Ξυπνούν μνήμες από τον Πόλεμο του Χειμώνα

Στη Φινλανδία η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αναβιώνει μνήμες από τον Πόλεμο του Χειμώνα, τη σοβιετική εισβολή στη χώρα τον Νοέμβριο του 1939. Οι Φινλανδοί σημειώνουν πολλές αναλογίες μεταξύ του σημερινού πολέμου και της σοβιετικής εισβολής πριν από οκτώ δεκαετίες, που συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση της φινλανδικής εθνικής ταυτότητας.

Στις 28 Φεβρουαρίου, η πρεσβευτής της Ουκρανίας στο Ελσίνκι Ολγα Ντίμπροβα ευχαρίστησε τη Φινλανδία για την αποστολή όπλων στη χώρα της με ένα tweet: «Αγαπητοί φινλανδοί φίλοι, έχετε περάσει τον Πόλεμο του Χειμώνα, καταλαβαίνετε τους Ουκρανούς περισσότερο από οποιονδήποτε».

Από τις 24 Φεβρουαρίου και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, λίγοι Φινλανδοί δεν είχαν σκεφτεί αυτές τις 105 ημέρες, 83 χρόνια πριν, που θα άλλαζαν την εικόνα της χώρας στα μάτια των κατοίκων της και του υπόλοιπου κόσμου.

Ο Πόλεμος του Χειμώνα είναι «η πιο σημαντική ιστορία της εθνικής μας ταυτότητας», λέει η φινλανδή συγγραφέας Σόφι Οκσάνεν, ο παππούς της οποίας συμμετείχε σε αυτόν, μεταξύ 1939 και 1940, πριν λάβει μέρος στον Πόλεμο της Συνέχειας, από το 1941 έως το 1944. Δεν μίλησε για αυτό στα παιδιά του ή στα εγγόνια του.

Ωστόσο, η μνήμη τού αδερφού του, που σκοτώθηκε στο πλευρό του, τον στοίχειωνε σε όλη του τη ζωή. «Τα τραύματα του πολέμου έχουν μεταδοθεί στις επόμενες γενιές και σήμερα πολλοί τα ξαναζούν όταν βλέπουμε τους Ουκρανούς να πολεμούν», διαπιστώνει η συγγραφέας.

Οι ομοιότητες είναι εμφανείς

Το 1940, ο Ιωσήφ Στάλιν, όπως ο Βλαντίμιρ Πούτιν σήμερα, δεν μιλά για πόλεμο: τα στρατεύματά του πραγματοποιούν μια επιχείρηση «απελευθέρωσης» των Φινλανδών εναντίον των «φασιστών», νικητών των «κόκκινων» κατά τον εμφύλιο πόλεμο του 1918, έναν χρόνο μετά την ανεξαρτησία της Φινλανδίας.

Ο Στάλιν υπολογίζει στον διχασμό του πληθυσμού για να εξασφαλίσει μια αστραπιαία νίκη. Κάνει λάθος: η σοβιετική επίθεση θα παγιώσει την εθνική ενότητα των Φινλανδών.

Ο πόλεμος ξεκίνησε με πρόσχημα: τον βομβαρδισμό του ρωσικού χωριού Μαϊνίλα στα σύνορα, στις 26 Νοεμβρίου 1939. Η επίθεση αποδόθηκε στη Φινλανδία, αλλά στην πραγματικότητα ενορχηστρώθηκε από τη Μόσχα. Στις 30 Νοεμβρίου 1939, το Ελσίνκι και δεκαπέντε φινλανδικές πόλεις βομβαρδίστηκαν, ενώ τανκς του Κόκκινου Στρατού εισήλθαν στα ανατολικά.

