Αζερμπαϊτζάν και Ελλάδα – 30 χρόνια διπλωματικών σχέσεων

*Γράφει ο Anar Huseynov

Φέτος συμπληρώνονται 30 χρόνια από τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Ελλάδας.

Μέσα σε αυτά τα 30 χρόνια, έχει διαμορφωθεί μια πλούσια ατζέντα μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Ελλάδας, η οποία περιλαμβάνει πολιτικό διάλογο, αμοιβαία επωφελή συνεργασία εντός διεθνών και περιφερειακών οργανισμών, στρατηγική εταιρική σχέση στον τομέα της ενέργειας, ενεργή συνεργασία στους τομείς του πολιτισμού, της εκπαίδευσης και του αθλητισμού. Οι σχέσεις στον τομέα της νεολαίας εξελίσσονται επίσης σταθερά και το Ελληνο-Αζερικό Κέντρο Νεότητας, που ιδρύθηκε το 2014, συνέβαλε σημαντικά σε αυτόν το στόχο.

Οι δύο χώρες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην ανάπτυξη των διμερών σχέσεων τα τελευταία 30 χρόνια. Υπογράφηκαν 22 διακυβερνητικές συμφωνίες και μνημόνια και περισσότερες από 8 συμφωνίες βρίσκονται σε στάδιο συζήτησης.

Με γεωγραφική τοποθεσία στους κύριους στρατηγικούς κόμβους μεταφορών και ενεργειακών συνδέσεων μεταξύ Ανατολής και Δύσης, Βορρά και Νότου, το Αζερμπαϊτζάν είναι ένας από τους σημαντικούς γεωπολιτικούς άξονες και προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες στον τομέα της οικονομίας και της διαμετακόμισης και η Ελλάδα μπορεί επίσης να επωφεληθεί από αυτό.

Το Αζερμπαϊτζάν – ένας ενεργειακός σύμμαχος της ΕΕ, έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο στην έναρξη και υλοποίηση ενός έργου πολλών δισεκατομμυρίων που αφορά την υποδομή παροχής φυσικού αερίου. Ο αγωγός φυσικού αερίου TAP, ως βασικό συστατικό του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα μόνο μιας μεμονωμένης χώρας, αλλά συμβάλλει επίσης στον συνολικό στρατηγικό στόχο της ΕΕ για τη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού με φυσικό αέριο. Αυτό το τεράστιο έργο, με συνολικό προϋπολογισμό άνω των 35 δισεκατομμυρίων δολαρίων, στοχεύει στη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού στη Νότια Ευρώπη (Ιταλία, Ελλάδα) και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη (Αλβανία, Κροατία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία) , ενώ συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη των περιφερειακών χωρών. Ο TAP έχει σχεδιαστεί για τη μεταφορά 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) φυσικού αερίου ετησίως προς την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Βουλγαρία, αυξάνοντας την ασφάλεια και τη διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Λαμβάνοντας υπόψη τις τελευταίες εξελίξεις σε μια ευρύτερη περιοχή, αποδείχθηκε ότι θα ήταν σκόπιμο να διαφοροποιηθεί και να αυξηθεί ο όγκος του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, ενώ η αλληλεπίδραση και οι διαβουλεύσεις προς αυτή την κατεύθυνση δεν αποκλείονται μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Ελλάδας σε περίπτωση ενδιαφέροντος από την ελληνική πλευρά.

Ο κ. Anar Huseynov

Θεωρούμε ορόσημο στις σχέσεις των δύο χωρών την υλοποίηση του έργου TAP που έγινε φυσική γέφυρα μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Ελλάδας. Χάρη σε αυτό το μεγαλεπήβολο έργο, oι δύο χώρες έγιναν στρατηγικοί εταίροι στον ενεργειακό τομέα. Το έργο συνέβαλε επίσης στον στόχο της Ελλάδας να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο στην περιοχή.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι ενεργές εμπορικές και οικονομικές σχέσεις ήταν το σήμα κατατεθέν των σχέσεων μεταξύ των  δύο χωρών και ο όγκος του εμπορίου ανήλθε σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, στις αρχές της τελευταίας δεκαετίας, το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί δραματικά. Υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι για αυτή τη μείωση, αλλά είναι σαφές ότι οι επίσημοι και επιχειρηματικοί κύκλοι των δύο χωρών πρέπει να συνεργαστούν πιο ενεργά. Ένα Ελληνοαζέρικο Επιμελητήριο που ιδρύθηκε το 2004 μπορεί επίσης να καταβάλει πρόσθετες προσπάθειες για τον σκοπό αυτόν. Υπάρχουν σπουδαίες δυνατότητες για την ανάπτυξη των εμπορικών δεσμών μεταξύ των χωρών μας. Ο εμπορικός κύκλος εργασιών μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Ελλάδας ανήλθε σε 435,8 εκατ. δολάρια το 2021. Το 2020  το ποσοστό αυτό  είχε φτάσει τα 536,9 εκατ. δολάρια. Ωστόσο, ο τρέχων κύκλος εργασιών δεν ανταποκρίνεται στις δυνατότητες. Από την άποψη αυτή, θα πρέπει να διερευνηθούν πρόσθετες ευκαιρίες συνεργασίας στους τομείς της γεωργίας, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των κατασκευών, της ναυπηγικής/επισκευής και του τουρισμού.

