Τι σηματοδοτεί η επίσκεψη Άσαντ στα ΗΑΕ

Ουσιαστικά ανάμεσα στις δύο κυβερνήσεις δεν υπήρχαν σχέσεις εδώ και 11 χρόνια. Πρακτικά από όταν ξεκίνησαν οι κινητοποιήσεις που οδήγησαν στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας.

Παρότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν είχαν την επιθετική και άμεση εμπλοκή που είχαν χώρες όπως η Σαουδική Αραβία ή η Τουρκία, που έριξαν μεγάλο βάρος στην υποστήριξη ενόπλων ισλαμικών οργανώσεων που μάχονταν για την ανατροπή της κυβέρνησης Άσαντ, εντούτοις είχαν στηρίξει την αντιπολίτευση και όπως και οι υπόλοιπες αραβικές κυβερνήσεις είχαν διακόψει τις σχέσεις με την κυβέρνηση της Δαμασκού.

Γι’ αυτό και αποτελεί τομή το γεγονός ότι στις 18 Μαρτίου ο Μπασάρ αλ-Άσαντ επισκέφτηκε τα Εμιράτα και συναντήθηκε τόσο με τον πρωθυπουργό και αντιπρόεδρο των ΗΑΕ και κυβερνήτη του Ντουμπάι Σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ρασίντ Αλ Μακτούμ αλλά και με τον πρίγκιπα-διάδοχο του Ντουμπάι και ισχυρό άντρα της χώρας Μοχάμεντ μπιν Ζαγιεντ.

Με το βλέμμα στραμμένο στη μεταπολεμική περίοδο

Η συνάντηση αυτή σηματοδοτεί την αναγνώριση της πραγματικότητας στη Συρία εδώ και καιρό. Παρότι οι ΗΠΑ επιμένουν διακηρυκτικά στην ανάγκη να ανατραπεί η κυβέρνηση Άσαντ, στην πράξη αυτό δεν είναι εφικτό. Τα προηγούμενα χρόνια, με την υποστήριξη του Ιράν και της Ρωσίας οι κυβερνητικές δυνάμεις στη Συρία κατάφεραν να ανακτήσουν το μεγαλύτερο μέρος της χώρας από τις ένοπλες ισλαμικές οργανώσεις και το Ισλαμικό Κράτος.

Υπάρχει βέβαια ακόμη ο θύλακας της Ιντλίμπ, όπου κυριαρχεί πολιτικά η μετεξέλιξη της Αλ Κάιντα στη Συρία, η «ζώνη ασφαλείας» της Τουρκίας (και των οργανώσεων που υποστηρίζει), και οι περιοχές που ελέγχουν οι Κουρδικές πολιτοφυλακές, περιοχές στις οποίες διατηρούν στρατιωτική παρουσία οι ΗΠΑ, κυρίως για να ελέγχουν και κρίσιμες πετρελαιοπηγές, όμως δεν υπάρχει σήμερα ορατή δυνατότητα για την ανατροπή της κυβέρνησης Άσαντ που έχει ανακτήσει τον έλεγχο κρίσιμων περιοχών.

Άλλωστε, ακόμη και οι συζητήσεις που γίνονται, είτε στο πλαίσιο της διαδικασίας της Αστάνα (όπου συμμετέχουν Τουρκία, Ρωσία και Ιράν) είτε στο πλαίσιο της Συριακής Συνταγματικής Επιτροπής, όπου συμμετέχουν και εκπρόσωποι της κυβέρνησης και εκπρόσωποι μέρους της αντιπολίτευσης, κυρίως πια εξετάζουν τα ερωτήματα της επόμενης μέρας, είτε αυτά αφορούν το θεσμικό και συνταγματικό πλαίσιο, είτε την οικονομική ανασυγκρότηση.

Και ειδικά το τελευταίο, δηλαδή η ανοικοδόμηση ουσιαστικά μιας χώρας με πολύ βαθιές πληγές από τον εμφύλιο πόλεμο και τις ξένες επεμβάσεις, απαιτεί και οικονομική βοήθεια αλλά και δημιουργεί και σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες. Και αυτό είναι κάτι που ενδιαφέρει τα κράτη του Κόλπου και ιδίως τα Εμιράτα, την ώρα που προφανώς και η συριακή κυβέρνηση προφανώς αναζητά και πηγές χρηματοδότησης της ανασυγκρότησης.

