύ πολλών άλλων, το κτήμα διαθέτει ελικοδρόμιο, το δικό του βενζινάδικο, μια εκκλησία, σύγχρονο στάδιο χόκεϊ επί πάγου (άθλημα που ο Πούτιν λατρεύει), έναν ξενώνα 2.500 τετραγωνικών μέτρων, θερμοκήπιο με σπάνια προστατευόμενα είδη και τεράστιους κήπους.

Η κύρια κατοικία έχει περίπου 12 δωμάτια, ταβάνια με νωπογραφίες, μαρμάρινη πισίνα με αγάλματα Ελλήνων θεών, ιαματικά λουτρά, παραδοσιακά χαμάμ, ένα καζίνο, αμφιθέατρο, κινηματογράφο, νυχτερινό κλαμπ, αίθουσα ναργιλέ, δωμάτιο pole dancing, μπαρ με κρασιά και οινοπνευματώδη ποτά αξίας άνω των 100.000 δολαρίων, μία υπόγεια αίθουσα γευσιγνωσίας με θέα στη θάλασσα και πολλά άλλα.

Το μεγαλύτερο μέρος της έπαυλης φέρεται να είναι επιπλωμένο με πανάκριβα κομμάτια ιταλικής εταιρείας. Μόνον η τραπεζαρία λέγεται ότι κοστίζει 500.000 δολάρια.

Μέχρι και τα μπάνια σφύζουν από χλιδή, με ιταλικής κατασκευής πιγκάλ αξίας 850 δολαρίων και θήκες για το χαρτί υγείας αξίας 1.250 δολαρίων εκάστη…

Tour the secret $1.4bn Russian mansion known as ‘Putin’s Palace’. It would be so terrible if such a lovely palace would be targeted by Russians & blown up in retaliation for Putin starting a war with Ukraine. I could understand Russian anger & doing it. https://t.co/ecOdc59pMA

— Paul D Flannigan (@PaulDFlannigan) March 17, 2022

Το αρχοντικό της Μαύρης Θάλασσας σχεδιάστηκε από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Λανφράνκο Τσιρίλο και κόστισε 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο για την κατασκευή του.

Σύμφωνα με έρευνα του Reuters τα χρήματα «ξεπλύθηκαν» μέσω του ρωσικού κρατικού προγράμματος «Υγεία», ύψους 1,3 τρισεκατομμυρίων ρουβλιών, με την αγορά υπερκοστολογημένου ιατρικού εξοπλισμού.

Πωλητής -όπως προέκυψε από την έρευνα- ήταν η εταιρεία Greathill, με έδρα τη Βρετανία και ιδιοκτησίας δύο Ρώσων ολιγαρχών και στενών φίλων του Πούτιν.

Tου Νικολάι Σανάλοβ (φερόμενου και πρώην συμπέθερου του Ρώσου προέδρου) και του Ντμίτρι Γκόρελοφ (γνωστού του Πούτιν από την εποχή της σοβιετικής KGB και την κοινή θητεία τους στη Δρέσδη).

Αμφότεροι αρνήθηκαν τις καταγγελίες.

Το Κρεμλίνο από την πλευρά του διαψεύδει ότι το τσαρικού τύπου παλάτι στη Μαύρη Θάλασσα ανήκει στον Ρώσο πρόεδρο.

Διάφοροι Ρώσοι ολιγάρχες έχουν μάλιστα σπεύσει να δηλώσουν ιδιοκτήτες του.

Τελευταίος στη σειρά είναι ο Αρκάντι Ρότενμπεργκ: επίσης στενός φίλος του Πούτιν, συμπαίκτης του στο τζούντο και στο χόκεϊ επί πάγου, ο οποίος κέρδισε περισσότερα από 7 δισεκατομμύρια δολάρια με διάφορα κρατικά συμβόλαια για τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Σότσι και τώρα βρίσκεται στο στόχαστρο των δυτικών κυρώσεων.

Και οι τρεις προαναφερθέντες ολιγάρχες αναφέρονται εν τω μεταξύ στα Panama Papers ή και στα Pandora Papers, για «ξέπλυμα» χρήματος.

Λίγο μετά τη δηλητηρίασή του με τον νευροτοξικό παράγοντα Νόβιτσοκ και τη σύλληψή του από τις ρωσικές αρχές, πέρυσι τον Ιανουάριο, ο επικριτής του Κρεμλίνου Αλεξέι Ναβάλνι έδωσε -μέσω συνεργατών του- στη δημοσιότητα ντοκιμαντέρ, στο οποίο υποστηρίζει ότι το αρχοντικό στη Μαύρη Θάλασσα ανήκει στην πραγματικότητα στον ίδιο τον Πούτιν.

«Χωρίς υπερβολή, είναι η πιο μυστική και καλά φυλασσόμενη εγκατάσταση στη Ρωσία. Δεν είναι εξοχική κατοικία, είναι ένα ολόκληρο βασίλειο», αναφέρει στο βίντεο, που υπολογίζεται ότι έχει παρακολουθήσει τουλάχιστον ένας στους τέσσερις Ρώσους.

