Οι πολιτικές του πολέμου

O πόλεμος του Πούτιν εναντίον της Ουκρανίας επιδρά καταλυτικά σε ολόκληρο τον κόσμο. Εξαιτίας της μεγάλης αλληλεξάρτησης των χωρών σε τούτους τους καιρούς της παγκοσμιοποίησης επηρεάζει, χωρίς αμφιβολία, τους πάντες και τα πάντα. Δεν υπάρχει χώρα που να μην υφίσταται τις συνέπειες της πολεμικής κρίσης που εξελίσσεται στην καρδιά της Ευρώπης.

Ηδη η πίεση στις τιμές του πετρελαίου, του φυσικού αερίου, του ηλεκτρισμού, των πρώτων υλών και των τροφίμων είναι μεγάλη και διαχέεται σε όλες τις οικονομίες του πλανήτη, επιδρώντας κατά τρόπο μοναδικό τόσο στις κοινωνίες όσο και στα πολιτικά συστήματα.

Ειδικά οι τιμές των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, επηρεαζόμενες και από την προηγηθείσα, στη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης, διαταραχή της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Δεν είναι τυχαίο ότι στη χώρα μας ο πληθωρισμός έφτασε τον περασμένο Μάρτιο μια ανάσα πριν το 9% και στον βαθμό που διατηρηθεί η αβεβαιότητα του πολέμου μπορεί να πιάσει και διψήφια ποσοστά τους επόμενους μήνες.

Οπως επισημαίνουν οι περισσότεροι των οικονομολόγων, τούτη η πληθωριστική έξαρση δεν μοιάζει με τις προηγούμενες. Δεν πρόκειται για κρίση ζήτησης παρά για κρίση στον τομέα της προσφοράς, αποτέλεσμα των έκτακτων πολεμικών και πανδημικών συνθηκών και της μεγάλης αβεβαιότητας που τις συνοδεύει.

Και επειδή τα περισσότερα των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών διαπραγματεύονται σε ευαίσθητες και ευμετάβλητες χρηματιστηριακές αγορές, τόσο εντονότερες είναι και οι ανατιμήσεις που προκαλούν, όπως και οι αβεβαιότητες που προσθέτουν.

Το δυστύχημα είναι ότι σε τέτοιες κρίσεις προσφοράς οι αντισταθμιστικές αντιπληθωριστικές πολιτικές δεν αποδίδουν, δεν λειτουργούν. Οι αγορές αυτές καθαυτές καταρρέουν, ο ανταγωνισμός παύει να υφίσταται και μόνο προστατευτικές πολιτικές και περιορισμοί των ποσοστών κέρδους μπορούν να φέρουν κάποιο αποτέλεσμα. Αλλά μια τέτοια επιλογή κλονίζει τις υφιστάμενες αρχές του ανοιχτού και ελεύθερου εμπορίου, τις οποίες τουλάχιστον οι ισχυρές χώρες δεν είναι διατεθειμένες, επί του παρόντος, να παρακάμψουν.

Η νομισματική πολιτική επίσης, η αύξηση δηλαδή των επιτοκίων που συνήθως χρησιμοποιείται για τον έλεγχο του πληθωρισμού, μάλλον ανατροφοδοτεί τα κύματα των ανατιμήσεων παρά τα περιορίζει στις παρούσες συνθήκες ανύψωσης του κόστους.

Αντιστοίχως, τυχόν γενναιόδωρες αντισταθμιστικές πολιτικές αύξησης μισθών μπορεί να ανακούφιζαν αρχικώς τους καταναλωτές, αλλά δευτερογενώς, στο αμέσως επόμενο στάδιο, θα οδηγούσαν σε συνθήκες στασιμοπληθωρισμού. Οι δυνατότητες ακόμη της δημοσιονομικής πολιτικής είναι περιορισμένες, λόγω της υπεχρησιμοποίησης του δημοσιονομικού εργαλείου μέσω των οριζόντιων ενισχύσεων που προσφέρθηκαν σε πλήθος δραστηριοτήτων.

Κοινώς, δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, πολύ δε περισσότερο όσο η άκαμπτη και δυσκίνητη Ευρωπαϊκή Ενωση δεν παραμένει παγωμένη στα προ του πολέμου ήθη.

Πράγμα που σημαίνει ότι η κυβέρνηση οφείλει να εξαντλήσει όλες τις δυνατότητες που έχει στη διάθεσή της. Δεν χωρούν στην παρούσα φάση δόγματα. Αντιθέτως, απαιτείται ευελιξία και γενναιότητα, με την ελπίδα πάντα ότι ο πόλεμος θα τελειώσει σχετικά γρήγορα. Ολα τα εργαλεία, λοιπόν, επιβάλλεται να χρησιμοποιηθούν, με μέτρο και σύνεση βεβαίως. Και πλαφόν στα ποσοστά κέρδους και στις τιμές βασικών ενεργειακών αγαθών να επιβληθούν και ανακατανομές στη ζώνη των φόρων να υπάρξουν σε βάρος των υψηλών εισοδημάτων και καλύτερες αμοιβές να προσφερθούν και εμπόδια να αρθούν στις επενδύσεις ηλεκτροπαραγωγής με χρήση αέρα και ήλιου και βεβαίως επιδοτήσεις υπέρ των ασθενέστερων να υπάρξουν τουλάχιστον για τις δαπάνες ηλεκτρικού ρεύματος. Οι συνθήκες πολεμικής οικονομίας απαιτούν χρήση ανορθόδοξων μέτρων και εργαλείων. Αλλιώς οι πολιτικές συνέπειες μπορεί να καταστούν ανεπίστρεπτες.