Εδώ και περισσότερο από ένα μήνα, όλος ο πλανήτης συζητά τα ίδια πράγματα: τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τις προεκτάσεις της για την ευρωπαϊκή και παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφαλείας και τον – ρεαλιστικό πια – κίνδυνο πυρηνικού πολέμου.

Στο debate μπήκαν και δυο έμπειροι αρθρογράφοι των Financial Times, οι Μάρτιν Γουλφ και Γκιντεόν Ράχμαν. Στις διαφωνίες τους εντοπίζονται ορισμένα από τα κυριότερα διλήμματα της Δύσης και οι κίνδυνοι που τα συνοδεύουν. Τελικά, κανείς δεν ξέρει ποιος είναι εκείνος που έχει δίκιο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι κανένα σενάριο δεν εμφανίζεται ευοίωνο.

Μάρτιν Γουλφ:

Αγαπητέ Γκιντεόν,

Αργά και επίπονα καταλήγω στο συμπέρασμα ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να προετοιμαστεί για τη μάχη.

Υπάρχουν προφανείς ανθρωπιστικοί λόγοι για να το κάνει. Ξέρουμε πολύ καλά πώς πολεμά ο Πούτιν, από το Γκρόζνι μέχρι το Χαλέπι. Οι επιθέσεις σε γυναίκες, παιδιά, νοσοκομεία και άλλους στόχους αμάχων δεν είναι ατύχημα. Είναι σκόπιμο. Το modus operandi του είναι η συντριβή του ηθικού των εχθρών του μέσω της επίδειξης της βαναυσότητάς του.

Υπάρχουν και πιο πραγματιστικοί λόγοι για δράση. Εντέλει είναι βέβαιο ότι θα καταφέρει να επικρατήσει επί των Ουκρανών. Θυμήσου ότι ο Πούτιν θεωρεί ήρωα τον Στάλιν. Όλοι γνωρίζουμε πόσα εκατομμύρια σφάγιασε ο Στάλιν. Τι εντύπωση θα δώσει η Δύση αν επιλέξει απλώς να ατενίζει καθώς μια χώρα που είχε ποντάρει ολόκληρο το μέλλον της στην ένταξη στο σύστημά μας και έχει προσδεθεί στις αξίες μας, εξοντώνεται;

Θα τον αποτρέψουν οι κυρώσεις από το να συνεχίσει τον πόλεμο ή ακόμη και να προχωρήσει ακόμη περισσότερο; Όχι. Δεν καταστρέφουν τον Πούτιν και τους υποστηρικτές του. Καταστρέφουν τη φιλελεύθερη μεσαία και ανώτερη τάξη, τις μερίδες του ρωσικού πληθυσμού που τάσσονται σε υψηλότερα ποσοστά υπέρ της Δύσης και κατά του Πούτιν. Ναι, η Ρωσία θα γίνει πολύ φτωχότερη. Δεδομένων, όμως, των τεράστιων φυσικών πόρων της, των συνδέσεών της με την Κίνα και τον υπόλοιπο πλανήτη και του αυξανόμενου αυταρχισμού του καθεστώτος της, είναι βέβαιο ότι θα καταφέρει να επιβιώσει ως πολεμική οικονομία.

Η προφανής αντίθεση στη μάχη προκύπτει από το ενδεχόμενο πυρηνικού πολέμου. Συμφωνώ: θα μπορούσε να οδηγήσει εκεί, αν και αμφιβάλλω για το κατά πόσον ο Πούτιν, ένας άνδρας που κρατά αποστάσεις τεσσάρων μέτρων ακόμη και από τους στενότερους συνεργάτες του εξαιτίας του φόβου του για τον κοροναϊό, είναι προετοιμασμένος να πεθάνει. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι οι προσπάθειές μας να ελαχιστοποιήσουμε τον κίνδυνο, δεν τον εξαφανίζουν.