Οπως τις πρώτες μέρες του πολέμου στην Ουκρανία, τίποτα δεν πήγε όπως είχε προγραμματιστεί. Στα χαρτιά, όμως, η ΕΣΣΔ διέθετε το πλεονέκτημα, με ένα εκατομμύριο στρατιώτες, ενώ απέναντι η Φινλανδία είχε 300.000 άνδρες με απαρχαιωμένο εξοπλισμό. Αλλά οι σοβιετικοί στρατιώτες, που προέρχονταν από μακρινές περιοχές, βρέθηκαν σε άγνωστα εδάφη.

Η θερμοκρασία έπεσε στους -40° C. Εν μέσω  των φινλανδικών δασών, οι μηχανοκίνητες μονάδες προχωρούσαν αργά. Σύντομα ξέμειναν από βενζίνη και τρόφιμα.

Απέναντί τους, ντυμένοι με λευκές στολές παραλλαγής, οι Φινλανδοί κάλυπταν αποστάσεις με σκι και εξασκούσαν μια στρατηγική περικύκλωσης, γνωστή ως «motti». Απέναντι στα τανκς του Κόκκινου Στρατού κατασκεύασαν αυτοσχέδια εκρηκτικά, με μπουκάλια γεμάτα βενζίνη ή οινόπνευμα.

Σε ραδιοφωνική συνέντευξη, ο σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Βιάτσεσλαβ Μολότοφ ισχυρίστηκε ότι τα αεροπλάνα δεν έριξαν βόμβες, αλλά «καλάθια με τρόφιμα».

Οι φινλανδοί στρατιώτες τού απαντούσαν με τις «κοκτέιλ Μολότοφ» τους – τις ίδιες που σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν οι Ουκρανοί απέναντι στα ρωσικά στρατεύματα.

Επί δύο μήνες, ο φινλανδικός στρατός αντιστάθηκε. Απεσταλμένοι στο σημείο, ξένοι δημοσιογράφοι αφηγήθηκαν ιστορίες ηρωισμού.

Ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Γιβάσκιλα και συγγραφέας βιβλίου για τον Πόλεμο του Χειμώνα Αντέρο Χολμίλα συνεχίζει τον παραλληλισμό με την Ουκρανία, μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα «Le Monde»: «Εκείνη την εποχή, η Φινλανδία δεν θεωρούνταν 100% δημοκρατική χώρα. Ο πόλεμος έσβησε τα πάντα. Η Φινλανδία, όπως και η Ουκρανία σήμερα, πολεμούσε για τη Δύση και τις δυτικές αξίες».

Τελικά, στις αρχές του 1940 νίκησε ο Κόκκινος Στρατός. Η ανακωχή υπογράφηκε στις 12 Μαρτίου 1940. Η Φινλανδία έπρεπε να παραδώσει περίπου το 10% της επικράτειάς της, συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου τμήματος της Καρελίας.

Περισσότεροι από 400.000 άνθρωποι έφυγαν από τις προσαρτημένες περιοχές για τη Δύση.

Παρότι η Φινλανδία έχασε τον πόλεμο, διατήρησε την ανεξαρτησία της και οι απώλειές της παρέμειναν μέτριες: περίπου 25.000 φινλανδοί στρατιώτες χάθηκαν, έναντι δεκαπλάσιων απωλειών στις τάξεις του εχθρού.

Μετά την ανακωχή του 1940, η ειρήνη ήταν βραχύβια. Οδηγημένη από την επιθυμία για εκδίκηση, η Φινλανδία συμμάχησε με τη ναζιστική Γερμανία και επιτέθηκε στην ΕΣΣΔ.

Πυροδοτήθηκε το 1941 ο Πόλεμος της Συνέχειας που διήρκεσε μέχρι το 1944 και τελείωσε με μια νέα, πολύ λιγότερο ένδοξη ήττα για τους Φινλανδούς.

Το 2013 ο Βλαντίμιρ Πούτιν περιέγραψε τον Πόλεμο του Χειμώνα ως μια προσπάθεια των μπολσεβίκων να «διορθώσουν το ιστορικό λάθος που είχαν κάνει το 1917» αναγνωρίζοντας τα σύνορα της ανεξάρτητης Φινλανδίας.