Πόλεμος στην Ουκρανία: Γιατί οι Ρώσοι στρέφονται ο ένας ενάντια στον άλλο

Η Μαρίνα Ντουμπρόβα, καθηγήτρια αγγλικών στο ρωσικό νησί Σαχαλίνη στον Ειρηνικό, παρουσίασε στην τάξη της τον περασμένο μήνα ένα συγκινητικό βίντεο στο YouTube, στο οποίο τα παιδιά -στη ρωσική και ουκρανική γλώσσα- τραγουδούν για έναν «κόσμο χωρίς πόλεμο».

Μετά την προβολή, μια ομάδα κοριτσιών κατά τη διάρκεια του διαλείμματος τη ρώτησε για τις απόψεις της.

«Η Ουκρανία είναι μια ξεχωριστή χώρα» τούς είπε η Ντουμπρόβα, 57 ετών. «Όχι πια» ανταπάντησε ένα από τα κορίτσια.

Λίγες ημέρες αργότερα, η αστυνομία μετέβη στο σχολείο της στην πόλη Κορσακόφ. Στο δικαστήριο, άκουσε μια ηχογράφηση αυτής της συνομιλίας, που προφανώς έγινε από μία εκ των μαθητριών. Ο δικαστής τής επέβαλε πρόστιμο 400 δολαρίων για «δημόσια δυσφήμιση» των ενόπλων δυνάμεων της Ρωσίας. Το σχολείο την απέλυσε, όπως είπε, για «ανήθικη συμπεριφορά».

«Είναι σαν να έχουν όλοι βυθιστεί σε κάποιου είδους τρέλα» δήλωσε η  Ντουμπρόβα σε τηλεφωνική συνέντευξη στους New York Times, αναλογιζόμενη το φιλοπόλεμο κλίμα γύρω της.

Με την άμεση ενθάρρυνση του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, οι Ρώσοι που υποστηρίζουν τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας αρχίζουν να στρέφονται εναντίον του «εχθρού» εντός Ρωσίας.

Παράνοια και πόλωση

Τα επεισόδια αυτά δεν είναι ακόμη μαζικό φαινόμενο, ωστόσο απεικονίζουν την παράνοια που οικοδομείται, καθώς και την πόλωση στη ρωσική κοινωνία. Οι πολίτες καταγγέλλουν ο ένας τον άλλον, ωθούμενοι από τη μοχθηρή επίσημη ρητορική του κράτους, στη σκιά νέων νόμων που ποινικοποιούν την αντίθετη άποψη σε ό,τι αφορά στον πόλεμο.

Υπάρχουν αναφορές για μαθητές που καταγγέλλουν καθηγητές και για ανθρώπους που καταγγέλλουν τους γείτονές τους, ακόμη και πελάτες στο διπλανό τραπέζι.

Σε ένα εμπορικό κέντρο στη δυτική Μόσχα, το μήνυμα «όχι στον πόλεμο» που αναρτήθηκε σε κατάστημα επισκευής ηλεκτρονικών υπολογιστών οδήγησε τον ιδιοκτήτη του καταστήματος, Marat Grachev, στη σύλληψη του από την αστυνομία. Στην Αγία Πετρούπολη, ένα τοπικό ειδησεογραφικό πρακτορείο κατέγραψε τον σάλο που ξέσπασε όταν υπάλληλος της βιβλιοθήκης μπέρδεψε την εικόνα ενός σοβιετικού λόγιου σε μια αφίσα με εκείνη του Μαρκ Τουαίην.

Στο Καλίνινγκραντ, οι αρχές έστειλαν γραπτά μηνύματα στους κατοίκους καλώντας τους να δώσουν τα τηλέφωνα και τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις «προβοκατόρων» σε σχέση με την «ειδική επιχείρηση» στην Ουκρανία, όπως ανέφεραν ρωσικές εφημερίδες. Μπορούν να το κάνουν εύκολα μέσω ενός ειδικού λογαριασμού στην εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram. Ένα εθνικιστικό πολιτικό κόμμα δημιούργησε ιστότοπο, καλώντας τους Ρώσους να αναφέρουν τα «παράσιτα».

Επιχείρηση εκκαθάρισης

«Είμαι απολύτως βέβαιος ότι θα ξεκινήσει εκκαθάριση» δήλωσε σε συνέντευξή του ο Ντμίτρι Κουζνέτσοφ, ο βουλευτής που βρίσκεται πίσω από την ιστοσελίδα, προβλέποντας ότι η διαδικασία θα επιταχυνθεί μετά το τέλος της «ενεργούς φάσης» του πολέμου. Στη συνέχεια διευκρίνισε: «Δεν θέλουμε να δεχτεί πυρά κανείς, ούτε καν να πάνε άνθρωποι στη φυλακή».

