Πόλεμος στην Ουκρανία: Η εισβολή της Ρωσίας είναι η τελευταία της ευκαιρία να το κάνει

Βλέποντας μετά από πολλά χρόνια έναν πόλεμο στην Ευρώπη και όσο το μέλλον της Ουκρανίας τίθεται εν αμφιβόλω, όλος ο κόσμος αναρωτιέται: Γιατί o Βλαντιμίρ Πούτιν εισέβαλε στη χώρα; Τι άλλαξε από το status quo που εδραίωσε η συμφωνία του Μινσκ και η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014;

Πολλοί εστιάζουν στις προσωπικές επιλογές του ρώσου προέδρου, όμως το ιστορικό πλαίσιο δίνει τη μεγάλη εικόνα.

Πρώτον, επισημαίνει σε άρθρο γνώμης o Ether Sheinker στην Jerusalem Post, υπάρχει το ιστορικό-γεωγραφικό προηγούμενο που διαμόρφωσε τη ρωσική εξωτερική πολιτική για αιώνες. Πάνω από τα τρία τέταρτα των 144 εκατ. Ρώσων συγκεντρώνονται δυτικά της οροσειράς των Ουραλίων, κατοικώντας στη «μεγάλη ευρωπαϊκή πεδιάδα» και αποτελώντας το φυσικό σύνορο της Ευρώπης.

Πρόκειται για μια έκταση που ξεχύνεται σαν χωνί από την Πολωνία και, με όριο τα Καρπάθια, εξαπλώνεται εκθετικά προς τη Ρωσία. Είναι μια εκτεταμένη τοποθεσία που δύσκολα θα μπορούσε να υπερασπιστεί η Ρωσία σε μια υποτιθέμενη δυτική εισβολή.

Η ρωσική ηγεσία ξέρει από την ιστορία ότι τα φυσικά σύνορα είναι ο καλύτερος σύμμαχος της χώρας, ενώ η έλλειψή τους οδηγεί σε καταστροφή. Ευρωπαϊκοί στρατοί, από τον Ναπολέοντα έως τον Χίτλερ, χρησιμοποίησαν αυτή την αχανή έκταση για να εισβάλουν στη Ρωσία.

Αποκόπτεται από τη θάλασσα

Επιπλέον, αν και παγκόσμια δύναμη, η Ρωσία έχει περιορισμένη πρόσβαση στη θάλασσα και δυσκολεύεται να αναπτύξει τη ναυτική ισχύ της.

Και πάλι η γεωγραφία δίνει απαντήσεις. Τα περισσότερα λιμάνια της χώρας είναι παγωμένα τον χειμώνα ή βρίσκονται μακριά από στρατηγικές θέσεις. Αυτό ήταν το κίνητρο για την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, καθώς δεν θα αργούσε να λήξει η μίσθωση του ουκρανικού λιμανιού της Σεβαστούπολης, του μοναδικού στρατηγικού λιμανιού της Ρωσίας στις νότιες, ζεστές θάλασσες.

Τέλος, στο νοτιότερο άκρο της πεδιάδας, πριν ορθωθούν τα Καρπάθια, βρίσκεται η Ουκρανία, που μοιράζεται εκτεταμένα σύνορα 1.900 χιλιομέτρων με τη Ρωσία. Η Ουκρανία βρίσκεται κατά μήκος του ρωσικού υπογαστρίου και ως εκ τούτου «πρέπει» να είναι ουδέτερη, διασφαλίζοντας ότι το ΝΑΤΟ δεν έχει τη στρατιωτική ικανότητα να διαταράξει την πλούσια βιομηχανική και πετρελαιοπαραγωγό περιοχή του Βόλγα.

Τυχόν τοποθέτηση της Ουκρανίας στη δυτική σφαίρα επιρροής θέτει τη Ρωσία σε στρατηγικό μειονέκτημα, διευρύνοντας το πιθανό αμυντικό μέτωπο, κάνοντάς το δύσκολα υπερασπίσιμο και στην ουσία εξασφαλίζοντας τη δυτική νίκη σε μια θεωρητική περίπτωση πολέμου.

Ανεξάρτητα από το τι λέει ή κάνει οποιαδήποτε ουκρανική κυβέρνηση, τη ρωσική ιστορία την έχει ορίσει αυτή η γεωγραφία. Το Κρεμλίνο έχει κίνητρο να ενδυναμώσει τα τρωτά σημεία του, άσχετα από το αν και κατά πόσο πράγματι απειλείται σήμερα.

