Κύθηρα: Η Αγία Σοφία Μυλοποτάμου και ο Άγιος Γεώργιος του Βουνού

Εάν κάποιος θελήσει να τραβήξει μια νοητή γραμμή στο μέσον περίπου του χάρτη των Κυθήρων, θα «ενώσει» δύο από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του νησιού: το σπήλαιο της Αγίας Σοφίας, στην περιοχή του Μυλοποτάμου, στα δυτικά, και τον Άγιο Γεώργιο του Βουνού με το μινωικό ιερό κορυφής, στην περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στο Διακόφτι και τον Αβλέμονα, στα ανατολικά.

Το σπήλαιο της Αγίας Σοφίας (Μυλοποτάμου) με τον εντυπωσιακό σταλαγμιτικό και σταλακτιτικό διάκοσμο βρίσκεται σε μια απόκρημνη τοποθεσία με υπέροχη θέα στη θάλασσα, σε απόσταση 3,5 χιλιομέτρων δυτικά (και μονοπάτι 5′) από το Μυλοπόταμο.

Ο Ιωάννης Πετρόχειλος, διαπρεπής κυθήριος σπηλαιολόγος και γεωλόγος, εξερεύνησε το σπήλαιο τη δεκαετία του 1930.

Στην είσοδο του σπηλαίου φωλιάζει ο ναός της Αγίας Σοφίας, που εικονίζεται μαζί με τις κόρες της (Αγάπη, Ελπίδα και Πίστη) σε τοιχογραφίες που βρίσκονται αριστερά της ωραίας πύλης. Οι σωζόμενες τοιχογραφίες του σπηλαίου (εικονίζονται, μεταξύ άλλων, ο Άγιος Παντελεήμονας και ο Όσιος Θεόδωρος, προστάτης του νησιού) χρονολογούνται από το τελευταίο τέταρτο του 13ου αιώνα.

Μέσα στο σπήλαιο του Μυλοποτάμου, που αποτελείται από δίκτυο διαδρόμων και θαλάμων με συνολικό εμβαδόν 2.200 τ.μ., υπάρχει και νεότερο εκκλησάκι αφιερωμένο στην Αγία Σοφία (οικοδομήθηκε το 1875 και λειτουργείται κάθε χρόνο στις 17 Σεπτεμβρίου).

Στην κορυφή του Βουνού, ενός λόφου στο ανατολικό τμήμα των Κυθήρων με υψόμετρο 350, είναι χτισμένα δύο λευκά εκκλησάκια, ο Άγιος Γεώργιος και η Παναγία. Στο μωσαϊκό δάπεδο του Αγίου Γεωργίου (αρχές 7ου αιώνα) εικονίζονται μαίανδροι και σκηνή κυνηγιού (έφιππος κυνηγός, που ταυτίζεται με τον Άη Γιώργη, άγρια ζώα και πουλιά).

Τα δύο εκκλησάκια συνεχίζουν την πανάρχαια λατρευτική παράδοση στον τόπο αυτόν με την πανοραμική θέα, όπου ο αείμνηστος καθηγητής Αρχαιολογίας Γιάννης Σακελλαράκης (1936-2010) ανέσκαψε ασύλητο μινωικό ιερό κορυφής με αξιοθαύμαστα ευρήματα-αναθήματα πιστών (λίθινα σκεύη, κεραμικά, χάλκινα ειδώλια κ.ά.).

Οι επισκέπτες του Βουνού έχουν τη δυνατότητα να εποπτεύσουν τα Αντικύθηρα και τα κρητικά βουνά, τα Λευκά Όρη και τον Ψηλορείτη, προς νότον, το Νότιο Αιγαίο, προς ανατολάς, τις λακωνικές ακτές και τον Ταΰγετο, προς βορράν.

Οι σκέψεις του Γιάννη Σακελλαράκη αναφορικά με την ένταση και τον παλμό μιας ανασκαφής θεωρούμε ότι είναι ο καλύτερος επίλογος για το παρόν άρθρο:

«Κάθε ανασκαφή είναι και μια ανατροπή της τάξης του χρόνου, όσων για αιώνες φύλαξε η γη στοργικά στους κόλπους της. Ευτυχώς που εκατοντάδες φωτογραφικά στιγμιότυπα ακινητοποιούν τη συνεχώς μεταβαλλόμενη ανασκαφική εικόνα. Ποια εικόνα όμως μπορεί να μεταδώσει την ένταση, τον παλμό, το ρυθμό της κάθε ανασκαφής, αυτής στον Άγιο Γεώργιο στο Βουνό στα Κύθηρα, το κάλλος της ζωής στη φύση, την ανάσα της φυγής απ’ την καταδίωξη του στιγμιαίου, την αίσθηση της καταβύθισης στην αιωνιότητα του χρόνου, την ευλάβεια της επιστημονικής προσέγγισης, τη συντροφικότητα του κοινού στόχου, την υποδόρια πρόκληση του χώματος, το θάμβος της αποκάλυψης του απρόσμενου, τη βράση ψυχής και λογισμού στο άγγιγμα ευρημάτων, τον πυρετό με αγωνίες και ελπίδες; Άραγε τι να κρύβεται κάτω απ’ το αγγείο;»

*Το ανωτέρω απόσπασμα προέρχεται από κείμενο του Γιάννη Σακελλαράκη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Γαιόραμα – Experiment» (τεύχος Μαΐου – Ιουνίου 1999).