Πόλεμος στην Ουκρανία: Οι «κόκκινες γραμμές» της Δύσης στους όρους μιας ειρηνευτικής συμφωνίας

Η Δύση έχει δεσμευτεί ότι θα σεβαστεί τις αποφάσεις του Κιέβου στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία, ωστόσο, σημειώνει η Washington Post, δεδομένου ότι η κρίση απειλεί την παγκόσμια ασφάλεια, υπάρχουν όρια στους συμβιβασμούς που είναι προετοιμασμένο να δεχτεί το ΝΑΤΟ για την επίτευξη της ειρήνης.

• Διαβάστε επίσης: Πόλεμος στην Ουκρανία: Νέα καταγγελία για εκατοντάδες αγνοούμενους σε πόλη που κατείχαν οι Ρώσοι

Το τέλος των εχθροπραξιών στην Ουκρανία και το πώς αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί θα μονοπωλήσει τις συζητήσεις των υπουργών εξωτερικών στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες που ξεκινά σήμερα. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους σημειώνουν ότι η Ουκρανία θα πρέπει να λάβει τις τελικές αποφάσεις και ότι δεν θα πρέπει να δεχθεί πιέσεις για να συμβιβαστεί ή αντιθέτως να συνεχίσει να πολεμά για περισσότερο καιρό από ό,τι επιθυμεί.

Δυνητικές παρενέργειες

Όμως οι αποφάσεις του Κιέβου και οι όποιες υποχωρήσεις του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι θα παίξουν ρόλο στο αν η κρίση θα αφήσει το Κρεμλίνο ενισχυμένο ή αποδυναμωμένο, ενώ τα κράτη με εδαφικές διεκδικήσεις έναντι των γειτόνων τους, όπως η Κίνα, παρακολουθούν με οξυμένο ενδιαφέρον τις εξελίξεις. Ορισμένοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ είναι ιδιαιτέρως νευρικοί απέναντι στο ενδεχόμενο παραχώρησης ουκρανικών εδαφών στη Ρωσία και μιας οποιουδήποτε είδους νίκης του Βλαντίμιρ Πούτιν, σύμφωνα με αναλυτές της συμμαχίας.

Αν και οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν εξακολουθούν να αμφιβάλλουν για το κατά πόσον οι ουκρανορωσικές διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να καταλήξουν άμεσα σε συμφωνία – ή σε λήξη των εχθροπραξιών με οποιονδήποτε τρόπο – ήδη επεξεργάζονται πώς μια τέτοια εξέλιξη θα επηρέαζε την ασφάλεια των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ.

«Πιστεύουμε ότι δουλειά μας είναι να υποστηρίξουμε την Ουκρανία», δήλωσε ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν αυτή την εβδομάδα. «Εκείνοι θα θέσουν τους στρατιωτικούς στόχους. Εκείνοι θα θέσουν τους στόχους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Και είμαι αρκετά βέβαιος ότι θα επιτύχουν αυτούς τους στόχους και εμείς θα τους δώσουμε όσα εργαλεία μπορούμε για να τους βοηθήσουμε να επιτύχουν αυτούς τους στόχους. Όμως δεν πρόκειται να ορίσουμε εμείς την έκβαση του πολέμου για τους Ουκρανούς».

Ανήσυχοι γείτονες

Ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη, ιδίως τα πρώην κομμουνιστικά που έχουν εμπειρία ρωσικών εισβολών και κατοχής, παρακολουθούν με ιδιαίτερη ανησυχία τις εξελίξεις, θεωρώντας ότι θα μπορούσαν να αποτελούν τους επόμενους στόχους του Κρεμλίνου. Αν ο Πούτιν αισθανθεί ότι επωφελήθηκε από την εισβολή, κατακτώντας νέα εδάφη, πολιτικές υποχωρήσεις ή άλλα πλεονεκτήματα, ίσως τελικά επιχειρήσει το ίδιο απέναντι και σε άλλους γείτονές του, σημειώνουν αξιωματούχοι.

Ως αποτέλεσμα, οι Ουκρανοί εμπλέκονται σε μια ευρύτερη μάχη, εκ μέρους ολόκληρης της Ευρώπης, δηλώνουν ηγέτες του ΝΑΤΟ.

«Ελπίζω ότι θα αποδειχθούν σκληροί σαν ατσάλι. Υποστηρίζω τη μέγιστη στρατιωτική βοήθεια και τις μέγιστες κυρώσεις», δήλωσε σε συνέντευξή του ο λετονός υπουργός άμυνας, Άρτις Πάμπριξ. «Η Ρωσία πρέπει να χάσει τον πόλεμο και οι εγκληματίες πρέπει να δικαστούν».