Αν ο Πούτιν νικήσει αυτόν τον πόλεμο, όπως πιστεύω ότι θα συμβεί, το πιθανότερο είναι ότι θα αναγκαστούμε να πολεμήσουμε αργότερα, σε πολύ χειρότερο έδαφος. Θα μπορέσει να αποκαταστήσει τις δυνάμεις του, ίσως ακόμη και με τη βοήθεια της Κίνας. Στη συνέχεια, ίσως συνεχίσει στις χώρες της Βαλτικής, η υπεράσπιση των οποίων είναι πολύ πιο δύσκολη σε σχέση με εκείνη της Ουκρανίας. Θα τον αποτρέψει η απειλή των πυρηνικών του ΝΑΤΟ; Πιθανότατα όχι, δεδομένου του ότι τρομοκρατηθήκαμε σε τέτοιο βαθμό από την τωρινή απειλή του. Είναι βέβαιο ότι θα πιστέψει πως το μόνο που χρειάζεται είναι η σχετική υπεροχή σε τοπικό επίπεδο. Πού θα σταματήσει αυτό; Πού και πότε θα πολεμήσουμε στ’ αλήθεια;

Μαρτιν

Γκιντεόν Ράχμαν:

Αγαπητέ Μάρτιν,

Διαφωνώ. Πιστεύω ότι η εμπλοκή του ΝΑΤΟ θα μετέτρεπε την τραγωδία της Ουκρανίας σε τραγωδία όλου του πλανήτη. Ο Μπάιντεν είπε ότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, και είχε δίκιο. Καταφέραμε να βγούμε από τον Ψυχρό Πόλεμο χωρίς οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ να συγκρουστούν άμεσα στο πεδίο της μάχης. Και υπήρχε λόγος που συνέβη αυτό. Οι ηγεσίες και των δύο κρατών αντιλαμβάνονταν τους κινδύνους της κλιμάκωσης και του πυρηνικού πολέμου. Η σημερινή γενιά των δυτικών ηγετών θα πρέπει να φανεί εξίσου σοφή.

Δεν γράφω τίποτα από όλα αυτά με ικανοποίηση. Τα γεγονότα στην Ουκρανία είναι αποτρόπαια. Οι αναφορές του Πούτιν στα πυρηνικά όπλα είναι μια ξεκάθαρη μορφή εκβιασμού.

Υποστηρίζεις ότι κατά πάσα πιθανότητα μπλοφάρει. Ίσως. Όμως δεν είμαι πρόθυμος να το ρισκάρω. Το ρωσικό στρατιωτικό δόγμα επιτρέπει την πρώτη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων, σε περίπτωση που η Ρωσία ηττάται στον συμβατικό πόλεμο σε βαθμό που να θεωρείται ότι απειλεί την ύπαρξη του κράτους. Θεωρώ ότι ο Πούτιν και οι άνθρωποι γύρω του θα θεωρήσουν ότι μια ήττα από το ΝΑΤΟ εντάσσεται σε αυτό τον ορισμό. Επιπλέον, θα ήξεραν ότι και οι ίδιοι δεν θα είχαν μέλλον σε περίπτωση που η Ρωσία έχανε σε έναν πόλεμο από το ΝΑΤΟ. Γιατί, λοιπόν, υπό αυτές τις συνθήκες να μη τζογάρουν με τη χρήση πυρηνικών όπλων ως τακτική σοκ;

Υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν ότι θα μπορούσε να υπάρξει πυρηνικός πόλεμος περιορισμένης έκτασης – στο πλαίσιο του οποίου χρησιμοποιούνται μόνο όπλα στο πεδίο των μαχών. Όμως από τη στιγμή που θα σπάσει το ταμπού του 1945 για τη χρήση πυρηνικών, τα πράγματα θα μπορούσαν να κλιμακωθούν γρήγορα. Ακόμη και ένας συμβατικός πόλεμος μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας θα ήταν εξωφρενικά επικίνδυνος. Πώς θα έμοιαζε η νίκη σε αυτή την περίπτωση; Με την παράδοση όλων των ρωσικών δυνάμεων; Με την κατοχή της Μόσχας; Αυτά τα σενάρια δεν μοιάζουν πιθανά.

