SOS στην Ευρώπη – Θα υλοποιήσει η Μόσχα την απειλή για ενεργειακό μπλακ-άουτ;

«Εάν θέλετε αέριο, βρείτε ρούβλια!». Αυτό το μήνυμα έστειλε ο πρόεδρος της ρωσικής Κάτω Βουλής, κορυφαίο στέλεχος του κόμματος του Βλαντιμίρ Πούτιν και πρώην σύμβουλος του Ρώσου προέδρου. «Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί πρέπει να σταματήσουν τα λόγια, να σταματήσουν να ψάχνουν δικαιολογίες γιατί δεν μπορούν να πληρώσουν σε ρούβλια», δήλωσε ο Βιάτσεσλαβ Βολόντιν, ο οποίος τάχθηκε υπέρ της τιμολόγησης στο ρωσικό νόμισμα όχι μόνο του φυσικού αερίου, αλλά και άλλων προϊόντων – των λιπασμάτων, των σιτηρών, του πετρελαίου, του γαιάνθρακα, των μετάλλων.

Δεν χρειάζονται ιδιαίτερες γνώσεις για να καταλάβει κανείς ότι ο Βολόντιν λειτουργεί ως «λαγός» του Κρεμλίνου και σε αυτή την περίπτωση. Όπως είχε κάνει και με την αναγνώριση των δύο «Λαϊκών Δημοκρατιών» του Ντονμπάς, την οποία είχε αρχικά «προτείνει» η Δούμα στον Πούτιν – κι αυτός, ενώ αρχικά εμφανίστηκε… διστακτικός, στη συνέχεια όχι απλώς έκανε ακριβώς αυτό, αλλά το χρησιμοποίησε ως πρελούδιο για την στρατιωτική εισβολή.

Η παραπάνω δήλωση, σε κάθε περίπτωση, έρχεται σε μία στιγμή που η Ευρώπη ζει με την αγωνία μήπως η Μόσχα κλείσει τις στρόφιγγες των αγωγών, με πρόφαση την απόφασή της οι πληρωμές να γίνονται σε ρούβλια. Με δεδομένο, μάλιστα, ότι τόσο η ΕΕ όσο και η ομάδα των G7 έχουν απορρίψει αυτή την απαίτηση, κάνοντας λόγο για παραβίαση συμβολαίων από τη ρωσική πλευρά, δεν αποκλείεται το σενάριο που μέχρι πρόσφατα – ακόμη και μετά την εισβολή – θεωρούνταν μάλλον απίθανο να γίνει πραγματικότητα, έστω και όχι από σήμερα.

Κόκκινος συναγερμός στο Βερολίνο

Ο συναγερμός που σήμανε το Βερολίνο, μπροστά στο ενδεχόμενο μεγάλων ελλείψεων σε φυσικό αέριο, είναι ενδεικτικός του κλίματος που επικρατεί. «Πρέπει να αυξήσουμε τα προληπτικά μέτρα, έτσι ώστε να είμαστε έτοιμοι για μια κλιμάκωση από την πλευρά της Ρωσίας», δήλωσε χαρακτηριστικά ο αντικαγκελάριος και υπερυπουργός Οικονομίας της Γερμανίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ, ανακοινώνοντας παράλληλα τη συγκρότηση μιας ομάδας διαχείρισης κρίσεων.

«Κάθε κιλοβατώρα μετράει», είπε επίσης – μια προειδοποίηση μάλλον αδιανόητη πριν λίγες εβδομάδες για μία χώρα που είναι η ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης και είχε μάθει να ζει σε συνθήκες ενεργειακής αφθονίας και όχι φτώχειας. Μία χώρα η οποία είχε μάθει να βλέπει τους άλλους να βιώνουν συνθήκες λιτότητας και να ζουν με την απειλή ενός κραχ στην οικονομία τους.

Ύφεση και πληθωρισμός

Όπως ξεκαθάρισε μιλώντας στους FT ο Φόλκερ Βίλαντ, καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης και μέλος του «συμβουλίου των σοφών» της Γερμανίας, ενδεχόμενη διακοπή των ρωσικών προμηθειών αερίου θα ισοδυναμεί με «ουσιώδη» κίνδυνο ύφεσης, ενώ θα φέρει την οικονομία της Γερμανίας «κοντά σε διψήφια ποσοστά πληθωρισμού».

«Οφείλουμε να λάβουμε τώρα συγκεκριμένα μέτρα προκειμένου να προετοιμαστούμε για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, επειδή σε περίπτωση διακοπής (της τροφοδοσίας), όλα πρέπει να γίνουν ταχύτατα», υπογράμμισε από την πλευρά της η πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Ένωσης των Βιομηχανιών Ενέργειας και Ύδατος (BDEW).

Αξίζει να σημειωθεί πως τα μισά από τα περίπου 41,5 εκατομμύρια νοικοκυριά της Γερμανίας θερμαίνονται με φυσικό αέριο, ενώ η βιομηχανία απορρόφησε περίπου το ένα τρίτο των 100 δισ. κυβικών μέτρων που καταναλώθηκαν το 2021. Από αυτή την ποσότητα δε, πάνω από το 40% προήλθε το πρώτο τρίμηνο του 2022 (55% σε όλο το 2021) από τους αγωγούς που γεμίζει η ρωσική Gazprom.

Η ώρα της αλήθειας

Οι κυβερνήσεις και οι ειδικοί του κλάδου θεωρούν ότι η τελευταία ημέρα του μήνα, η Πέμπτη 31 Μαρτίου, θα είναι κρίσιμη. «Οι αγορές αερίου εξακολουθούν να είναι νευρικές αναμένοντας τους σαφείς κανόνες που θα αφορούν τις πληρωμές σε ρούβλια ως την Πέμπτη», σημειώνει η Rystad Energy.