Γιατί τώρα;

Πρώτον, κλειδί είναι η ρωσική ενέργεια. Επί του παρόντος, η Ρωσία απολαμβάνει σχεδόν μονοπώλιο στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, καθώς η ΕΕ λαμβάνει το 40% της ενέργειάς της από τη Ρωσία. Αυτό το μερίδιο αγοράς επιτρέπει στην κρατική Gazprom να αυξάνει τεχνητά τις τιμές και παρέχει στο Κρεμλίνο τη δυνατότητα να εργαλειοποιεί τις εξαγωγές και να αποσπά οφέλη.

Ωστόσο, πρόκειται για δίκοπο μαχαίρι, καθώς η Gazprom και η Rosneft, η άλλη σημαντική ρωσική εταιρεία πετρελαίου, αντιπροσωπεύουν πάνω από το 25% των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού, καθιστώντας αντίστοιχα και τη Ρωσία εξαρτημένη από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πρόσφατα ανακαλύφθηκαν στην Ουκρανία αποθέματα φυσικού αερίου που ξεπερνούν το 1 τρισ. κυβικά μέτρα, κυρίως στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κριμαίας και κατά μήκος του Ντονμπάς, δηλαδή των περιοχών που διεκδικεί η Ρωσία. Εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν περίπου 19,5 δισ. δολάρια για να γίνουν ανταγωνιστικά τα ουκρανικά αποθέματα.

Αν και βραχυπρόθεσμα δεν θα απειλούνταν ένας τομέας που ξεπερνά το 40% της ρωσικής οικονομίας, στα μάτια του Κρεμλίνου η ευρωπαϊκή εξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο είναι ζωτικής σημασίας για την εθνική ασφάλεια.

Ως εκ τούτου, τα σημερινά μέτωπα στο πεδίο της μάχης αλλά και στις διαπραγματεύσεις αντανακλούν την επιμονή του Κρεμλίνου να σκληρύνει τις θέσεις του σήμερα, για να αποτρέψει απειλές για την εθνική ασφάλεια αύριο.

Συρρικνώνεται ο ρωσικός στρατός

Το τελευταίο κομμάτι του παζλ είναι η ρωσική δημογραφία. Υπάρχει μια διπλή κρίση σήμερα, που θα έχει ιδιαίτερο αντίκτυπο στον ρωσικό στρατό. Πρώτον, το ποσοστό γεννήσεων στη χώρα έχει κατρακυλήσει σε λιγότερο από 1,2 γεννήσεις ανά γυναίκα, η μεγαλύτερη πτώση εν καιρώ ειρήνης στη ρωσική ιστορία, και δεν αρκεί για να διατηρηθεί στα τωρινά του μεγέθη ο πληθυσμός.

Επιπλέον, λόγω των κακών υποδομών υγείας, το προσδόκιμο ζωής των ρώσων ανδρών δεν ξεπερνά τα 67 έτη. Διαμορφώνεται, λοιπόν, ένα ανώμαλο δημογραφικό διάγραμμα με δύο ανησυχητικές τάσεις. Πρώτον, το μέγεθος του στρατεύσιμου πληθυσμού συρρικνώνεται ραγδαία, δεύτερον, η τελευταία σοβιετική γενιά πλησιάζει στο τέλος της ζωής της.

Αν ο Πούτιν δεν κάνει μια κίνηση τώρα, ο ρωσικός στρατός θα είναι πολύ μικρός για να υπερασπιστεί τα σημερινά του σύνορα ή για να τα αλλάξει έτσι ώστε να μπορεί να τα υπερασπιστεί αύριο. Ο ρωσικός στρατός θέλει να προελάσει στο Κίεβο, γιατί είναι η τελευταία του ευκαιρία.

Το γιατί ο Πούτιν αποφάσισε να εισβάλει θα συζητείται για καιρό. Πόσο μάλλον που η αιτιολόγηση από πλευράς του ήταν αδύναμη, ενώ ο στρατός φάνηκε απροετοίμαστος και η επιμελητεία πλημμελής.

Οι χάρτες και οι δημογραφικές τάσεις δείχνουν μια διαφορετική εκδοχή. Μια γεωγραφική ευπάθεια υπαγορεύει τη ρωσική στρατηγική εδώ και αιώνες, ενώ φαίνεται πως σήμερα κλείνει ένα παράθυρο ευκαιριών. Αντί να περιμένει καρτερικά τη μοίρα του, το Κρεμλίνο αντιδρά προσπαθώντας να ξανασχεδιάσει τον χάρτη. Φλερτάροντας με τα όριά του, εισβάλλει στην Ουκρανία.

Ισως οι Ρώσοι τα παίξουν όλα για όλα: από τη Λευκορωσία και την πυρηνική απειλή έως μαξιμαλιστικές απαιτήσεις για συμβιβασμό. Για τον Πούτιν είναι η ύστατη στιγμή να γυρίσει το γεωπολιτικό παιχνίδι. Στα μάτια του, το ρολόι χτύπησε μεσάνυχτα…

Πηγή: Jerusalem Post