Πόλεμος στην Ουκρανία: Πώς καταρρίπτονται τα fake news για τη σφαγή στη Μπούκα

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ζήτησε τη διεξαγωγή ανεξάρτητης έρευνας για «τις εικόνες των αμάχων που σκοτώθηκαν στην Μπούκα της Ουκρανίας».

Μετά την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την πόλη στα περίχωρα του Κιέβου, εμφανίστηκαν εικόνες από πτώματα που κείτονταν στους δρόμους, με δημοσιογράφους που βρίσκονταν στο σημείο να γίνονται μάρτυρες της φρίκης.

Η Ουκρανία κατηγόρησε τη Ρωσία για «σκόπιμη σφαγή», αλλά η Ρωσία έκανε λόγο για «σκηνοθετημένη πρόκληση του καθεστώτος του Κιέβου». Προέβη, δε, σε σειρά αβάσιμων ισχυρισμών σχετικά με τις εικόνες που είδαν το φως της δημοσιότητας.

Το BBC εξετάζει διεξοδικά το ζήτημα, καταρρίπτοντας κάποιους ισχυρισμούς της ρωσικής πλευράς.

Ισχυρισμός: «Ψεύτικα πτώματα»

Μετά την αποχώρηση των Ρώσων, πλάνα που τραβήχτηκαν μέσα από ένα αυτοκίνητο καθώς περνούσε από την πόλη έδειχναν πτώματα να κείτονται στο δρόμο.

Στη συνέχεια, φιλορωσικοί λογαριασμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρουσίασαν μια επιβραδυνόμενη έκδοση του βίντεο, υποστηρίζοντας ότι το χέρι ενός «πτώματος» κουνιόταν.

Η ρωσική πρεσβεία στον Καναδά, μάλιστα, ανήρτησε το βίντεο στο Twitter, με τη λεζάντα «σκηνοθετημένο βίντεο που δείχνει ψεύτικα πτώματα στην πόλη Μπούκα κοντά στο Κίεβο».

Το βίντεο είναι θολό, αλλά μια πιο προσεκτική ανάλυσή του δείχνει ότι αυτό που παρουσιάζεται ως κινούμενο χέρι είναι στην πραγματικότητα ένα σημάδι στην κάτω δεξιά γωνία του παρμπρίζ του οχήματος.

Το βρετανικό δίκτυο έχει κυκλώσει αυτό το σημάδι -το οποίο μοιάζει με σταγόνα βροχής ή κηλίδα βρωμιάς- μαζί με παρόμοια σημάδια που είναι ορατά στο παρμπρίζ νωρίτερα στο βίντεο.

Ένας άλλος ρωσικός ισχυρισμός επικεντρώνεται σε διαφορετικό σημείο του βίντεο. Το αυτοκίνητο προσπερνά ένα άλλο πτώμα που βρίσκεται δίπλα σε πεζοδρόμιο.

Καθώς το αυτοκίνητο προχωρά, το πτώμα φαίνεται για λίγο στον δεξιό εξωτερικό καθρέφτη. Φιλορώσοι υποστηρίζουν ότι το πτώμα «βρίσκεται όρθιο». Όμως μια επιβραδυνόμενη έκδοση του βίντεο δείχνει ότι ο εξωτερικός καθρέφτης παραμορφώνει σαφώς την αντανάκλαση του πτώματος, καθώς και τα σπίτια στο βάθος.

Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να παρατηρηθεί σε βίντεο με εξωτερικούς καθρέφτες που έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο.

Το BBC σύγκρινε και τα δύο σώματα από το βίντεο (που αναρτήθηκε στις 2 Απριλίου) με φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης που δόθηκαν από την Getty Images και το AFP στις 3 Απριλίου.

Στο βίντεο, το πρώτο πτώμα βρίσκεται ανάσκελα κοντά σε ένα λευκό και κίτρινο πεζοδρόμιο. Το πεζοδρόμιο στα δεξιά αποτελείται από άσφαλτο και γρασίδι. Ένα ασημί αυτοκίνητο διακρίνεται στο πεζοδρόμιο με το πορτμπαγκάζ ανοιχτό μπροστά από έναν λευκό φράχτη. Το ίδιο αυτοκίνητο, το πεζοδρόμιο και ο φράχτης είναι ορατά στην εικόνα των πρακτορείων Getty/AFP.

