Πόλεμος στην Ουκρανία: Η Ρωσία μπορεί να ηττηθεί κερδίζοντας εδάφη

Στα σενάρια για την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία έρχεται να προστεθεί και εκείνο της Washington Post που διακρίνει μια ακόμη πιθανότητα: μια ουκρανική νίκη, συνοδευόμενη από… ρωσικές κατακτήσεις.

Όπως αναφέρει η αμερικανική εφημερίδα, η παθιασμένη αντίσταση των Ουκρανών έχει καταστήσει σαφές ότι η εισβολή δεν θα είναι περίπατος για το Κρεμλίνο, ενώ σταδιακά διαφαίνεται ακόμη και το ενδεχόμενο ήττας της Μόσχας. Ωστόσο, όπως προκύπτει και από το Plan B που ανακοίνωσε η Ρωσία, επιμένει στην ανάγκη απόσχισης τμημάτων της Ουκρανίας.

• Διαβάστε επίσης: Πόλεμος στην Ουκρανία: Η ινδική στρατηγική ουδετερότητας δοκιμάζεται

Σενάριο Κορέας

Πόσο μεγάλα θα είναι αυτά τα τμήματα; Μια εκδοχή είναι εκείνη του στρατηγικού Κιρίλο Μπουντάνοφ, επικεφαλής των στρατιωτικών μυστικών υπηρεσιών της Ουκρανίας, που έκανε λόγο για τη δημιουργία μιας «Κορέας» στην Ευρώπη. Όπως σημείωσε ο Μπουντάνοφ το περασμένο Σαββατοκύριακο, η Μόσχα «θα προσπαθήσει να συγκεντρώσει τις κατεχόμενες περιοχές στην ίδια ημικρατική οντότητα, την οποία θα χρησιμοποιήσει εναντίον της ανεξάρτητης Ουκρανίας». Συγκρίνοντας το σχέδιο της Ρωσίας με τη διχοτόμηση της χερσονήσου της Κορέας στη δεκαετία του ’50, δήλωσε ότι έχει λόγους να πιστεύει ότι ο ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, «θα επιχειρήσει να επιβάλει μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ των ελεύθερων και των κατεχόμενων περιοχών της χώρας μας. Ουσιαστικά, θα κάνει μια απόπειρα να δημιουργήσει μια Βόρεια και μια Νότια Κορέα στην Ουκρανία».

Η σύγκριση με την Κορέα, υποστηρίζει η Washington Post, απέχει από αρκετές απόψεις από την πραγματικότητα. Η αμερικανική εφημερίδα επισημαίνει ότι η Βόρεια Κορέα εξοπλίστηκε και εκπαιδεύτηκε μεν από τους Σοβιετικούς, αλλά η εισβολή της στη Νότια Κορέα ήταν μια μάχη μεταξύ αδελφών. Αντιθέτως, η Ουκρανία βιώνει μια εισβολή από μια ξένη δύναμη.

Ο Χειμερινός Πόλεμος

Ταυτόχρονα, η Washington Post επικαλείται ειδικούς που υποστηρίζουν ότι η κατάσταση στην Ουκρανία θυμίζει περισσότερο τον Χειμερινό Πόλεμο του 1939, όταν η Φινλανδική αντίσταση απέναντι στους Σοβιετικούς αποδείχτηκε αναπάντεχα ανθεκτική. Οι σκληρές μάχες κατέληξαν σε ανακωχή, στο πλαίσιο της οποίας η Φινλανδία κατόρθωσε να διατηρήσει ένα βαθμό ανεξαρτησίας. Το ακριβότερο τίμημα για την ειρήνη, ήταν η προσάρτηση από τους Σοβιετικούς ενός τμήματος της περιοχής Καρέλια, η οποία βρίσκεται στα σύνορα των δυο χωρών και εκτείνεται από τις ακτές της Λευκής Θάλασσας μέχρι τον Φινλανδικό Κόλπο.

Προκειμένου να εξαγοράσει την ειρήνη, η Ουκρανία ίσως αναγκαστεί να κάνει αντίστοιχες εδαφικές παραχωρήσεις – όμως ίσως όχι τόσο μεγάλες όσο ήλπιζαν αρχικά οι Ρώσοι.

Δυο προπύργια, οκτώ χρόνια πολέμου

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, στην πραγματικότητα ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία σχεδόν. Εξοργισμένο με την ανατροπή του τότε ουκρανού προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς και τη στροφή του Κιέβου προς τη Δύση, το Κρεμλίνο προχώρησε στην προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας το 2014, αποκόπτοντάς τη ουσιαστικά από την Ουκρανία, η οποία ακόμη διεκδικεί το χαμένο έδαφος. Η Μόσχα υποστήριξε επίσης τους αυτονομιστές στο Ντονμπάς, μια περιοχή που εκτείνεται σε εδάφη των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ, τις οποίες ο Πούτιν αναγνώρισε ως ανεξάρτητες λίγο πριν εισβάλει στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο.

