Πόλεμος στην Ουκρανία: Το μυστήριο των… «αδέσποτων» drones

Βάρους έξι τόνων, μήκους 14 μέτρων και εμβέλειας 1.000 χιλιομέτρων, το Tupolev Tu-141 Strizh είναι ένα σοβιετικής κατασκευής μη επανδρωμένο αεροσκάφος επιτήρησης και αναγνώρισης, που άρχισε να χρησιμοποιείται από τον σοβιετικό Κόκκινο Στρατό στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 και από τις ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις από το 2014.

Ένα τέτοιο λοιπόν διέσχισε ανενόχλητο επί σχεδόν μισή ώρα αργά τη νύχτα της 10η Μαρτίου τους εναέριους χώρους τριών χωρών μελών του ΝΑΤΟ -της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας και της Κροατίας- προτού τελικά συντριβεί στο Ζάγκρεμπ, σε απόσταση άνω των 560 χιλιομέτρων από τα δυτικά σύνορα της εμπόλεμης Ουκρανίας.

Σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, η προκαταρκτική έρευνα έδειξε ότι το drone ήταν εκτός πορείας και ξέμεινε τα καύσιμα. Οι ερευνητές, προσέθεσε, προσπαθούν να μάθουν περισσότερα για την χώρα προέλευσής του.

Όμως επισκεπτόμενος το σημείο της συντριβής -ένα πάρκο δίπλα σε μια φοιτητική εστία, στο οποίο δημιουργήθηκε κρατήρας πλάτους 3 μέτρων- ο Κροάτης πρωθυπουργός, Αντρέι Πλένκοβιτς, δεν έκρυβε την οργή του.

A drone that ostensibly flew undetected over several NATO countries crashed on the outskirts of #Zagreb, Croatia. Markings on the debris inc. Cyrillic lettering and a five-pointed star. Local experts said these suggested that it was a Soviet-era TU-141 reconnaissance aircraft. pic.twitter.com/lSpAHwnFIK

— Ukraine Reporter (@StateOfUkraine) March 12, 2022

«Αυτή ήταν μια ξεκάθαρη και άμεση απειλή, στην οποία θα έπρεπε να είχαμε αντιδράσει», είπε.

Οι κροατικές αρχές άφησαν αιχμές για τον συντονισμό στις τάξεις του ΝΑΤΟ. Μετέπειτα, ανέφεραν ενδείξεις για ίχνη εκρηκτικών υλών στο drone (πιθανόν λόγω μηχανισμού αυτοκαταστροφής με τον οποίο είναι συνήθως εξοπλισμένα αυτά τα αεροσκάφη, επισημαίνει το πρακτορείο Bloomberg).

«Θα θίξουμε αυτό το θέμα σε όλα τα επίπεδα», τόνισε ο  Πλένκοβιτς. «Είναι ένα περιστατικό, που δεν πρέπει να επαναληφθεί ποτέ».

Όμως μόλις τρεις ημέρες αργότερα ένα μικρότερο, επίσης ρωσικής κατασκευής drone τύπου Orlan-10 συνετρίβη στη βόρεια Ρουμανία.

Με δυνατότητα αποστολών αναγνώρισης, συλλογής πληροφοριών και ηλεκτρονικού πολέμου, έχει χρησιμοποιηθεί από τις ρωσικές δυνάμεις στην Ουκρανία, στη Συρία, στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν επίσης ανακοινώσει ότι έχουν καταρρίψει δεκάδες από αυτά.

Σύμφωνα με τις αρχές της Ρουμανίας, αυτό που συνετρίβη στα εδάφη της φαίνεται ότι είχε αναγνωριστική αποστολή. Δεδομένης δε της εμβέλειας του Orlan-10 (140 χλμ), εκτιμούν ότι το drone μπορούσε να εισέλθει στον ρουμανικό εναέριο χώρα μόνο από αυτόν της Ουκρανίας.

