Αν κάτι έχει έχουμε μάθει, μετά από ένα μήνα πολέμου στην Ουκρανία, είναι πως ένας άνθρωπος σαν τον Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ικανός για οτιδήποτε, ακόμη και για τη χρήση πυρηνικών όπλων.

Ο πρόεδρος της Ρωσίας έχει καταστήσει απολύτως σαφές ότι η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμία αξία για εκείνον, εκτός εάν πρόκειται για τη δική του.

Υπάρχουν, δε, σενάρια στα οποία μπορεί να ενσωματώσει την εκτίμηση ότι η εκτόξευση ενός ή περισσότερων πυρηνικών όπλων θα μπορούσε να τον κρατήσει στην εξουσία και να σώσει το «σαρκίο» του.

Αυτά αναφέρει, μεταξύ άλλων, ανάλυση του Bloomberg, με τίτλο «Πότε, πού και πώς θα χρησιμοποιήσει ο Πούτιν τα πυρηνικά».

Πότε και γιατί θα χρησιμοποιούσε πυρηνικά ο Πούτιν

Σύμφωνα λοιπόν με όσα αναφέρει το κείμενο, ο φόβος πυρηνικής επίθεσης είναι πλέον ιδιαίτερα υπαρκτός, επειδή έχουμε εισέλθει σε έναν κόσμο που, από στρατηγική άποψη, μοιάζει περισσότερο με την Ευρώπη στα ασταθή πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου παρά με τα σχετικά «σταθερά», μεταγενέστερα στάδια του. Το αποτέλεσμα είναι να έχουν καταργηθεί στην πράξη οι παλιές έννοιες της «αποτρεπτικής ισχύος» και να έχει αυξηθεί ο κίνδυνος ενός τυχαίου πυρηνικού Αρμαγεδδώνα.

Στα χρόνια που ακολούθησαν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ γνώριζαν ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις τους στη δυτική Ευρώπη ήταν κατώτερες από εκείνες της Σοβιετικής Ένωσης και πιθανότατα δεν θα άντεχαν την επίθεσή της. Για να αντισταθμίσουν αυτό το μειονέκτημα, οι Αμερικανοί τοποθέτησαν πυρηνικές κεφαλές σχετικά χαμηλής ισχύος (όμως και πάλι αφάνταστα καταστροφικές) στο έδαφος των Ευρωπαίων συμμάχων τους.

Το μήνυμα ήταν ότι, σε περίπτωση σοβιετικής επίθεσης, το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μερικά από αυτά στο πεδίο της μάχης προκειμένου να «αρπάξει τη νίκη από το στόμα της ήττας».

Καθώς ωστόσο κλιμακωνόταν η κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών, η Σοβιετική Ένωση συγχρονίστηκε πυρηνικά με τη Δύση και τα «στρατηγικά» όπλα έγιναν κυρίαρχα. Πρόκειται για μεγαλύτερες βόμβες οι οποίες μπορούν, για παράδειγμα, να εκτοξευθούν με διηπειρωτικούς πυραύλους από το έδαφος της μίας πλευράς σε εκείνο της άλλης. Αυτές μπορούν πια να εξαλείψουν από τον χάρτη ολόκληρες πόλεις τη φορά.

«Ισορροπία του τρόμου»

Όσο «Αποκαλυπτικό» κι αν ακούγεται ένα τέτοιο σενάριο, αυτή η ισορροπία τρόμου μάς έσωζε μέχρι στιγμής από τον πυρηνικό όλεθρο. Μιλώντας μεταφορικά, η Δύση και η Ανατολή προσωποποιούνταν σε δύο πρόσωπα τα οποία βρίσκονταν στο ίδιο δωμάτιο, βυθισμένα μέχρι τη μέση τους στη βενζίνη.

Το καθένα τους είχε έναν αριθμό σπίρτων στα χέρια του. Κανένα από τα δύο, ωστόσο, δεν τα άναβε, γιατί και οι δύο θα τυλίγονταν στις φλόγες. Η αδιέξοδη αυτή κατάσταση ονομάστηκε Mutual Assured Destruction (Αμοιβαία Βέβαιη Καταστροφή – MAD).

Στις δύο δεκαετίες κατά τις οποίες ο Πούτιν κυβερνά τη Ρωσία, ωστόσο, η στρατηγική μεγάλη εικόνα άλλαξε για ακόμη μια φορά. Κατά μία έννοια, επανήλθε στην κατάσταση αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά με τους ρόλους να αντιστρέφονται.

Τώρα είναι η Ρωσία η οποία υποπτεύεται ότι ο στρατός της είναι κατώτερος σε σχέση με εκείνον του ΝΑΤΟ σε έναν συμβατικό πόλεμο. Επομένως, είναι ο Πούτιν που αντισταθμίζει αυτή την αδυναμία απειλώντας με τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων για να κερδίσει μάχες ή πολέμους που αρχικά δεν του πηγαίνουν όπως θα ήθελε. Μάλλον οξύμωρα, αυτή η προσέγγιση ονομάζεται «κλιμάκωση με στόχο την αποκλιμάκωση».

Για τον σκοπό αυτό, η Ρωσία – η οποία διαθέτει περίπου ίση ισχύ με τις ΗΠΑ στα στρατηγικά πυρηνικά – έχει κερδίσει προβάδισμα 10:1 στα τακτικά πυρηνικά όπλα. Έχει περίπου 2.000, με την Αμερική να έχει μόνον περίπου 200, τα μισά εκ των οποίων βρίσκονται στην Ευρώπη.