Τέλος, αναφέρεις ότι «αν ο Πούτιν νικήσει τον πόλεμο, είναι πιθανό να αναγκαστούμε να πολεμήσουμε αργότερα». Αυτό το «αν» είναι μεγάλο. Οι Ρώσοι υφίστανται μεγάλες απώλειες και δεν έχουν επιτύχει ακόμη κανέναν από τους κυριότερους στρατηγικούς στόχους τους. Δυσκολεύομαι να δω πώς θα κατακτήσουν τώρα την Ουκρανία – πολλώ δε μάλλον πώς θα κινηθούν προς την Πολωνία ή τα κράτη της Βαλτικής. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα κινούμασταν όντως προς τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποφύγουμε αυτή τη σύγκρουση, αντί να επιταχύνουμε την πορεία προς αυτή.

Γκιντεόν.

Μάρτιν Γουλφ:

Αγαπητέ Γκιντεόν,

Αντιλαμβάνομαι και σέβομαι τις ανησυχίες σου. Όμως κατά τη γνώμη μου δεν είναι αποφασιστικές. Οι αιτίες που δίνεις για να αποφύγουμε τον πόλεμο, ουσιαστικά είναι οι ίδιοι λόγοι που κάθε λογικός άνθρωπος θα παρέθετε για να μην πολεμήσουμε για χάρη της Εσθονίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας ή της Πολωνίας – ή οποιασδήποτε άλλης χώρας, στην πραγματικότητα.

Αν ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος είναι ένας φόβος που μας κάνει να παραλύουμε, ποια αξιοπιστία έχουν οι διακηρύξεις του ΝΑΤΟ; Η αποτελεσματικότητά του πάντα εξαρτιόταν από την πεποίθηση ότι το ΝΑΤΟ είναι πάντα έτοιμο να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου.

Το ερώτημα είναι αν η εξαφάνιση της Ουκρανίας, που ακόμη δεν έχει συμβεί, όμως θα μπορούσε να συμβεί, θα έπρεπε να είναι casus belli. Το επιχείρημα εναντίον του είναι ότι το ΝΑΤΟ (οι Αμερικανοί, φυσικά), έχουν δηλώσει ότι η Ουκρανία θα μπορούσε ενδεχομένως να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ υπό συγκεκριμένες συνθήκες, όμως όχι ακόμη. Επομένως, το ΝΑΤΟ δεν έχει καμιά επίσημη υποχρέωση να υπερασπιστεί την Ουκρανία.

Ωστόσο, η απόφαση της ανακοίνωσης μιας πιθανής ένταξης της Ουκρανίας, είναι από μόνη της ένα είδος δέσμευσης. Το σημαντικότερο είναι ότι αυξάνει την πιθανότητα προληπτικής δράσης του Πούτιν, όπως συνέβη τώρα. Επομένως είναι βέβαιο ότι έχουμε κάποια ηθική ευθύνη για αυτή την εισβολή.
Ταυτόχρονα, έχουμε μια ηθική ευθύνη να αποτρέψουμε την εξάλειψη ενός λαού και μιας χώρας που απλώς ευχήθηκε να μετατραπεί σε σύγχρονη ευρωπαϊκή. Δηλαδή, οι κάτοικοί της να ζουν ως ελεύθεροι άνδρες και γυναίκες σε μια δημοκρατική χώρα, και όχι ως δούλοι των εγκληματιών που διοικούν το Κρεμλίνο.