Αυτά τα φιλορωσικά προπύργια στα νότια και τα ανατολικά χωρίζονται από εκατοντάδες χιλιόμετρα ακτογραμμής. Αν η Μόσχα επιθυμεί να δημιουργήσει ένα κράτος-δορυφόρο, στόχος της πολεμικής επιχείρησης θα είναι να διχοτομήσει την Ουκρανία κατά μήκος του ποταμού Δνείπερου. Αυτή η εξέλιξη θα επέτρεπε στο Κρεμλίνο να διασφαλίσει όχι μόνο την Κριμαία και το Ντονμπάς, αλλά και σημαντικά λιμάνια, βιομηχανικά κέντρα και εύφορα εδάφη στα ανατολικά και τα νότια.

Χερσαία γέφυρα

Όμως η αναπάντεχη αδυναμία των ρωσικών δυνάμεων, υποστηρίζουν στρατιωτικοί αναλυτές, κάνει μια τέτοια στρατηγική να μοιάζει υπερβολικά φιλόδοξη. Αντί για αυτό, η Μόσχα ίσως ποντάρει στη σύνδεση της Κριμαίας με τις περιοχές στα ανατολικά μέσω μιας χερσαίας γέφυρας – ελέγχοντας, δηλαδή, μια λωρίδα γης κατά μήκος των ουκρανικών ακτών και των περιοχών που ελέγχει στα ανατολικά και δημιουργώντας μια συνεχόμενη, αν και στενή, σύνδεση μεταξύ των προπυργίων της. Για να συμβεί αυτό, οι Ρώσοι χρειάζονται οπωσδήποτε το στρατηγικό λιμάνι της Μαριούπολης. Αυτός είναι, σύμφωνα με τους αναλυτές, και ένας από τους λόγους για την ανελέητη και παρατεταμένη πολιορκία της πόλης.

Όμως ακόμη και η επίτευξη αυτού του μικρότερου στόχου δεν είναι εύκολη υπόθεση – και αιτία για αυτό δεν είναι μόνο η στρατιωτική αδυναμία της Ρωσίας.

Γλώσσα και ταυτότητα

Είναι βέβαιο πως η Ουκρανία χαρακτηρίζεται από τη συνύπαρξη διαφορετικών γλωσσικών κοινοτήτων. Οι ουκρανόφωνοι βρίσκονται κυρίως στα κεντρικά και τα δυτικά της χώρας, με τους ρωσόφωνους να είναι συγκεντρωμένοι στα ανατολικά και στα νότια, γεγονός που σε κάποιο βαθμό εξηγεί και το ενδιαφέρον της Μόσχας για τις συγκεκριμένες περιοχές.

Όμως, όπως τόνισαν οι πολιτικές αναλύτριες Γιάνα Κομπζόβα και Σβιτλάνα Κομπζάρ μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, η γλώσσα στην Ουκρανία δεν κρίνει απαραιτήτως τον αυτοπροσδιορισμό. Στη διάρκεια των διαδηλώσεων του Μαϊντάν, οι οποίες εξόργισαν τη Μόσχα, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι το 15,6% των διαδηλωτών μιλούσαν μόνο ρωσικά, ενώ το 24% μιλούσαν και ρωσικά και ουκρανικά.

Έκτοτε, η αίσθηση της ουκρανικής ταυτότητας, ακόμη και μεταξύ των ρωσόφωνων που νοσταλγούν τα σοβιετικά χρόνια, έχει αυξηθεί στις περιοχές που έχει ανάγκη η Ρωσία για τη δημιουργία αυτής της χερσαίας γέφυρας. Έρευνα του 2017 στα νότια και τα ανατολικά, από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας του Κιέβου, στην οποία δεν συμπεριλήφθησαν η Κριμαία και το Ντονμπάς, δυο περιοχές στις οποίες τα φιλορωσικά αισθήματα είχαν ενισχυθεί στη διάρκεια των ετών, διαπίστωσε ότι περίπου τα τρία τέταρτα των συμμετεχόντων χαρακτηριζόταν από μια ισχυρή ουκρανική ταυτότητα, ενώ μόλις το 10% έτεινε προς τη Ρωσία. Συγκριτικά, σε έρευνα του 2014 που συμπεριλάμβανε και τις κατεχόμενες περιοχές, τα δύο τρίτα των κατοίκων στα νότια και τα ανατολικά αισθάνονταν Ουκρανοί, ενώ το 23,8% Ρώσοι.

«Τώρα όλα έχουν να κάνουν με τον Πούτιν»

Παρατηρητές υποστηρίζουν ότι η ρωσική εισβολή είναι σχεδόν βέβαιο ότι ενίσχυσε περαιτέρω τα φιλοουκρανικά αισθήματα. Το σχέδιο του Πούτιν θα μπορούσε να περιλαμβάνει την απομάκρυνση του πληθυσμού που τάσσεται υπέρ της Ουκρανίας από τα νότια και τα ανατολικά, όπως έχει ήδη συμβεί στο Ντονμπάς που βρίσκεται υπό τον έλεγχο των ανταρτών από το 2014. Όμως οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η διείσδυση των αισθημάτων υπέρ του Κιέβου στην περιοχή καθιστά δύσκολη την κατάληψή της – και ακόμη δυσκολότερη την κατοχή της.

