Η Ουκρανία πληρώνει το τίμημα του πολιτικού προσανατολισμού της προς τη Δύση μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, αλλά και το τίμημα της ασάφειας της Δύσης στο εδώ και πολλά χρόνια διακηρυγμένο αίτημα για ένταξή της στους δυτικούς υπερεθνικούς θεσμούς. Ωστόσο, στο ερώτημα «Μπορεί να επιβιώσει η Ουκρανία;», στο οποίο εκλήθησαν να απαντήσουν η συνεργάτιδα του Chatham House και καθηγήτρια Ιστορίας στο βρετανικό Πανεπιστήμιο του Μπίρμινγχαμ Καταρίνα Βολτσούκ και ο αρχισυντάκτης των Financial Times Γιούρι Μπέντερ, ένα ερώτημα καθόλα υπαρξιακό, η απάντηση δεν θα μπορούσε παρά να είναι εμφατικά καταφατική.

Το πρώτο πράγμα που ζήτησε να μάθει από την καθηγήτρια Βολτσούκ ο αρχισυντάκτης των FT ήταν ο πραγματικός λόγος της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. «Κομβικό» χαρακτήρισε η πολωνικής καταγωγής καθηγήτρια το ζήτημα αυτό, διότι έχει να κάνει με τον τρόπο με τον οποίο αποσυντίθενται ιστορικά οι αυτοκρατορίες. Εν προκειμένω μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το αίτημα των πρώην σοβιετικών Δημοκρατιών για αυτοδιάθεση ήταν ρητά εκπεφρασμένο. Και ιδιαίτερα από την πλευρά της Ουκρανίας. Το Κίεβο εδώ και 16 χρόνια ζήτησε να ενταχθεί στο NATO – εδώ θα πρέπει να σημειωθεί βεβαίως ότι στην αρχή της μακρόχρονης «δεσποτείας» του Βλαντιμίρ Πούτιν και ο ίδιος συζητούσε το ενδεχόμενο αυτό, για την ίδια τη Ρωσία…

Οι ευθύνες του ΝΑΤΟ

Εν πάση περιπτώσει, «σχεδόν αμέσως ξεκίνησαν οι απειλές της Μόσχας εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας», σημείωσε η Καταρίνα Βολτσούκ. Το Κίεβο υποστήριζε διαρκώς το αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ επειδή απλούστατα ενθαρρυνόταν από το ίδιο το ΝΑΤΟ. «Οι απαντήσεις που έδινε τότε η Συμμαχία ήταν πολύ ασαφείς, ενώ στην πραγματικότητα δεν ενδιαφέρεται για την Ουκρανία, γι’ αυτό και δεν ανταποκρίνεται στο αίτημα του προέδρου Ζελένσκι για την κήρυξη ζώνη απαγόρευσης των πτήσεων πάνω από το ουκρανικό έδαφος».

Όπως η ίδια η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Τζένιφερ Ψάκη είπε, βεβαίως, «κάτι τέτοιο θα σήμαινε στρατιωτική εμπλοκή του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία, κάτι που οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν». Σε κάθε περίπτωση, «η Μόσχα είχε προετοιμάσει πριν από χρόνια την επέμβαση και εισβολή στην Ουκρανία», είπε η βρετανίδα καθηγήτρια. Καταλογίζοντας «λάθη τακτικής» στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.

Το ρωσικό αφήγημα

Στην παρατήρηση του δημοσιογράφου των FT ότι δεν υπάρχει μια συνεκτική στάση από τη Ρωσία, η καθηγήτρια συμφώνησε ότι το ρωσικό αφήγημα αλλάζει διαρκώς. Εξάλλου ως πρωθυπουργός, πριν από λίγα χρόνια (όταν είχε τοποθετήσει για πρόεδρο-μαριονέτα τον Μεντβέντεφ για να αλλάξει το Σύνταγμα και να γίνει ο ίδιος ισόβιος πρόεδρος), «ο Πούτιν δεν συζητούσε την προσάρτηση της Ουκρανίας». Αλλά είναι φανερό ότι ο άνθρωπος έχει μια «εμμονή» με την Ουκρανία. Τώρα στο αφήγημά του έχει αναφορές στις κοινές ρίζες των δύο λαών από το 15ο και το 16ο αιώνα. Και ακόμα παλαιότερα, στον 13ο αιώνα που ξεκίνησε η διάδοση της Ορθοδοξίας.

