Η Ναταλία Κομαρένκο κοιμόταν όταν άρχισαν οι πρώτες εκρήξεις.

Ήταν λίγο μετά τις 6 το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου, ημέρα έναρξης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Εκατομμύρια συμπατριώτες της τράπηκαν έκτοτε σε φυγή, είτε εντός είτε εκτός της χώρας.

Όμως η ίδια δεν είχε επί της ουσίας άλλη επιλογή από το να παραμείνει στη γενέτειρά της, στο Κίεβο.

Ζει εκεί μαζί με τους δύο ηλικιωμένους γονείς της και τα τρια παιδιά της, εκ των οποίων το ένα έχει σοβαρή νοητική υστέρηση και συχνά πυκνά παθαίνει επιληπτικές κρίσεις.

Οι μετακινήσεις με λεωφορείο ή τρένο ήταν απαγορευτικές, δεδομένων των σοβαρών παθήσεων των τριών μελών της οικογένειας.

Μέχρι και στο καταφύγιο που υπάρχει στο υπόγειο της πολυκατοικίας δεν πήγαν ποτέ όλες αυτές τις ημέρες του πολέμου.

Όχι γιατί δεν ήθελαν ή γιατί δεν υπήρχε ανάγκη.

Η πρόσβαση εκεί δεν ήταν δυνατή για όλους, πολλώ δε μάλλον για άτομα σε αναπηρικά αμαξίδια.

Επιπλέον, αυτές οι εγκαταστάσεις στερούνται εξοπλισμού για άτομα με περίπλοκες παθήσεις.

Τα φάρμακα γίνονταν εν τω μεταξύ όλο και πιο δυσεύρετα, το ίδιο και η ιατρική φροντίδα.

Η οικογένεια της Ναταλίας δεν είναι φυσικά η μόνη που βρέθηκε εγκλωβισμένη σε αυτή τη φρικτή κατάσταση.

Μια σιωπηρή ανθρωπιστική κρίση

Υπάρχουν περίπου 2,7 εκατομμύρια ΑμεΑ, που μαζί με τα μέλη των οικογενειών τους ή τους φροντιστές τους βιώνουν μια αντίστοιχη ή ακόμη χειρότερη επίγεια κόλαση στα εμπόλεμα ουκρανικά εδάφη.

Για πολλούς, οι διακοπές στην ηλεκτροδότηση και οι ελλείψεις φαρμάκων θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την ίδια τη ζωή τους, ακόμη και σε ιδρύματα, ορισμένα από τα οποία πλέον «στερεύουν» από εφόδια, αλλά και εργαζομένους.

Ελλείψει ασφαλών ανθρωπιστικών διαδρόμων και μέσων διαφυγής, η αίσθηση ανασφάλειας ή ακόμη και εγκατάλειψης για όσους ευάλωτους μένουν πίσω είναι έντονη και διαρκής.

Μέχρι και η πρόσβαση σε κρίσιμες πληροφορίες είναι δύσκολη, και δη σε προσβάσιμες μορφές όπως το σύστημα Μπράιγ και η νοηματική γλώσσα.

Όμως ακόμη κι όσοι καταφέρνουν να εγκαταλείψουν τις εμπόλεμες περιοχές με τη βοήθεια τοπικών αρχών και κυρίως ΜΚΟ, βρίσκονται αντιμέτωποι με εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες στα προσωρινά καταλύματα και σε προσφυγικούς καταυλισμούς.

Η μετακίνηση έως τα σύνορα και από εκεί σε μια άλλη χώρα είναι για τους περισσότερους εξαιρετικά δύσκολη έως και αδύνατη.

Ειδικά δε για τους Ουκρανούς άνδρες ηλικίας 18 έως 60 ετών, λόγω της επιστράτευσης, παρά το ότι εξαιρούνται.

Αλληλεγγύη υπό την κλαγγή των όπλων

Για τα άτομα με αναπηρίες η ζωή ήταν ήδη δύσκολη στην Ουκρανία προτού ξεσπάσει ο πόλεμος στη χώρα.

Σε σχετική έκθεση του 2020 του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφερόταν ότι τα ΑμεΑ συχνά αποκλείονται από την ουκρανική κοινωνία λόγω αρνητικών στερεοτύπων, νομικών εμποδίων, διακρίσεων στο χώρο εργασίας, υψηλών επιπέδων ιδρυματοποίησης και ελλιπούς κρατικής στήριξης.