«Είναι καλύτερα οι Ουκρανοί να συνεχίσουν να πολεμούν»

Ακόμη κι αν οι Ουκρανοί απλώς δεσμευτούν να παραμείνουν εκτός ΝΑΤΟ – μια υποχώρηση που ο Ζελένσκι έχει αφήσει να εννοηθεί ότι είναι εντός συζήτησης – ορισμένοι γείτονές τους θα ανησυχήσουν με την εξέλιξη. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε μια αμήχανη πραγματικότητα, παρατηρεί η Washington Post: Για ορισμένα μέλη του ΝΑΤΟ, είναι καλύτερα οι Ουκρανοί να συνεχίσουν να πολεμούν και να σκοτώνονται, παρά να συνάψουν μια πρόωρη ειρήνη με πολύ υψηλό κόστος τόσο για το Κίεβο όσο και για την υπόλοιπη Ευρώπη.

«Πολλοί από εμάς έχουμε – και είναι απολύτως ανθρώπινο – την επιθυμία να δούμε τον πόλεμο να τελειώνει όσο το δυνατόν συντομότερα και τους ανθρώπους να πάψουν να υποφέρουν, να πεθαίνουν και να βομβαρδίζονται», δήλωσε στην αμερικανική εφημερίδα υψηλόβαθμος ευρωπαίος διπλωμάτης με τον όρο της ανωνυμίας του. «Υπάρχει ένα δυστυχές δίλημμα. Το πρόβλημα είναι ότι αν ο πόλεμος τελειώσει τώρα, η Ρωσία θα έχει χρόνο να ανασυνταχθεί και θα ξεκινήσει ξανά τον πόλεμο, με την ίδια ή με κάποια άλλη πρόφαση. Ο Πούτιν δεν θα εγκαταλείψει τους στόχους του».

Ο ρόλος των ΗΠΑ

Αν και αμερικανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι δεν επιχειρούν να πιέσουν την Ουκρανία να συνάψει συμφωνία, οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων μεταξύ του αμερικανού ΥΠΕΞ, Άντονι Μπλίνκεν, και του ουκρανού ομολόγου του, Ντμίτρο Κουλέμπα. Αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου διατηρούν επίσης «σχεδόν καθημερινή επικοινωνία» με την ομάδα του Κουλέμπα για το ίδιο ζήτημα.

Οι Ουκρανοί έχουν τη δική τους δύναμη, υποστηρίζει η αμερικανική εφημερίδα επικαλούμενη τις επικρίσεις του Ζελένσκι προς τους δυτικούς ηγέτες που κατά τη γνώμη του δεν υποστηρίζουν αρκετά τη χώρα του. Σε περίπτωση που αποκάλυπτε κάποια προσπάθεια πίεσής του εκ μέρους της Δύσης για την αποδοχή κάποιου συμβιβασμού, η απόπειρα αυτή εντέλει θα γυρνούσε μπούμερανγκ. Και με τους Ουκρανούς να είναι εκείνοι που πολεμούν, επισημαίνει η Washington Post, οι αντιστάσεις τους είναι υψηλότερες από εκείνες άλλων, πιο αδύναμων κρατών.

Ουκρανικά οφέλη και ευρωπαϊκές απειλές

Αν η Ουκρανία και η Ρωσία επιτύχουν μια ειρηνευτική συμφωνία, η Ουάσινγκτον και η ΕΕ θα αντιμετωπίσουν ένα άλλο ερώτημα: αν θα πρέπει να προχωρήσουν σε άρση των κυρώσεων ή όχι. Σύμφωνα με ορισμένους αξιωματούχους, η απάντηση δεν είναι απαραιτήτως θετική.

«Είναι λίγο περίπλοκο για τις ΗΠΑ και τους υπόλοιπους συμμάχους τους… Δεν θέλουν από τις διαπραγματεύσεις να προκύψει κάτι μη εφαρμόσιμο», εξηγεί ο Αλεξάντερ Βέρσμποου, πρώην αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ. «Αν οι Ουκρανοί αποδέχονταν μια συμφωνία που περιλαμβάνει εδαφικές υποχωρήσεις, ίσως αυτό να ήταν ευεργετικό από κάποιες απόψεις για τους ίδιους τους Ουκρανούς, όμως θα μπορούσε να δημιουργήσει κακό προηγούμενο από την άποψη της νομιμοποίησης της αλλαγής των συνόρων με τη βία και μέσω βάναυσων κατακτήσεων, όπως αυτές που έχουν εξαπολύσει οι Ρώσοι σε πολλές περιοχές της Ουκρανίας».

Δύση και Ανατολή

Τα ίδια τα μέλη του ΝΑΤΟ δεν φαίνονται να συμφωνούν μεταξύ τους ως προς το μέγεθος της ρωσικής απειλής για τη συμμαχία, με αξιωματούχους στο Παρίσι, το Βερολίνο και άλλες περιοχές να πιστεύουν με μεγαλύτερη θέρμη από ό,τι τα κράτη-μέλη της Ανατολικής Ευρώπης ότι οι φιλοδοξίες του Πούτιν σταματούν εκεί που αρχίζουν τα σύνορα του ΝΑΤΟ. Ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν – που σε λίγες ημέρες θα διεκδικήσει την επανεκλογή του απέναντι στην ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν – έχει συνομιλήσει με τον Πούτιν τουλάχιστον 16 φορές από την αρχή του έτους στην προσπάθειά του να δώσει τέλος στη σύγκρουση, σύμφωνα με γάλλους αξιωματούχους. Η αντίπαλός του στο παρελθόν έχει υιοθετήσει φιλορωσικές σχέσεις.