Ερωτηθείσα για τον κίνδυνο που αισθάνονται σήμερα η Πολωνία, η Σλοβακία και άλλες χώρες εξαιτίας της ρωσικής επεκτατικότητας, η Καταρίνα Βολτσούκ είπε ότι είναι υπαρκτός και δικαιολογημένος. Θύμισε όμως ότι η Ουκρανία έχει αντιταχθεί ιστορικά στην επιθετικότητα της ρωσικής πλευράς. Δεν είναι μόνο ότι χρειάζεται η Ρωσία πρόσβαση στη θάλασσα. Θέλει και άλλα εδάφη, κατά τη βρετανίδα ιστορικό, κάτι που φαίνεται και από τις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται μεταξύ εκπροσώπων των εμπολέμων στην Τουρκία. Διαπραγματεύσεις που αφορούν κυρίως
διευθέτηση εδαφών.

Η ρητορική της αποναζιστικοποίησης

Εν τέλει «μπορούν να συνυπάρξουν η Ρωσία και η Ευρώπη σε μια ‘μετά-Πούτιν’ εποχή;», αναρωτήθηκε ο Γιούρι Μπέντερ, για να εκφράσει τις επιφυλάξεις της η Καταρίνα Βολτσούκ για το ενδεχόμενο να αντικατασταθεί ο σημερινός «Σουλτάνος», όπως χαρακτήρισε το ρώσο πρόεδρο, από κάποιον… ακόμα χειρότερο! Πάντως τη ρητορική του «Σουλτάνου» δεν τη συμμερίζεται ο ρωσικός λαός, εκτίμησε η βρετανίδα ιστορικός. Η ρητορική της «αποναζιστικοποίησης» της Ουκρανίας, για παράδειγμα, αποτελεί μια χαρακτηριστική προπαγανδιστική ρητορική, την οποία στηρίζουν πολύ τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης.

«Το ακροδεξιό κόμμα της Ουκρανίας πήρε μόλις 2% στις εκλογές, αλλά αποτελεί τον πυλώνα της ρητορικής της Μόσχας», είπε η ιστορικός απαντώντας στο ερώτημα «αν υπάρχουν Ναζί στην Ουκρανία», που της απηύθυναν οι συντονιστές της συζήτησης Νίκη Λυμπεράκη και Νίκος Φιλιππίδης. «Πρόκειται για μια ρητορική πολύ αποτελεσματική», είπε χαρακτηριστικά η Βολτσούκ.

Οι Έλληνες οικοδεσπότες στο πάνελ του ΟΤ έθιξαν και το ζήτημα των ολιγαρχών, Ρώσων και Ουκρανών. Εν προκειμένω αίσθηση προκάλεσε η επισήμανση της βρετανίδας καθηγήτριας ότι ενώ στη Ρωσία ο Πούτιν ελέγχει τους ολιγάρχες (και όσους δεν ελέγχει φροντίζει να τους «εξαφανίσει», όπως τον Μπερεζόφσκι που πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες στο Λονδίνο, ή τον Χοντορκόφσκι που φυλακίστηκε επί χρόνια από το καθεστώς Πούτιν), στην Ουκρανία είναι οι τοπικοί ολιγάρχες που ελέγχουν την οικονομία, εν πολλοίς και την κυβέρνηση.

Κινδυνεύει η Πολωνία;

Στην τελευταία ερώτηση που απηύθυναν οι Έλληνες οικοδεσπότες στην Καταρίνα Βολτσούκ και αφορούσε την χώρα καταγωγής της, την Πολωνία, και το ενδεχόμενο μπει στο στόχαστρο του καθεστώτος Πούτιν, η καθηγήτρια είπε ότι η Πολωνία υπήρξε ανέκαθεν γεωγραφικό πεδίο συγκρούσεων. «Υπάρχουν και ρωσόφωνοι στην Πολωνία, οι οποίοι όμως απολαμβάνουν δημοκρατικές ελευθερίες και δεν θα επιθυμούσαν να ενταχθούν σε μια αυταρχική Ρωσία.

«Το μήνυμα το έδωσαν οι Ουκρανοί προς όλες τις κατευθύνσεις. Και το μήνυμα είναι ότι οι εισβολές και οι προσαρτήσεις εδαφών δεν είναι διόλου εύκολες για τους επιτιθέμενους. Διότι υπάρχει πατριωτισμός, υπάρχει αντίσταση…», τόνισε η καθηγήτρια Ιστορίας.

Headlines