Russian-made drone enters NATO airspace in Romania, crashes on a Transylvanian farmer’s land, ends up on—what else?—a tractor. This war will end up proving that the only enduring piece of technology produced in the region is the tractor. https://t.co/TEu4Kt7PRv

— Mona Nicoara (@monanicoara) March 14, 2022

Δύο ημέρες μετά, την περασμένη Τρίτη, η ουκρανική Πολεμική Αεροπορία ανακοίνωσε ότι κατέρριψε ρωσικό drone, ενώ έκανε αναγνωριστική πτήση λίγο έξω από τη Λβιβ, πάνω από την περιοχή όπου είχε ήδη εξαπολυθεί πυραυλική επίθεση κατά στρατιωτικής βάσης.

Η κατάρριψή του, υποστήριξε το Κίεβο, έγινε πιθανόν αφότου το μη επανδρωμένο αεροσκάφος είχε εισέλθει στον εναέριο χώρο της Πολωνίας, προτού επιστρέψει σε αυτόν της Ουκρανίας.

Επί αυτών των ισχυρισμών δεν υπήρξαν σχόλια από τη Ρωσία ή το ΝΑΤΟ.

Στο μεσοδιάστημα, το υπουργείο Άμυνας στο Κίεβο είχε ανακοινώσει τη διεξαγωγή έρευνας για τα drone που συνετρίβησαν στα κροατικά και ρουμανικά εδάφη, σπεύδοντας κατά τα λοιπά να διαβεβαιώσει ότι δεν είχαν εκτοξευτεί από τις δυνάμεις της Ουκρανίας.

Strange turn of events, Tu-141 spy drone crashed in Zagreb, Croatia last night. Spent about 6-7 hours in NATO airspace in Romania, Hungary and Croatia, either Russian or Ukrainian #Russia #Ukraine #UkraineRussianWar #UkraineUnderAttack #Putin #РоссияУкраинаКонфликт pic.twitter.com/WIZxTu3c0X

— Ukraine War News 🇺🇦 (@CentralOsint) March 11, 2022

Δοκιμάζοντας τις «κόκκινες γραμμές»;

Τα περιστατικά εγείρουν αμήχανα ερωτήματα για τον συντονισμό και την ετοιμότητα του ΝΑΤΟ, παραμονές της συνόδου κορυφής της Συμμαχίας, την ερχόμενη Πέμπτη, στις Βρυξέλλες.

Έρχονται, δε, σε μια κρίσιμη φάση του πολέμου στην Ουκρανία.

Oι ανησυχίες εντείνονται από την επέκταση των ρωσικών επιθέσεων στα δυτικά της Ουκρανίας (συνεπώς ακόμη πιο κοντά στο «κατώφλι» του ΝΑΤΟ), αλλά και από τις απειλές της Μόσχας για στοχοθέτηση αποστολών στρατιωτικής βοήθειας στα ουκρανικά εδάφη.

Παράλληλα, ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι επιμένει να εγείρει θέμα επιβολής ζώνης απαγόρευσης των πτήσεων πάνω από την Ουκρανία ή  αποστολής ρωσικής κατασκευής μαχητικών αεροσκαφών στις ουκρανικές δυνάμεις.

Παρά την κατηγορηματική απόρριψη από την ηγεσία του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, αυτά τα αιτήματα τυγχάνουν ευήκοων ώτων σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης.

Τώρα μάλιστα το Κίεβο έχει βάλει στο «παιχνίδι» των απαιτήσεων και την αποστολή συστοιχιών S-300. Θέμα, που έθεσε δημόσια ο ίδιος ο Ζελένσκι, κατά την πρόσφατη ομιλία του μέσω βιντεοκλήσης στα μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου.

Μέσα σε αυτό το τεταμένο κλίμα και ενός διάχυτου φόβου μήπως ανάψει -έστω και ακούσια- το «φιτίλι» ενός Γ’ Παγκόσμιου Πολέμου, τα «αδέσποτα» drones δοκιμάζουν τα όρια του ΝΑΤΟ.

Τα περιστατικά με τα drone «καταδεικνύουν ότι με περισσότερες στρατιωτικές δραστηριότητες στον αέρα, με drones και αεροπλάνα, υπάρχει κίνδυνος ατυχημάτων», επεσήμανε ο Γενς Στόλτενμπεργκ μιλώντας σε δημοσιογράφους στις Βρυξέλλες.