Ο Πούτιν έδωσε τον τόνο σε μια ομιλία του στις 16 Μαρτίου, δηλώνοντας ότι η ρωσική κοινωνία χρειάζεται «αυτοκάθαρση» κατά την οποία οι άνθρωποι θα «διακρίνουν τους αληθινούς πατριώτες από τα αποβράσματα και τους προδότες και απλά θα τους φτύνουν όπως μια μύγα που μπήκε κατά λάθος στο στόμα τους».

Στη σοβιετική λογική, όσοι επιλέγουν να μην αναφέρουν τους συμπολίτες τους θα μπορούσαν να θεωρηθούν οι ίδιοι ύποπτοι. «Σε αυτές τις συνθήκες, ο φόβος επικρατεί ξανά στους ανθρώπους» δήλωσε ο Νικίτα Πετρόφ, κορυφαίος μελετητής της σοβιετικής μυστικής αστυνομίας. «Και αυτός ο φόβος υπαγορεύει να κάνετε καταγγελίες».

Τον Μάρτιο, ο Πούτιν υπέγραψε νόμο που τιμωρεί όσους προβαίνουν σε δημόσιες δηλώσεις που έρχονται σε αντίθεση με την κυβερνητική γραμμή σχετικά με αυτό που το Κρεμλίνο αποκαλεί «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία, με ποινή φυλάκισης έως και 15 ετών. Ήταν ένα σκληρό αλλά αναγκαίο μέτρο, είπε το Κρεμλίνο, δεδομένου του «πολέμου πληροφοριών» της Δύσης κατά της Ρωσίας.

Οι εισαγγελείς έχουν ήδη κάνει χρήση του νόμου εναντίον περισσότερων από 400 ατόμων, σύμφωνα με το OVD-Info, συμπεριλαμβανομένου ενός άνδρα που κρατούσε ένα χαρτί με οκτώ αστερίσκους πάνω του. Το «Όχι στον πόλεμο» στα ρωσικά έχει οκτώ γράμματα.

Μίσος

«Πρόκειται για ένα είδος μεγάλου αστείου μέσα στο οποίο, για κακή μας τύχη, ζούμε» δήλωσε η Αλεξάντρα Μπάγεβα, επικεφαλής του νομικού τμήματος του OVD-Info, σχετικά με ορισμένες παράλογες διώξεις που σχετίζονται με τον πόλεμο. Η ίδια δήλωσε ότι έχει παρατηρήσει απότομη αύξηση της συχνότητας με την οποία άνθρωποι καταγγέλλουν τους συμπολίτες τους.

«Η καταπίεση δεν προέρχεται μόνο μόνο από τις κρατικές αρχές» είπε «αλλά και από απλούς πολίτες».

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι τιμωρίες που σχετίζονται με την κριτική κατά του πολέμου έχουν περιοριστεί σε πρόστιμα. Ωστόσο, ορισμένοι διαδηλωτές καταδικάστηκαν σε έως και 30 ημέρες φυλάκιση, είπε η Μπάγεβα, ενώ κάποιοι απειλούνται με μεγαλύτερες ποινές.

Στη δυτική πόλη Πένζα, μια άλλη καθηγήτρια αγγλικών, η Ιρίνα Γκεν, πήγε μια μέρα στην τάξη και βρήκε ένα τεράστιο «Ζ» γραμμένο στον πίνακα. Η ρωσική κυβέρνηση έχει προωθήσει το γράμμα ως σύμβολο υποστήριξης του πολέμου, αφού εθεάθη χαραγμένο σε ρωσικά στρατιωτικά οχήματα στην Ουκρανία.

Η καθηγήτρια σχολίασε στους μαθητές τους ότι το σύμβολο έμοιαζε με μισή σβάστικα.

Αργότερα, ένας μαθητής τη ρώτησε γιατί η Ρωσία αποκλείστηκε από αθλητικές διοργανώσεις στην Ευρώπη. «Νομίζω ότι αυτό είναι το σωστό» αποκρίθηκε η ίδια. «Αυτό θα διαρκέσει μέχρι ότου η Ρωσία αρχίσει να συμπεριφέρεται με πολιτισμένο τρόπο».

«Αλλά δεν γνωρίζουμε όλες τις λεπτομέρειες» απάντησε ένα κορίτσι, αναφερόμενο στον πόλεμο. «Σωστά, δεν ξέρετε τίποτα απολύτως» είπε η Γκεν.