«Ιστορικά, έτειναν να είναι συμπαθούντες προς τη Ρωσία, όμως αυτό άλλαξε το 2014, και μεγάλη μερίδα του πληθυσμού ανέπτυξε εχθρικά συναισθήματα προς τον Πούτιν», υποστηρίζει μιλώντας στη Washington Post ο Τζέραρντ Τόουλ, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Virginia Tech.

«Τώρα όλα έχουν να κάνουν με τον Πούτιν… Αυτό έκανε αρκετούς να εγκαταλείψουν τις ίσες αποστάσεις και να ταχθούν υπέρ της Ουκρανίας», συμπληρώνει.

Ουκρανικά αδιέξοδα

Όμως δεν αποκλείεται εξίσου αδύνατη να αποδειχθεί και για την Ουκρανία η ανακατάληψη των περιοχών της Κριμαίας ή των ανατολικών. Όπως επισημαίνουν ο Τόουλ και ο συνάδελφός του Τζον Ο’Λάφλιν, η κοινή γνώμη της Κριμαίας φαίνεται να είναι απολύτως φιλορωσική. Στο Ντονμπάς, εκτιμούν, τουλάχιστον ένας στους τέσσερις κατοίκους έχει αποκτήσει ρωσικό διαβατήριο. Έρευνα του Ιανουαρίου που είχε δημοσιευθεί στη Washington Post είχε δείξει ότι μια μικρή πλειοψηφία των συμμετεχόντων από το Ντονμπάς, ανεξάρτητα από το αν ζουν σε περιοχή που ελέγχεται από αυτονομιστές ή όχι, στην πραγματικότητα αδιαφορούν για τη χώρα στην οποία θα καταλήξουν να ζουν, στο βαθμό που αυτή θα τους εξασφαλίζει οικονομική ευημερία.

Την περασμένη Κυριακή, οι αρχηγοί των αυτονομιστών στο Λουχάνσκ απείλησαν να πραγματοποιήσουν δημοψήφισμα για την προσάρτησή τους στη Ρωσία. Το γεγονός δείχνει ότι ίσως η Μόσχα επιχειρήσει να απορροφήσει τμήματα του Ντονμπάς όπως έκανε με την Κριμαία, αντί να υποστηρίξει ανεξάρτητα κρατίδια, όπως συνέβη στην περίπτωση των αποσχισμένων περιοχών της Γεωργίας, δηλαδή της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας.

Ρεαλιστικές προσεγγίσεις και μια Πύρρειος νίκη

Κατά τη διάρκεια των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων στην Κωνσταντινούπολη την Τρίτη, Ρώσοι και Ουκρανοί φάνηκαν να αναγνωρίζουν τις πραγματικότητες στο πεδίο. Ο αναπληρωτής υπουργός άμυνας της Ρωσίας, Αλεξάντρ Φόμιν, δεσμεύτηκε ότι η Μόσχα θα «περιορίσει δραστικά τη στρατιωτική δραστηριότητα» γύρω από το Κίεβο – μια υπόσχεση που αντιμετωπίζουν με δυσπιστία αρκετοί αμερικανοί αξιωματούχοι. Την ίδια στιγμή, η ουκρανική πλευρά σκιαγράφησε μια συμφωνία που περιλαμβάνει την ουδετερότητα που απαιτούσε από αυτή η Μόσχα, με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας από διεθνείς εταίρους του Κιέβου.

Οι Ουκρανοί, για πρώτη φορά, προσφέρθηκαν να σταματήσουν να διεκδικούν την Κριμαία, η κατάσταση της οποίας, όπως ανέφεραν, θα μπορούσε να είναι το επίκεντρο 15ετών συζητήσεων. Το μέλλον των κατεχόμενων περιοχών στα ανατολικά, προσέθεσαν οι Ουκρανοί, θα μπορούσε να συζητηθεί σε ξεχωριστές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Πούτιν και του ουκρανού ομόλογού του, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Τα παραπάνω υποδεικνύουν ότι η Ουκρανία αναγνωρίζει το ενδεχόμενο να χάσει εδάφη της μέχρι το τέλος του πολέμου. Ωστόσο, οποιαδήποτε έκβαση περιορίσει τα κέρδη της Ρωσίας στην Κριμαία και το Ντονμπάς, στην ουσία θα είναι ουκρανική νίκη, καθώς ο Πούτιν δεν θα έχει κερδίσει πολλά περισσότερα από αυτά που είχε πριν την εισβολή.

Ταυτόχρονα, κάθε απόκτημα θα έχει υψηλό τίμημα για τη Μόσχα, με τη μορφή της καταρρακωμένης από τις κυρώσεις ρωσικής οικονομίας, της διπλωματικής απομόνωσης από τη Δύση και των αμέτρητων χαμένων ζωών ρώσων στρατιωτών.