«Αν μη τι άλλο, καταδεικνύουν πόσο αναγκαίο είναι να ενισχύσουμε την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των συμμάχων», τόνισε, «όπως επίσης το να επενδύσουμε περισσότερα και να αξιοποιούμε τα πάντα, από τα ραντάρ μέχρι τα συστήματα εναέριας και πυραυλικής άμυνας».

Επίσης «πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί», υπογράμμισε. «Πρέπει να αντιδρούμε όταν χρειάζεται. Και πρέπει να βεβαιωθούμε ότι έχουμε γραμμή επικοινωνίας και με τους Ρώσους για να αποτρέψουμε τη δημιουργία πραγματικά επικίνδυνων καταστάσεων».

«Θολό» ψυχροπολεμικό τοπίο

Σε κάθε περίπτωση, διαβεβαίωσε ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ, «παρακολουθούμε πολύ στενά τον εναέριο χώρο και τις συνοριακές περιοχές».

«Αυξάνουμε τις δυνατότητες που έχουμε τόσο για να παρακολουθούμε [τον εναέριο χώρο μας], όσο και για να διασφαλίσουμε ότι είμαστε σε θέση να αντιδράσουμε».

Οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει συστοιχίες αεράμυνας Patriot στην Πολωνία, ενώ η Γερμανία και η Ολλανδία έστειλαν τρεις στη Σλοβακία, στο πλαίσιο της αμυντικής ενίσχυσης της ανατολικής πτέρυγας της Συμμαχίας.

Περισσότερα από 100 συμμαχικά μαχητικά αεροσκάφη έχουν αναπτυχθεί κατά μήκος των συνόρων με τη Ρωσία. Ενώ το  ΝΑΤΟ πραγματοποιεί τακτικά πτήσεις αεροσκάφος του Αερομεταφερόμενου Συστήματος Προειδοποίησης και Ελέγχου (AWACS) κοντά στην Ουκρανία.

Το ίδιο συμβαίνει και με αμερικανικά drones επιτήρησης και αεροσκάφη U-2 κατά μήκος των συνόρων, με παράλληλη χρήση δορυφόρων, σύμφωνα με πηγές του CNN.

Στην παρούσα φάση τουλάχιστον, τονίζει το αμερικανικό δίκτυο, αξιωματούχοι του Πενταγώνου εκτιμούν ότι τα δύο επιβεβαιωμένα περιστατικά με τα «αδέσποτα» drones σε Κροατία και Ρουμανία «ήταν σε μεγάλο βαθμό ακούσια».

Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, επισημαίνουν, ο αμερικανικός στρατός έχει δημιουργήσει γραμμή αποκλιμάκωσης με τη Ρωσία, για να μειωθεί ο κίνδυνος λανθασμένου υπολογισμού και να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει ακούσια διάχυση της κρίσης.

Οι ΗΠΑ έχουν δοκιμάσει τη γραμμή «μία ή δύο φορές την ημέρα», αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει χρειαστεί να τη χρησιμοποιήσουν, ανέφερε ανώτερος αξιωματούχος.

Σε ανάλογο μήκος κύματος, ανώτερος Δυτικός διπλωμάτης δήλωσε ανωνύμως στη Wall Street Journal ότι προσώρας δεν υπάρχουν ενδείξεις πως η Ρωσία προσπαθεί να προκαλέσει επεισόδιο σε έδαφος χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ.

«Δεν έχουμε δει καμία απόπειρα εμπλοκής των συμμαχικών δυνάμεων, το αντίθετο», ανέφερε. Απέδωσε, δε, τα δύο περιστατικά με τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε πιθανά προβλήματα στην πλοήγηση, στο σχεδιασμό ή στην παραγωγή τους.

«Υπάρχουν παρά πολλά drones που πετούν τριγύρω και έτσι τα νεύρα όλων είναι τεντωμένα», παρατηρεί ο Τομ Καράκο, ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών.

«Δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένων των κινήσεων της Ρωσίας», επισημαίνει. «Είναι ένας από τους λόγους που όλοι είναι τόσο στην τσίτα αυτή τη στιγμή».