Πάντως, σύμφωνα με αποκλειστικό ρεπορτάζ του Reuters, το σχέδιο που ετοιμάζει η Μόσχα προβλέπει πως όσοι Ευρωπαίοι έχουν υπογεγραμμένα συμβόλαια δεν πρόκειται να θιγούν. Η πηγή που επικαλέστηκε το ειδησεογραφικό πρακτορείο τόνισε πως για τα συμβόλαια σε ευρώ, το ποσό σε ρούβλια θα υπολογίζεται με βάση την επίσημη ισοτιμία που ορίζει κάθε φορά η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας.

Επίσης, στις τηλεφωνικές επικοινωνίες που είχε την Τετάρτη ο Πούτιν με τον Όλαφ Σολτς και τον Μάριο Ντράγκι, των οποίων οι χώρες είναι στενά εξαρτημένες από το ρωσικό αέριο, τους διαβεβαίωσε πως οι πληρωμές θα συνεχίσουν να γίνονται σε ευρώ, ενώ τη μετατροπή σε ρούβλια θα αναλαμβάνει η GazpromBank, σε βάρος της οποίας δεν έχουν επιβληθεί κυρώσεις. Ωστόσο, ο καγκελάριος της Γερμανίας διέψευσε ότι υπήρξε οποιαδήποτε συμφωνία και, όπως ανακοίνωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, ζήτησε έγγραφες εξηγήσεις και διαβεβαιώσεις, ώστε να αξιολογηθεί εάν και κατά πόσο παραβιάζονται οι όροι των συμβολαίων.

‘Οφειλαν να το περιμένουν…

Η αλήθεια, βεβαίως, είναι πως τόσο η Γερμανία όσο και το σύνολο της ΕΕ (Ολλανδία και Ιταλία βρίσκονται σε επιφυλακή, χωρίς να έχουν σημάνει ακόμη συναγερμό) θα έπρεπε να έχουν προετοιμαστεί για να ενδεχόμενα αντίποινα της Μόσχας. Δεν θα μπορούσε, εξάλλου, να γίνει διαφορετικά από τη στιγμή που με τις κυρώσεις έχουν «παγώσει» σχεδόν τα μισά συναλλαγματικά αποθέματα που (θεωρητικά) διέθετε η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας και σημαντικές τράπεζες της χώρες έχουν αποκλειστεί από το σύστημα πληρωμών SWIFT – και ενώ ο πόλεμος συνεχίζεται.

Πολύ περισσότερο καθώς η Ευρώπη έχει αποφασίσει ήδη να μειώσει κατά τα δύο τρίτα τις εισαγωγές ρωσικού αερίου ως το τέλος του έτους και να τις μηδενίσει μέσα στα επόμενα 2-3 χρόνια. Υπενθυμίζεται ότι στόχος είναι οι αποθήκες αερίου να έχουν γεμίσει κατά 80% μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου – έναντι περίπου 26% σήμερα – κυρίως μέσω εναλλακτικών προμηθευτών, όπως οι ΗΠΑ με τις οποίες πρόσφατα υπογράφηκε σχετικό συμβόλαιο.

Θα χτυπήσει πρώτος;

Με αυτό ως δεδομένο, λοιπόν, γιατί ο Πούτιν να μην αποφασίσει να χτυπήσει πρώτος, ελπίζοντας να αυξήσει σημαντικά το οικονομικό κόστος για τους Ευρωπαίους; Γιατί να περιμένει μοιρολατρικά τι θα συμβεί τους επόμενους μήνες, χωρίς να αντιδράσει τώρα που εξακολουθεί να κρατά στα χέρια του ένα ισχυρό χαρτί;

Ακόμη όμως και εάν ο εκβιασμός της Μόσχας αποδειχθεί μπλόφα – κάτι διόλου βέβαιο, παρά το κόστος που θα υποστεί και η ίδια, χάνοντας μεγάλο μέρος των εσόδων της – αποδεικνύει ότι στον οικονομικό πόλεμο που έχει ξεσπάσει με τη Δύση δεν στερείται όπλων. Όσο κι αν αρχικά φάνηκε να αιφνιδιάζεται και, για την ώρα τουλάχιστον, βρίσκεται σε μειονεκτική θέση.

Η μάχη του ρουβλίου

Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι με τις κινήσεις αυτές, σε συνδυασμό με τα capital controls και τις μαζικές αγορές χρυσού από την κεντρική τράπεζα της Ρωσίας, το ρούβλι έχει ενισχυθεί σημαντικά και η ισοτιμία του έναντι δολαρίου και ευρώ έχει φτάσει στα επίπεδα της 25^ης Φεβρουαρίου, δεύτερης ημέρας της εισβολής στην Ουκρανία. Χωρίς να αποκλείεται να κινηθεί ακόμη υψηλότερα το επόμενο διάστημα, όπως σημειώνουν αρκετοί αναλυτές, ειδικά εάν προχωρήσουν και οι διπλωματικές προσπάθειες.

Ούτως ή άλλως, η στήριξη του ρουβλίου και του ρόλου του διεθνώς αποτελεί μονόδρομο για το Κρεμλίνο. Η διαδικασία απεξάρτησης από το δολάριο είχε, άλλωστε, ξεκινήσει πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο οποίος απλώς την επιτάχυνε. Διευκολύνοντας, έτσι, και τα αντίστοιχα σχέδια που του Πεκίνου, που έχει πολύ φιλόδοξα σχέδια για το γουάν.