Το νέο τοπίο στη Μέση Ανατολή

Όλα αυτά κατατείνουν στην αίσθηση ότι υπάρχει μια σταδιακή αλλαγή στη Μέση Ανατολή. Αυτό έχει να κάνει και με τον τρόπο που οι ΗΠΑ δείχνουν σταδιακά να αποχωρούν, κάτι που με τη σειρά του ερμηνεύεται από τις χώρες της περιοχής ως μια ανάγκη να υπάρξουν δυναμικές επαναπροσέγγισης και συνεννόησης, μια που δεν μπορούν να στηρίζονται στο που θα ρίξει το βάρος της η υπερδύναμη.

Αντίστοιχα, η διαφαινόμενη προοπτική να υπάρξει ξανά συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, άρα και άρση των κυρώσεων, σηματοδοτεί όχι μόνο μια αναβάθμιση της Τεχεράνης αλλά και μια ανάγκη να διαμορφωθούν νέες ισορροπίες στην περιοχή.

Αυτό δείχνουν να το έχουν αντιληφθεί διάφορες χώρες, σε διάφορες κατευθύνσεις. Η προσπάθεια της Τουρκίας να επαναπροσεγγίσει το Ισραήλ, αφού αποκατέστησε ουσιαστικά σχέσεις συνεργασίας με τα ΗΑΕ, είναι ενδεικτική. Αντίστοιχα, ο διάλογος που ούτως ή άλλως έχουν τα ΗΑΕ με το Ιράν αλλά και η προσπάθεια για διαμόρφωση διαύλου επικοινωνίας ανάμεσα στο Ριάντ και την Τεχεράνη.

Προφανώς και η διαδικασία δεν είναι εύκολη, εφόσον υπάρχουν ανοιχτές πληγές, όπως είναι ο πόλεμος στην Υεμένη, όμως η τάση που διαμορφώνεται είναι σαφής.

Σε αυτό το φόντο μπορεί να εξηγηθεί η σημασία της Συρίας στην προοπτική της εξομάλυνσης και της ειρήνευσης. Είναι εύλογο χώρες όπως τα ΗΑΕ να θελήσουν να οικοδομήσουν σχέσεις από τώρα, εκτός των άλλων και για να μην αφήσουν το Ιράν να είναι η μόνη χώρα της περιοχής που ασκεί επιρροή στη Δαμασκό.

Η κατοχύρωση και της ρωσικής παρουσίας

Όλα αυτά αποτυπώνουν και μία άλλη παράμετρο: αυτή της ρωσικής παρουσίας. Η απόφαση της Ρωσίας να στηρίξει την κυβέρνηση Άσαντ ήταν μια επιλογή υψηλού ρίσκου καθώς υπήρχε κίνδυνος να εμπλακεί σε μια αδιέξοδη και κοστοβόρα επιχείρηση.

Όμως, οι εξελίξεις έδειξαν ότι αυτή η επιλογή την κατοχύρωσε ως έναν power broker στην περιοχή που ορίζοντα έχει την επίλυση ενός προβλήματος και όχι απλώς την προβολή ισχύος, ιδίως στο βαθμό που έκανε σαφές ότι δεν λειτουργούσε απλώς ως ένα στήριγμα της κυβέρνησης Άσαντ.

Αυτό με τη σειρά του έχει βοηθήσει και τη διατήρηση καλών σχέσεων της Μόσχα με ένα φάσμα χωρών στην περιοχή, σχέσεων που δεν περιορίζονται στις αγορές ρωσικών όπλων αλλά επεκτείνονται και σε μια συνολικότερη συναντίληψη για τις εξελίξεις και το πώς μπορούν να διαμορφώνονται ισορροπίες στην περιοχή. Και αυτό μπορεί να εξηγήσει και γιατί το γεγονός ότι αρκετές χώρες της περιοχής δεν έχουν επιλέξει να προχωρήσουν σε κυρώσεις.

Ειδικά για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χώρα που παραδοσιακά ήταν σύμμαχος των ΗΠΑ και έχει κάνει σημαντική επένδυση σε εξοπλισμούς, ήταν χαρακτηριστικό ότι στην πρόσφατη ψηφοφορία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για την Ουκρανία επέλεξε την αποχή, όπως και είναι ενδεικτικό ότι πρόσφατα επισκέφτηκε τη Μόσχα ο υπουργός Εξωτερικών και Σεΐχης Αμπντουλάχ μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχιάν και συναντήθηκε με τον Σεργκέι Λαβρόφ.