Προς αναπλήρωση αυτού του κενού και για αλλαγή αυτής της στρεβλής εικόνας, στη χώρα λειτουργούσαν προ του πολέμου αρκετές ΜΚΟ για τη στήριξη των ΑμεΑ και των οικογενειών τους, συνήθως με μέλη από τις δικές τους τάξεις.

Πολλές από αυτές διαλύθηκαν μετά τη ρωσική εισβολή. Ορισμένες συνεχίζουν, παρά τις αντιξοότητες.

Κάποιες δραστηριοποιούνται σε τοπικό επίπεδο, όπως η οργάνωση Z teplom u sertsi, «Με ζεστασιά στην καρδιά μου» σε ελληνική μετάφραση, της οποίας ηγείται η Ναταλία από το Κίεβο, βοηθώντας οικογένειες σαν και τη δική της.

«Καθημερινά προσπαθούμε να έρθουμε σε επαφή με ιδιώτες και εταιρείες, που μπορούν να δωρίσουν τρόφιμα, φάρμακα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης», λέει.

Άλλες οργανώσεις έχουν ευρύτερη γεωγραφική κάλυψη στη χώρα.

Μία από αυτές είναι η VGO Coalition: μια συμμαχία 118 ουκρανικών ΜΚΟ, με μέλη από οικογένειες με άτομα που έχουν νοητική υστέρηση.

Μέχρι στιγμής, το δίκτυο έχει λάβει 20.000 ευρώ σε δωρεές από την ευρωπαϊκή ΜΚΟ Inclusion Europe.

Ωστόσο, η διανομή τους στις συνολικά 14.000 οικογένειες που βασίζονται στη βοήθεια της VGO έχει εξελιχθεί σε τεράστια πρόσκληση εν μέσω του πολέμου, ιδίως σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές.

Ακόμη πιο δύσκολο είναι το εγχείρημα που έχει αναλάβει η  ουκρανική ΜΚΟ Fight for Right.

Τα μέλη της εργάζονται επί 24ωρου βάσης για να βοηθήσουν στην απομάκρυνση ατόμων με αναπηρίες και να υποστηρίξουν όσους έχουν ήδη μεταφερθεί σε γειτονικές χώρες μετά τη ρωσική εισβολή.

Προς το παρόν, η ομάδα των 40 εθελοντών του Fight For Right -πολλοί από τους οποίους είναι και οι ίδιοι ΑμεΑ- έχει βοηθήσει πάνω από 400 άτομα με ειδικές ανάγκες να φύγουν από τη χώρα.

Η επικεφαλής της οργάνωσης, Γιούλια Σάτσουκ, ΑμεΑ και η ίδια, δεν κρύβει την αγανάκτησή της μιλώντας στο περιοδικό Time.

Mήνες πριν από τον πόλεμο, λέει, η Fight For Right πάσχιζε να συντονιστεί με τις ουκρανικές αρχές για την εκπόνηση σχεδίων εκκένωσης ατόμων με αναπηρίες.

Από την πλευρά της, η ΜΚΟ ήταν έτοιμη, τονίζει -είχε συγκεντρώσει ακόμη και δωρεές μέσω crowdfunding. Όμως η βοήθεια από το Κίεβο, αναφέρει, δεν ήρθε ποτέ…

«Στην Ουκρανία», παρατηρεί η Σάτσουκ, «δεν έχουμε ακόμη μια συστημική προσέγγιση για να βοηθήσουμε ομάδες διαφορετικών προτεραιοτήτων, ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρία, παιδιά».

Και δυστυχώς «το στίγμα γίνεται πιο έντονο σε καταστάσεις κρίσης», τονίζει η Τας Γουόκερ ο Tash Walker του Ιδρύματος Legacy of War, αποστολή του οποίου είναι η στήριξη πληθυσμών σε εμπόλεμες περιοχές.

«Αν και βλέπουμε πολλές ιστορίες αλληλεγγύης επί του πεδίου», εξηγεί, «είναι εύκολο για τους ανθρώπους να εστιάζουν στις δικές τους ανάγκες σε βάρος των πιο ευάλωτων, καθώς η κατάσταση γίνεται όλο και πιο απελπιστική».

Αυτό που συμβαίνει τώρα, επισημαίνει, είναι «οι ουκρανικές ΜΚΟ να έχουν επωμιστεί μόνες τους την ευθύνη για τη διασφάλιση των ΑμεΑ στην χώρα. Και κυριολεκτικά κραυγάζουν για βοήθεια».

Headlines