Για τις χώρες που βρίσκονται σε μικρότερη απόσταση από τα πεδία των μαχών, ο κίνδυνος μοιάζει μεγαλύτερος.

«Είναι τεράστιο ζήτημα για εμάς», δήλωσε στη Washington Post υψηλόβαθμος διπλωμάτης από χώρα που συνορεύει με την Ουκρανία. «Μια κατακερματισμένη, διχοτομημένη Ουκρανία με παγωμένες συγκρούσεις θα ήταν πολύ κακή εξέλιξη για εμάς. Μια ενεργή σχέση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ουκρανίας είναι κρίσιμη για την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Αν αυτή σπάσει, τότε θα έχουμε πρόβλημα με τους ανεξέλεγκτους Ρώσους και την ανάγκη για ακόμη ισχυρότερη νατοϊκή παρουσία».

Ο μακρύς δρόμος για την ειρήνη

Προς το παρόν, η εξίσωση που θα ευνοούσε μια επιτυχή διαπραγμάτευση δεν έχει εντοπιστεί, σύμφωνα με αναλυτές και αξιωματούχους, παρά τις θετικές ενδείξεις από τις συζητήσεις Ουκρανίας-Ρωσίας την περασμένη εβδομάδα. Με τη Ρωσία να αποσύρεται από το Κίεβο και άλλες πόλεις, οι Ουκρανοί αισθάνονται ότι το κλίμα τους ευνοεί. Και οι φρικαλεότητες που έρχονται στο φως από τη Μπούκα και άλλες περιοχές περιορίζουν τα περιθώρια του Κιέβου για εδαφικές υποχωρήσεις, αυξάνοντας τους φόβους για τη μοίρα των ουκρανών πολιτών που θα βρίσκονταν υπό ρωσική κατοχή.

Αδύναμο να υποχωρήσει ίσως αισθάνεται και το Κρεμλίνο, τη στιγμή που οι πολίτες του καταναλώνουν μια διαρκή ροή προπαγάνδας για τις εξελίξεις στο πεδίο, με αποτέλεσμα να πιστεύουν ότι ο πόλεμος είναι νικηφόρος.

«Δεν βλέπω κάποια ένδειξη ότι προσεγγίζουμε σε επίλυση της κρίσης μέσω των διαπραγματεύσεων», τονίζει στη Washington Post ο Άντρου Βάις, πρώην κορυφαίος σύμβουλος του Λευκού Οίκου για τη Ρωσία και νυν αντιπρύτανης στο Carnegie Endowment. «Οι Ρώσοι είναι προετοιμασμένοι να συνεχίσουν τις βαναυσότητες στην Ουκρανία μέχρι να αναγκάσουν τους Ουκρανούς σε παράδοση και τη Δύση σε υποχώρηση, ενώ οι Ουκρανοί είναι έτοιμοι να πολεμήσουν. Δεν βλέπω να υπάρχουν οι όροι για κάποιο συμβιβασμό».

Έμμεση επιρροή

Αν και οι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ υποστηρίζουν ότι δεν σκοπεύουν να επιβάλουν τους όρους μιας πιθανής συμφωνίας στο Κίεβο, ορισμένοι δυτικοί αξιωματούχοι έχουν προσφέρει στην Ουκρανία μια ανάλυση των επιλογών της και των δυνητικών εκβάσεών των διαπραγματεύσεων και του πολέμου.

Συμμαχικές χώρες – και κυρίως οι ΗΠΑ που προσφέρουν μακράν τη μεγαλύτερη στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία – ίσως έχουν ασκήσει τη μεγαλύτερη επιρροή με έμμεσους τρόπους, και ιδιαιτέρως αποφασίζοντας ποια όπλα θα έστελναν στην Ουκρανία και ποια όχι. Αυτές οι αποφάσεις είχαν άμεσο αντίκτυπο στις εξελίξεις στο πεδίο και, επομένως, στην προσέγγιση που ακολουθεί η ουκρανική κυβέρνηση κατά τις διαπραγματεύσεις.

Η Ουκρανία έχει δηλώσει ότι προκειμένου να εγκαταλείψει τις νατοϊκές της φιλοδοξίες, επιθυμεί νομικά δεσμευτικές εγγυήσεις ασφαλείας εκ μέρους των ΗΠΑ και άλλων κρατών. Αμερικανός αξιωματούχος δήλωσε στην αμερικανική εφημερίδα ότι οι υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί ηγέτες των ΗΠΑ δεν βλέπουν με καλό μάτι μια τέτοια συμφωνία.

«Φαίνεται ότι ζητούν το Άρθρο  5 χωρίς να ανήκουν στο ΝΑΤΟ και δεν θα ήταν εύκολο η διεθνής κοινότητα να πειστεί για κάτι τέτοιο», σημείωσε χαρακτηριστικά ένας εξ αυτών.