Δεν λέω ότι είμαστε υποχρεωμένοι να παρέμβουμε στρατιωτικά αυτή τη στιγμή. Θα ήμουν ικανοποιημένος αν οι ηγέτες μας απηύθυναν στον Πούτιν μια σαφή προειδοποίηση ότι δεν θα επιτρέψουν την εξάλειψη του ουκρανικού λαού ή της φιλοδοξίας του να απελευθερωθεί από τον ζυγό του Κρεμλίνου. Ακόμη και αυτή η κίνηση ενέχει κάποιο ρίσκο. Όμως κάθε μας επαφή με το καθεστώς του Πούτιν θα ενέχει κάποιο ρίσκο, για όσο διάστημα αυτό υπάρχει, εκτός αν είμαστε πάντα πρόθυμοι να του δώσουμε ό,τι θέλει, όποτε το ζητήσει. Θα πρέπει να αποκτήσουμε κότσια τώρα. Την επόμενη φορά, όταν έρθει, θα αποδειχθεί εξαιρετικά δυσκολότερο.

Μάρτιν.

Γκίντεον Ράχμαν:

Αγαπητέ Μάρτιν,

Έχεις δίκιο να επιμένεις στις ανθρώπινες και ηθικές διαστάσεις της κρίσης. Όμως εξακολουθώ να διαφωνώ με τα συμπεράσματά σου. Άσε με να εστιάσω σε τρία σημεία: στην ηθική, την αποτροπή του πυρηνικού πολέμου και τη σημασία της σαφήνειας.

Λες ότι έχουμε ηθική υποχρέωση να πολεμήσουμε για την Ουκρανία. Όμως θα αμφισβητούσα την ηθική κάθε απόφασης που αυξάνει σημαντικά το ενδεχόμενο πυρηνικού πολέμου.

Λες ότι αν δεν είμαστε πρόθυμοι να ρισκάρουμε τον πυρηνικό πόλεμο για χάρη της Ουκρανίας, η αξιοπιστία του ΝΑΤΟ σε ό,τι αφορά την ικανότητά του να χρησιμοποιήσει πυρηνικά για λόγους αποτροπής υπονομεύεται – γιατί πότε θα χρησιμοποιήσουμε τελικά τα πυρηνικά μας όπλα; Η απάντηση είναι, όταν προκύψει η πιθανότητα χρήσης πυρηνικών. Όχι νωρίτερα. Φυσικά, οι Ρώσοι μπορεί να αμφισβητούν αν έχουμε όντως τη θέληση να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα όπλα. Όμως η πιθανότητα χρήσης τους – σε συνδυασμό με την εγγύηση αμοιβαίας υπεράσπισης του ΝΑΤΟ – ήταν και παραμένει κεντρική για το δυτικό δόγμα αποτροπής,

Τέλος, υποστηρίζεις ότι πρέπει να πούμε στον Πούτιν ότι δεν θα επιτρέψουμε την εξάλειψη της Ουκρανίας. Θα απέφευγα τις ασαφείς απειλές και εκβιασμούς. Τι ακριβώς σημαίνει «δεν θα επιτρέψουμε»; Τι ακριβώς σημαίνει «εξάλειψη»; Θα πρέπει να είμαστε πολύ ξεκάθαροι ως προς το τι ακριβώς θα κάναμε – και υπό ποιες συνθήκες. Αλλιώς απλώς ρισκάρουμε την αξιοπιστία μας. Είναι η ξεκάθαρη διατύπωση του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ που του δίνει την ισχύ του.

Όμως ας κλείσουμε σε ένα σημείο συμφωνίας. Πρέπει όντως να αποκτήσουμε κότσια. Να αυξήσουμε τις στρατιωτικές δαπάνες, να στείλουμε περισσότερους στρατιώτες στην κεντρική Ευρώπη, να επιβάλουμε περισσότερες κυρώσεις στη Ρωσία και να εντάξουμε τη Φινλανδία και τη Σουηδία στο ΝΑΤΟ, εάν το επιθυμούν. Όμως να εμπλακούμε στρατιωτικά στην Ουκρανία; Καλύτερα όχι.

Γκιντεόν

Headlines