Στο δεύτερο πτώμα φαίνεται να υπάρχει ένα μαύρο μπουφάν και κάτι που μοιάζει με αιματοβαμμένο επίδεσμο στο δεξί χέρι.  Βρίσκεται ξαπλωμένο στο πλάι δίπλα σε ένα κόκκινο και κίτρινο πεζοδρόμιο, μπροστά από έναν κατεστραμμένο καφέ φράχτη. Το μαύρο μπουφάν, ο επίδεσμος, το πεζοδρόμιο και ο φράχτης ταιριάζουν με τη φωτογραφία του πτώματος που δημοσιεύθηκε από τα πρακτορεία Getty/AFP.

Ισχυρισμός: Τα σώματα «δεν έχουν σκληρύνει»

Το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας έγραψε στο Twitter: «Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι όλα τα σώματα των ανθρώπων, των οποίων οι εικόνες έχουν δημοσιευθεί από το καθεστώς του Κιέβου, δεν έχουν σκληρύνει μετά από τουλάχιστον τέσσερις ημέρες».

Σύμφωνα με τον ουκρανικό στρατό, οι Ρώσοι έφυγαν από την περιοχή τις πρώτες πρωινές ώρες της 31ης Μαρτίου. Οι Ρώσοι λένε ότι έφυγαν στις 30 Μαρτίου.

Κάποιες ώρες μετά τον θάνατο, στα σώματα συντελείται μια διαδικασία -ονομάζεται νεκρική ακαμψία- όπου όπου οι μύες συστέλλονται και σκληραίνουν.

Το BBC ζήτησε τη γνώμη ενός ιατροδικαστή για το αν ένα σώμα θα ήταν αναμενόμενο να έχει σκληρύνει μετά από τέσσερις ημέρες. Ένας ειδικός που έχει εργαστεί σε μέρη όπως το Κοσσυφοπέδιο και η Ρουάντα σε έρευνες για εγκλήματα πολέμου, ο οποίος δεν θέλησε να κατονομαστεί, δήλωσε στο βρετανικό δίκτυο ότι μετά από τέσσερις ημέρες η νεκρική ακαμψία έχει «συνήθως υποχωρήσει».

Ισχυρισμός: «Ούτε ένας κάτοικος της περιοχής δεν έχει υποστεί κάποια βίαιη ενέργεια»

Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας υποστήριξε ότι όσο η Μπούκα βρισκόταν υπό ρωσικό έλεγχο «ούτε ένας ντόπιος κάτοικος δεν υπέστη κάποια βίαιη ενέργεια».

Ο ισχυρισμός αυτός, ωστόσο, έρχεται σε αντίθεση με πολλές μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων. Ένας δάσκαλος της περιοχής δήλωσε στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 4 Μαρτίου ότι οι ρωσικές δυνάμεις είχαν συλλάβει πέντε άνδρες και είχαν εκτελέσει με συνοπτικές διαδικασίες έναν από αυτούς.

Οι κάτοικοι της περιοχής που μίλησαν στον ρωσικό ερευνητικό ιστότοπο «The Insider» περιέγραψαν μια παρόμοια εικόνα. «Αυτές ήταν φρικτές μέρες. Όταν η αυλή σου, ούτε το σπίτι σου, ούτε καν η ζωή σου δεν σου ανήκει. Δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, φυσικό αέριο. Απαγορεύεται να βγεις από το σπίτι, αν φύγεις – σε πυροβολούν» δήλωσε η κάτοικος της περιοχής Kristina στο «The Insider».

Οι ντόπιοι δήλωσαν στο BBC ότι οι Ρώσοι έσπαγαν συστηματικά τις πόρτες για να λεηλατήσουν τα διαμερίσματα και, ενώ οι στρατιώτες έκλεβαν τιμαλφή και τρόφιμα, οι κάτοικοι αναγκάζονταν να κρύβονται στο υπόγειο.

Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ισχυρίστηκε, επίσης, ότι οι δυνάμεις του εγκατέλειψαν τη Μπούκα στις 30 Μαρτίου και ότι πλάνα που έδειχναν πτώματα εκεί «δεν εμφανίστηκαν παρά μόνο την τέταρτη ημέρα, όταν η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας και εκπρόσωποι των ουκρανικών μέσων ενημέρωσης έφτασαν στην πόλη».

Όμως, οργανώσεις ή μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως το AFP, δημοσίευσαν εικόνες από πτώματα στις 2 Απριλίου, ενώ εντοπίστηκαν βίντεο από πτώματα στους δρόμους της πόλης που κυκλοφορούσαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήδη από την 1η Απριλίου.