Γιούρι Γκαγκάριν, ο πιλότος που έγραψε ιστορία με την πρώτη έξοδο στο Διάστημα

Ήταν στις 12 Απριλίου 1961 όταν ο πρώτος άνθρωπος εγκατέλειψε την κοιτίδα της Γης για τη0 θαυμάσει από ψηλά.

Ο σοβιετικός κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν, μοναδικός επιβάτης της κάψουλας Vostok 1, χρειάστηκε 108 λεπτά για να συμπληρώσει μια πλήρη περιφορά γύρω από τη Γη και να επιστρέψει, ανοίγοντας έτσι τη διαστημική εποχή.

Ως αναγνώριση της ιστορικής πτήσης, η 12^η Απριλίου γιορτάζεται ως Παγκόσμια Ημέρα Αεροπορίας και Αστροναυτικής.

Ο Γκαγκάριν στο Ελσίνκι το 1961 (Arto Jousi / /Suomen valokuvataiteen museo)

Πρώτη συγκλονιστική πτήση

Στις 12 Απριλίου 1961, Τετάρτη του ορθόδοξου Πάσχα, το Vostok 1 εκτοξεύτηκε στις 09:07 ώρα Μόσχας από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν.

Εικοσιπέντε λεπτά μετά την εκτόξευση το σκάφος τέθηκε σε μια  τροχιά  με μέγιστο ύψος 302 χιλιόμετρα, κινούμενο με ταχύτητα 7,61 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο (27.396 χιλιόμετρα την ώρα). Το κωδικό του όνομα κατά τη διάρκεια της πτήσης ήταν Кедр (Κέδρος).

Πίσω στη Γη, τα νέα ήδη ξεκινούσαν για το γύρο του κόσμου. Το Σοβιετικό Επιτελείο προήγαγε τον Γαγκάριν σε Ταγματάρχη ενώ βρισκόταν ακόμα στο Διάστημα. Μάλιστα, είχαν ετοιμαστεί τρία δελτία τύπου για την αποστολή πριν την εκτόξευση: ένα για την περίπτωση επιτυχίας και δυο για την περίπτωση αποτυχίας.

Η κάψουλα του Vostok 1 στο μουσείο RKK Energiya (CC BY-SA 3.0)

Ο Γκαγκάριν δεν είχε τον έλεγχο του σκάφους του, επειδή κανείς δεν ήξερε πώς οι συνθήκες κατά την πτήση θα επηρέαζαν τον άνθρωπο βιολογικά και ψυχολογικά· ο συνδυασμός για το ξεκλείδωμα του χειριστηρίου βρισκόταν μέσα σ’ ένα σφραγισμένο φάκελο που είχε μαζί του, ενώ το σκάφος ελεγχόταν από επιτελείο επιστημόνων και τεχνικών στη Γη.

Έπειτα από από 67 λεπτά σε τροχιά, το προσωπικό ελέγχου πτήσης έδωσε εντολή στο σκάφος να πυροδοτήσει τους κινητήρες επιβράδυνσης και να αρχίσει την επανείσοδό του στην ατμόσφαιρα. Ο Γκαγκάριν δεν προσγειώθηκε μαζί με την κάψουλα, αλλά χρησιμοποίησε το εκτινασσόμενο κάθισμά του σε ύψος 7 χιλιομέτρων, και έπειτα από ελεύθερη πτώση χρησιμοποίησε το αλεξίπτωτό του και προσγειώθηκε κοντά στην πόλη Τακτάροβα.

Μια γυναίκα, η εγγονή της και η αγελάδα τους ήταν οι πρώτοι που είδαν τον Γκαγκάριν να επιστρέφει.

«Μην αναλωθείτε στο πένθος»

Όπως θυµάται ο βετεράνος δηµοσιογράφος Βλαντίµιρ Γκουµπάρεφ από τις διηγήσεις τού κοσµοναύτη, «ο Γιούρι επί 10 λεπτά στη διάρκεια της πτήσης του νόµιζε ότι ήταν νεκρός. Η πτήση ήταν απίστευτα δύσκολη και απολύτως ηρωική. Τότε οι περισσότεροι πίστευαν ότι εάν ένας άνθρωπος πάει στο ∆ιάστηµα θα τρελαθεί».

Το Vostok αντιµετώπισε προβλήµατα κατά την κάθοδό του και το σώµα του Γκαγκάριν δέχθηκε επιτάχυνση δύο µε τρεις φορές μεγαλύτερη αό αυτή στην οποία υποβάλλονται οι σηµερινοί αστροναύτες. Στη δηµοσιότητα δόθηκε και ένα σηµείωµα προς την οικογένειά του που είχε αφήσει ο Γκαγκάριν σε περίπτωση που δεν επέστρεφε από την αποστολή.

«Εάν συµβεί κάποιο δυστύχηµα µην αναλωθείτε στο πένθος. Η ζωή είναι ζωή και κανείς δεν είναι ασφαλής – ανά πάσα στιγµή µπορεί να τον πατήσει αυτοκίνητο» έγραφε.

Το μοιραίο δυστύχημα

Ο Γιούρι Γκαγκάριν, πιλότος πριν γίνει κοσμοναύτης, δεν ταξίδεψε ποτέ ξανά στο Διάστημα.

Σκοτώθηκε στις 27 Μαρτίου 1968, λίγες μέρες πριν την έβδομη επέτειο της ιστορικής του πτήσης, ενώ πετούσε με μαχητικό MiG-15 κοντά στο Κιρζάτς.

Τα αίτια για το δυστύχημα ποτέ δεν ξεκαθαρίστηκαν, αν και αποκλείστηκε η πιθανότητα ανθρώπινου λάθους. Διάφορες εκδοχές αναφέρουν την κακοκαιρία, την πρόκληση αναταράξεων από τις μηχανές ενός μαχητικού Su-11 ή την αποσυμπίεση του κόκπιτ.

Το τότε αοβιετικό καθεστώς είχε αναφέρει ότι ο Γκαγκάριν έμεινε μέσα στο αεροπλάνο ως το τέλος προκειμένου να μην πέσει πάνω σε ένα σχολείο.

Ο Γιούρι Γκαγκάριν είναι θαμμένος στο Κρεμλίνο. Η γενέτειρα πόλη του μετονομάστηκε σε πόλη Γκαγκάριν προς τιμήν του, ενώ πολλά αγάλματά του στήθηκαν στην πατρίδα του και αλλού.

Τον αποκάλεσαν Κολόμβο του Διαστήματος, Σύγχρονο Ίκαρο. Κέρδισε το θαυμασμό εκατομμυρίων ανθρώπων και ενέπνευσε χιλιάδες άλλους να συνεχίσουν στο δρόμο που άνοιξε στις 12 Απριλίου 1961.