Μόνο για τη συντήρηση της έπαυλης λέγεται ότι δαπανώνται 2 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο.

Σούπερ γιοτ και τζετ με… χρυσές τουαλέτες

Τρία χρόνια πριν από τη εν ψυχρώ δολοφονία του κοντά στο Κρεμλίνο, το 2015, ο Μπόρις Νεμστόφ -έτερος σφοδρός επικριτής του Πούτιν- είχε συνάξει έναν φάκελο για την εξωφρενικά πολυτελή, όπως τη χαρακτήριζε, ζωή του Ρώσου προέδρου.

Υποστήριζε ότι o πρώην πράκτορας της KGB και μετέπειτα ισχυρός άνδρας του Κρεμλίνου έχει στην κατοχή του 20 ακίνητα, 700 αυτοκίνητα, 15 ελικόπτερα, τέσσερα πολυτελή γιοτ και ένα λουξ επιβατικό τζετ με επίχρυση τουαλέτα, γνωστό ως «Το Ιπτάμενο Κρεμλίνο».

Ever wondered what the inside of a Russian president’s plane looks like?
His luxury jet – dubbed the ‘Flying Kremlin’ even has a gold-plated toilet!
I suppose it wouldn’t be a bad way to roam around. https://t.co/XRtZYs0lHj#aviation #luxuryaircraft #vladimirputin #TDRadioUK pic.twitter.com/9VuyyYuMTB

— Touchdown Radio (@TDRadioUK) June 17, 2021

Μεταξύ των προεδρικών γιοτ λέγεται ότι συγκαταλέγεται και το 80 μέτρων «Graceful», που σύμφωνα με γερμανικά ΜΜΕ απέπλευσε άρον-άρον από το Αμβούργο, στις 7 του περασμένου Φεβρουαρίου: μια εβδομάδα πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, δηλαδή, και πριν καν ολοκληρωθούν οι προγραμματισμένες επισκευές.

Putin’s yacht Graceful left Hamburg before finishing repairs, German media reported.
It is speculated Graceful made an abrupt exit to avoid Western sanctions if Russia invades Ukraine.
The luxury superyacht is worth at least $100 million.
Impound it!https://t.co/6GNrmHUVEH

— Anders Åslund (@anders_aslund) February 10, 2022

Μεταξύ άλλων, ο Νεμτσόφ επίσης ανέφερε ότι ο Πούτιν ήταν παθιασμένος συλλέκτης ακριβών ρολογιών, συνολικής αξίας περίπου 700.000 δολαρίων.

Ο Ρώσος πρόεδρος έχει απαθανατιστεί από τον φωτογραφικό φακό να φορά ένα πανάκριβο Perpetual Calendar της Patek Philippe, αξίας 60.000 δολαρίων.

«Ο τρόπος ζωής του», έγραφε το 2012 στο blog του ο δολοφονηθείς επικριτής του Πούτιν, «μπορεί να συγκριθεί με αυτόν ενός μονάρχη του Κόλπου ή ενός επιδεικτικού ολιγάρχη».

Švýcarsko zakázalo vývoz luxusních hodinek do Ruska. Jejich velkým fanouškem je Vladimir Putin. V minulosti byl zachycen třeba s modelem Patek Philippe Perpetual Calendar za v přepočtu více než 1,3 milionu korun, tedy půlku jeho oficiálního ročního příjmu. https://t.co/CIR9fsHfAw pic.twitter.com/CREpTG3AmG

— Lukáš Valášek (@lukasvalasek) March 18, 2022

Ο πρόεδρος, οι ολιγάρχες και ο… κρυμμένος πλούτος

Εφόσον λοιπόν ο Βλαντίμιρ Πούτιν είναι τόσο πλούσιος, όσο ισχυρίζονται οι επικριτές του, προκύπτει το εύλογο ερώτημα: πού και πώς τον κρύβει;

Στην κατάθεσή του το 2017, ο Μπιλ Μπράουντερ ανέφερε ότι ο Πούτιν συγκέντρωσε αρχικά το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του οικειοποιούμενος σημαντικό τμήμα εκείνης του έκπτωτου ολιγάρχη (νυν κατοίκου Ελβετίας) Μιχαήλ Χοντορκόφσκι.

Ο ιδιοκτήτης της πετρελαϊκής Yukos και πλουσιότερος άνθρωπος της μετασοβιετικής Ρωσίας φυλακίστηκε για απάτη και φοροδιαφυγή το 2003, όταν η περιουσία του αποτιμώταν στα 15 δισεκατομμύρια δολάρια.

«Μετά την καταδίκη Χοντορκόφσκι, οι άλλοι ολιγάρχες πήγαν στον Πούτιν και τον ρώτησαν τι έπρεπε να κάνουν για να μην έχουν την ίδια τύχη», υποστήριξε ο Μπράουντερ.

