Στην Αθήνα της δεκαετίας 430-420 π.Χ., στην Αθήνα που πορευόταν πλέον χωρίς τον Περικλή και υφίστατο τις σοβαρές επιπτώσεις του Πελοποννησιακού Πολέμου, μια νέα πνευματική τάση εξελισσόταν με ταχύτατο ρυθμό. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, το 427 π.Χ., βρέθηκε στην Αθήνα ο Γοργίας ως επικεφαλής μιας πρεσβείας από την πατρίδα του, τους Λεοντίνους της Σικελίας. Χάρη στην τέχνη των λόγων του ο ηλικιωμένος Λεοντίνος –είχε γεννηθεί πιθανώς στην πρώτη δεκαετία του 5ου αιώνα π.Χ.– κατάφερε μάλιστα να τραβήξει την προσοχή των Αθηναίων.

Λιγοστές είναι οι πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας τόσο για τα ταξίδια όσο και για τις μορφωτικές εμπειρίες του Γοργία. Κατά τα φαινόμενα, είχε καλές σχέσεις με τη Θεσσαλία, ενώ πρέπει να υπήρξε μαθητής του Εμπεδοκλή του Ακραγαντίνου.

Στο σύγγραμμά του Περί του μη όντος ή Περί φύσεως ο Γοργίας υποστηρίζει εξ όσων γνωρίζουμε ότι ο πραγματικός κόσμος αποτελεί μια ψευδαίσθηση. Η σχετική θεωρία του συμπυκνώνεται σε τρεις προτάσεις: Πρώτον, δεν υπάρχει τίποτα. Δεύτερον, κι αν ακόμα υπάρχει, είναι αδύνατο να το καταλάβει ο άνθρωπος. Και τρίτον, κι αν ακόμα το καταλάβει, είναι αδύνατο να το μεταδώσει και να το εξηγήσει στους άλλους (εν μεν και πρώτον ότι ουδέν έστιν, δεύτερον ότι ει και έστιν, ακατάληπτον ανθρώπω, τρίτον ότι ει και καταληπτόν, αλλά τοι γε ανέξοιστον και ανερμήνευτον τω πέλας).

Στο πλαίσιο αυτής της ανθρωποκεντρικής γνωσιολογικής θεωρίας του, στην οποία είναι εμφανής η επίδραση των ιδεών του Εμπεδοκλή, ο Γοργίας χρησιμοποιεί τη λεγόμενη απαγωγική επιχειρηματολογία, με άλλα λόγια την «εις άτοπον απαγωγή» (από μια σειρά δυνατοτήτων, αποκλείονται ως παράλογες όλες πλην μιας).

Κέντρο της διδασκαλίας και της δραστηριότητας του Γοργία είναι πέραν πάσης αμφιβολίας η δύναμη του λόγου. Ο λεοντίνος σοφιστής ανέκαθεν ήταν –και παρέμεινε έως τα βαθιά του γεράματα– ένας δάσκαλος της ρητορικής, ένας τεχνίτης στην αγωγή των ψυχών διαμέσου του λόγου.

Headlines