Ο κύριος στόχος της οικονομίας του Αζερμπαϊτζάν σήμερα είναι να μειώσει την εξάρτησή του από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου και τη διύλιση και διαφοροποίηση μέσω νέων βιομηχανιών, τη μείωση της εξάρτησής του από τις εισαγωγές και την ανάπτυξη  εξαγωγών των τελικών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, υπηρεσιών και επικοινωνιών, καθώς και την ενίσχυση της τουριστικής βιομηχανίας. Στους τομείς του τουρισμού, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της γεωργίας, οι ελληνικές εταιρείες διαθέτουν εμπειρία και τεχνογνωσία που μπορούν να εφαρμοστούν με επιτυχία στο Αζερμπαϊτζάν.

Όσον αφορά τις ανθρωπιστικές σχέσεις, ένα πρόγραμμα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας έχει ξεκινήσει από το Πανεπιστήμιο Γλωσσών του Αζερμπαϊτζάν. Η ελληνική γλώσσα διδάσκεται στο Σλαβικό Πανεπιστήμιο του Μπακού από το 1999. Το Εκπαιδευτικό και Πολιτιστικό Κέντρο Νεοελληνικής Γλώσσας ιδρύθηκε το 2004 και η τελετή έναρξης συνέπεσε με την επίσημη επίσκεψη του τέως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου, στο Αζερμπαϊτζάν. Τις τελευταίες δεκαετίες, ορισμένα πανεπιστήμια του Αζερμπαϊτζάν και της Ελλάδας έχουν καθιερώσει διαφορετικούς τρόπους αλληλεπίδρασης, μεταξύ άλλων μέσω του πλαισίου των προγραμμάτων ανταλλαγής φοιτητών της ΕΕ «Erasmus +». Εκτός από την εκπαίδευση, οι ανταλλαγές στους τομείς του πολιτισμού, της νεολαίας και του αθλητισμού είναι αρκετά ελπιδοφόρες και περαιτέρω ευκαιρίες πρέπει να διερευνηθούν.

Ιστορικά, το Αζερμπαϊτζάν υπήρξε τόπος αρμονικής συνύπαρξης διαφορετικών πολιτισμών και θρησκειών και σήμερα αποτελεί μια έγκυρη πλατφόρμα διαλόγου μεταξύ Ανατολής και Δύσης, χριστιανικού και μουσουλμανικού κόσμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτή τη διαδικασία συμμετέχουν ενεργά οι Έλληνες επιστήμονες και καλλιτέχνες, εκπροσωπώντας τακτικά τη χώρα τους στα φόρουμ διαπολιτισμικού διαλόγου που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στο Μπακού.

Ως χώρα με πλούσια ιστορία, το Αζερμπαϊτζάν ενδιαφέρεται για πολιτιστικές ανταλλαγές με την Ελλάδα. Δεδομένου του πλούσιου πολιτισμού αμφότερων των χωρών, είναι σημαντικό να πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις και στις δύο πρωτεύουσες για την αμοιβαία αναγνώριση των πολιτιστικών εθίμων και κληρονομιών.

Τα τελευταία χρόνια η ένταση της συνεργασίας έχει μειωθεί για αντικειμενικούς κυρίως λόγους. Το αντιμετωπίζουμε με κατανόηση και τονίζουμε ότι το Αζερμπαϊτζάν είναι πάντα ανοιχτό στη συνεργασία με την Ελλάδα, στον ίδιο βαθμό που υπάρχει αντίστοιχο ενδιαφέρον από την πλευρά της Ελλάδας. Υποθέτω ότι και οι δύο χώρες θα πρέπει να καταβάλουν  προσπάθειές για να ξεπεράσουν όλα τα αβάσιμα εμπόδια στον δρόμο μας, προκειμένου να επιταχύνουμε τη συνεργασία σε τομείς αμοιβαίου συμφέροντος. Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι, εκτός από μια φυσική γέφυρα που δημιουργήθηκε μεταξύ των χωρών μας μετά τη θέση σε λειτουργία του έργου του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, το Αζερμπαϊτζάν και η Ελλάδα ακολουθούν πολιτική  σεβασμού του κανόνα του διεθνούς δικαίου. Και για τις δύο χώρες η υπεροχή του σεβασμού της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας και του απαραβίαστου των συνόρων είναι απαραίτητη και αποτελεί τον πυρήνα των διεθνών σχέσεων. Στο Αζερμπαϊτζάν είμαστε πεπεισμένοι ότι η αυστηρή εφαρμογή του διεθνούς δικαίου και των αμοιβαίων συμφερόντων είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των διμερών σχέσεων, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

* Ο κ. Anar Huseynov είναι Πρέσβης της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν στην Ελληνική Δημοκρατία