Ο Πούτιν έχει ήδη αφήσει να εννοηθεί πολλές φορές ότι θα μπορούσε να «βουτήξει» στο πλούσιο οπλοστάσιό του εάν το ΝΑΤΟ υπερέβαινε τις κόκκινες γραμμές του. Κι επειδή μπερδεύει συστηματικά την προσωπική του μοίρα με τη μοίρα της χώρας του, είναι ικανός να ερμηνεύσει κάθε απειλή προσωπικής ταπείνωσής του ή αλλαγής καθεστώτος στη Μόσχα ως μια τέτοια γραμμή.

Ας πούμε ότι οι Ουκρανοί – οι οποίοι πολεμούν ηρωικά ενάντια στους εκπληκτικά ανίκανους Ρώσους εισβολείς – πλησιάζουν στη νίκη. Ή ότι ένας υπερηχητικός ρωσικός πύραυλος πλήττει «κατά τύχη» την Πολωνία, μέλος του ΝΑΤΟ. Ή ότι η Δύση παραδίδει όπλα στην Ουκρανία τα οποία θα μπορούσαν να αναστρέψουν την πορεία του πολέμου. Οποιαδήποτε από αυτές τις ανατροπές θα μπορούσε να κάνει τον Πούτιν να φοβάται τον επικείμενο πολιτικό θάνατό του – και να τον κάνουν έτσι να κλιμακώσει.

«Κλιμακωτά πλήγματα»

Το πρώτο του χτύπημα θα αποδείκνυε τις προθέσεις του. Θα μπορούσε να ρίξει μια πυρηνική βόμβα χαμηλής ισχύος σε ένα άδειο δάσος ή στην ανοιχτή θάλασσα, απλώς για να δείξει ότι εννοεί τις απειλές του. Ως επόμενο βήμα, θα μπορούσε να πλήξει μια συγκεκριμένη εχθρική αποθήκη όπλων, στρατιωτική βάση ή τάγμα – σε κάθε περίπτωση, όχι ακόμα μια ολόκληρη πόλη. Οι μεταβλητές αποδόσεις των τακτικών πυρηνικών κεφαλών καθιστούν δυνατή μια τέτοια στάθμιση.

Ο Πούτιν θα σηματοδοτούσε έτσι την αποφασιστικότητά του να προχωρήσει μέχρι τέλους, στοιχηματίζοντας ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν θα ανταπέδιδαν με ανάλογο τρόπο. Με βάση το σκεπτικό του, θα έδειχνε έτσι απτά στη Δύση ότι δεν μπλοφάρει. Οι ηγέτες της εποχής του Ψυχρού Πολέμου και στα δύο στρατόπεδα γνώριζαν ότι δεν μπορούσαν να κερδίσουν έναν πυρηνικό πόλεμο. Εάν ο Πούτιν εκτοξεύσει ποτέ πυρηνικά, θα είναι επειδή θα πιστεύει ότι μπορεί.

Θα το έκανε όμως; Το ΝΑΤΟ, και ειδικά οι ΗΠΑ, πρέπει τώρα να προετοιμαστούν για οδυνηρές αποφάσεις μετά από ένα πρώτο ρωσικό πλήγμα. Πρέπει η Δύση να πυροδοτήσει τα δικά της πυρηνικά όπλα χαμηλής απόδοσης, προκειμένου να δείξει αποφασιστικότητα; Πού θα κατευθύνονταν οι δύο πλευρές από εκεί και πέρα;

Μόλις αυτά τα όπλα – τα πλέον θανατηφόρα σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, ανεξάρτητα από την ισχύ του καθενός απ’ αυτά – αρχίσουν να εκρήγνυνται, ο κίνδυνος παρεξηγήσεων, λαθών και ατυχημάτων αυξάνεται στα ύψη. Ένα «περιορισμένο» πλήγμα από τη μία πλευρά θα φαντάζει και πάλι κατακλυσμικής σημασίας για την άλλη. Και οι πύραυλοι πετούν τόσο γρήγορα, που η άλλη πλευρά έχει μόνο λίγα λεπτά για να απαντήσει. Ο πειρασμός «να το χρησιμοποιήσω πριν το χάσω» θα εκτινασσόταν στα ύψη.

Πολύ πριν την πυρηνική εποχή, ένας βιβλιοφάγος Πρώσος αξιωματικός ο οποίος είχε γίνει μάρτυρας των ναπολεόντειων μαχών, έγραψε το «Περί πολέμου». Ο Καρλ Φον Κλαούζεβιτς αντιλήφθηκε την εγγενή ένταση που δημιουργείται μεταξύ των στρατηγών που προσπαθούν να κρατήσουν τον πόλεμο περιορισμένο και του ίδιου του πολέμου που έχει τη φυσική τάση να γίνει απόλυτος, καταλήγοντας στην ολοκληρωτική καταστροφή ενός ή όλων των μερών.

Η επιτακτική ανάγκη, κατέληγε ο Clausewitz, είναι να ευθυγραμμίζονται πάντα η τακτική και η στρατηγική.

«Ο πόλεμος δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα», έγραψε στην πιο διάσημη (και συχνά παρεξηγημένη) φράση του. Εννοούσε ότι πρέπει να πολεμά κανείς μονάχα το είδος του πολέμου που μπορεί να κάνει βιώσιμη την επακόλουθη ειρήνη.

Ας προσευχηθούμε να έχουν μείνει άνθρωποι στη Μόσχα που να κατανοούν καλά αυτή την αλήθεια, καταλήγει το δημοσίευμα.

Headlines