«Από ό,τι ακολούθησε, φαίνεται ότι η απάντηση του Πούτιν ήταν «50%»» από τα κέρδη τους, είκασε. Το ποσοστό, ισχυρίστηκε, προοριζόνταν «όχι για τη ρωσική κυβέρνηση ή για την προεδρία, αλλά για τον ίδιο προσωπικά».

Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι

Η εκδοχή αυτή παραμένει απλά ένα σενάριο. Ήταν πάντως υπό τις «ευλογίες» του Κρεμλίνου που η κρατική περιουσία διανεμήθηκε λίγο-πολύ σε υμέτερους, δημιουργώντας την κάστα των Ρώσων ολιγαρχών.

Τα ονόματα πολλών εξ αυτών φιγουράρουν στα Panama Papers του 2015, που αποκάλυψαν πώς οι πλούσιοι και ισχυροί αυτού του πλανήτη εκμεταλλεύονταν υπεράκτιους  φορολογικούς «παραδείσους» για να ξεπλύνουν χρήματα και να αποκρύψουν μετρητά.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν κατονομάστηκε ποτέ στις αποκαλύψεις. Δεν συνέβη το ίδιο, ωστόσο, με αρκετούς από τους στενότερους φίλους του, που έγιναν σχεδόν εν μία νυκτί κροίσοι.

Από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις θεωρείται ο τσελίστας Σεργκέι Ρολντουγκίν: παιδικός φίλος του Ρώσου προέδρου, νονός της μεγαλύτερης κόρης του και σήμερα ένας από τους Ρώσους ολιγάρχες στους οποίους έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τη Δύση.

Το όνομα του Ρολντουγκίν είχε συνδεθεί από τα Panama Papers με πολλές υπεράκτιες εταιρείες και με ρευστότητα έως και 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Ο ίδιος, μιλώντας το 2016 στην Guardian, είχε υποστηρίξει ότι τα χρήματα προέρχονταν από δωρεές στη φιλανθρωπική οργάνωσή του, με στόχο να αγοράσει όργανα για Ρώσους νέους μουσικούς…

O Σεργκέι Ρολντουγκίν με τον Βλαντίμιρ Πούτιν 

O «καπιταλισμός των κολλητών»

Σύμφωνα με τον Σουηδό οικονομολόγο και συνεργάτη του Atlantic Council, Άντερς Άσλουντ, συγγραφέα του βιβλίου «O καπιταλισμός των κολλητών στη Ρωσία: Η πορεία από την οικονομία της αγοράς στην κλεπτοκρατία» (Russia’s Crony Capitalism: The Path from Market Economy to Kleptocracy) ήταν μέσω ενός ευρύτερου δικτύου φίλων, συγγενών και λοιπών έμπιστων που ο Πούτιν κατάφερε να κρατήσει κρυφό τον πλούτο του.

«Μαζί με μερικούς παλιούς φίλους από την Αγία Πετρούπολη, εκμεταλλεύεται τις μεγάλες κρατικές εταιρείες μέσω υπερτιμολογημένων προμηθειών χωρίς ανταγωνιστικές προσφορές, εκποίησης περιουσιακών στοιχείων και χειραγώγησης μετοχών», έγραφε το 2018 στην Washington Post.

«Βγάζουν επίσης χρήματα εκβιάζοντας παλιούς ολιγάρχες και παίρνοντας δάνεια από κρατικές τράπεζες, χωρίς να τα  επιστρέφουν».

Επικαλούμενος ιδία εμπειρία, κάτι ανάλογο αναφέρει και ο Σεργκέι Πουγκάτσεφ: Ρώσος πρώην ολιγάρχης, νυν αυτοεξόριστος και σε δικαστική διαμάχη με τη Μόσχα.

Κάποτε γνωστός ως «ο τραπεζίτης του Πούτιν», ο Πουγκάτσεφ είχε στην κατοχή του το μεγαλύτερο ορυχείο στον κόσμο, δύο μεγάλα ναυπηγεία και σημαντική ακίνητη περιουσία στη Μόσχα και στην Αγία Πετρούπολη.

Το Κρελμίνο, λέει, του άρπαξε την περιουσία του. Εξ ου και συνεχίζει να διεκδικεί δικαστικά 12 δισεκατομμύρια δολάρια από το ρωσικό κράτος, που με τη σειρά του τον κατηγορεί για υπεξαίρεση.

«Ό,τι ανήκει στην επικράτεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ο Πούτιν το θεωρεί δικό του. Τα πάντα: Gazprom, Rosneft, ιδιωτικές εταιρείες», είχε πει ο Πουγκάτσεφ προ ετών στην Guardian.

«Οποιαδήποτε προσπάθεια υπολογισμού» της περιουσίας του, είχε αναφέρει, «θα αποτύχει».