Ηχογραφημένο απόσπασμα του διαλόγου δημοσιεύθηκε σε δημοφιλή λογαριασμό στο Telegram. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας κάλεσε την καθηγήτρια και την προειδοποίησε ότι οι αναφορές της πως η Ρωσία ευθύνεται για τον βομβαρδισμό μαιευτηρίου στη Μαριούπολη της Ουκρανίας τον περασμένο μήνα αποτελούν «100% ποινική υπόθεση».

Τώρα ερευνάται για πρόκληση «σοβαρών συνεπειών» βάσει του νόμου περί λογοκρισίας του περασμένου μήνα, που προβλέπει ποινή φυλάκισης ακόμη και 10 έως 15 ετών.

Η καθηγήτρια, 45 ετών, δήλωσε ότι βρήκε ελάχιστη υποστήριξη μεταξύ των μαθητών της, και γενικότερα από το σχολείο της, με αποτέλεσμα να παραιτηθεί από τη δουλειά της. Όταν εξέφρασε στην τάξη την αντίθεσή της στον πόλεμο, είπε ότι ένιωσε «μίσος» προς το πρόσωπό της από ορισμένους μαθητές της.

«Η άποψή μου δεν είχε απήχηση στην καρδιά και το μυαλό ουσιαστικά κανενός» δήλωσε σε συνέντευξή της.

Εξαιρέσεις

Ωστόσο, άλλοι που έγιναν στόχοι καταγγελιών από συμπολίτες άντλησαν πιο ελπιδοφόρα διδάγματα. Στο νησί Σαχαλίνη, μετά από δημοσιεύματα τοπικών ειδησεογραφικών ειδήσεων για την περίπτωση της καθηγήτριας Ντουμπρόβα, ένας από τους πρώην μαθητές της συγκέντρωνε 150 δολάρια την ημέρα για το πρόστιμό της, προτού η καθηγήτρια τού ζητήσει να σταματήσει. Την Παρασκευή, η Ντουμπρόβα παρέδωσε τα χρήματα σε τοπικό καταφύγιο σκύλων.

Στη Μόσχα, ο Γκράτσεφ, ιδιοκτήτης καταστήματος επισκευής ηλεκτρονικών υπολογιστών, είπε ότι του φάνηκε αξιοσημείωτο το γεγονός ότι κανένας από τους εκατοντάδες πελάτες του δεν απείλησε να τον καταδώσει για το κείμενο «όχι στον πόλεμο» που εμφανιζόταν σε περίοπτη θέση. Άλλωστε, σημείωσε, αναγκάστηκε να διπλασιάσει τις τιμές ορισμένων υπηρεσιών λόγω των δυτικών κυρώσεων, εξοργίζοντας σίγουρα ορισμένους πελάτες του. Αντιθέτως, πολλοί τον ευχαρίστησαν.

Ο άνθρωπος που προφανώς κατέδωσε τον Γκράτσεφ ήταν ένας περαστικός, τον οποίο ο ίδιος αποκαλεί «παππού», ο οποίος, όπως είπε, προειδοποίησε δύο φορές τους υπαλλήλους του στα τέλη Μαρτίου ότι παραβίαζαν τον νόμο.

Ο Γκράτσεφ, 35 ετών, εκτιμά ότι ο άνδρας ήταν πεπεισμένος πως έκανε το καθήκον του ως πολίτης, καταγγέλλοντας το κατάστημα στην αστυνομία, και πιθανότατα δεν είχε πρόσβαση σε πληροφορίες πέραν της κρατικής προπαγάνδας.

Στον Γκράτσεφ επιβλήθηκε πρόστιμο 100.000 ρουβλίων, δηλαδή περισσότερα από 1.200 δολάρια. Ένας πολιτικός στη Μόσχα έγραψε για την υπόθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημοσιεύοντας τα στοιχεία του τραπεζικού λογαριασμού του Γκράτσεφ για όποιον ήθελε να βοηθήσει.

Αρκετά χρήματα για την κάλυψη του προστίμου συγκεντρώθηκαν μέσα σε δύο ώρες, είπε ο Γκράτσεφ.

Όπως τόνισε, έλαβε 250.000 ρούβλια από περίπου 250 ξεχωριστές δωρεές και σχεδιάζει να δωρίσει το πλεόνασμα στο OVD-Info, που του παρείχε νομική βοήθεια. «Στην πράξη, βλέπουμε ότι δεν είναι όλα τόσο άσχημα» είπε σε συνέντευξή του.

Ο Γκράτσεφ σκέφτεται τώρα πώς θα αντικαταστήσει την πινακίδα του «όχι στον πόλεμο».

Πηγή: New York Times