Ο μυστηριώδης κόσμος των οπαδών του Πούτιν στο Facebook

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει καταδικαστεί ευρέως από την διεθνή κοινότητα, ωστόσο ένα δίκτυο ομάδων στο Facebook που διευθύνεται από έναν ιδιότυπο «στρατό» επιθυμεί διακαώς να αλλάξει τις αντιλήψεις για τον ηγέτη της χώρας.

Εκατομμύρια άνθρωποι βλέπουν αναρτήσεις που εκθειάζουν τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Οι θαυμαστές του

Το BBC ερευνά αυτές τις ομάδες υπέρ του ρώσου προέδρου με τη βοήθεια αναλυτών από το Ινστιτούτο Στρατηγικού Διαλόγου (ISD).

Οι ειδικοί του ISD εντόπισαν 10 δημόσιες ομάδες υπέρ του ρώσου προέδρου, με ονόματα όπως «Βλαντιμίρ Πούτιν – Ηγέτης του Ελεύθερου Κόσμου». Οι ομάδες έχουν περισσότερα από 650.000 μέλη και το περιεχόμενο περιλαμβάνει φωτογραφίες και μηνύματα που επαινούν τον Ρώσο ηγέτη, γραμμένα σε πολλές γλώσσες, όπως αγγλικά, ρωσικά, φαρσί, ελληνικά, αραβικά και χμερ.

Αυτές οι ομάδες δεν είναι μόνο δημοφιλείς, αλλά και πολύ δραστήριες. Τον περασμένο μήνα, οι ερευνητές μέτρησαν τουλάχιστον 16.500 δημοσιεύσεις, λαμβάνοντας περισσότερες από 3,6 εκατομμύρια αλληλεπιδράσεις.

Ο γενικός στόχος των ομάδων φαίνεται να είναι να προωθήσουν τον Πούτιν ως ήρωα που στέκεται απέναντι στη Δύση, με συντριπτική διεθνή υποστήριξη.

Οι εικόνες δείχνουν συχνά τον ρώσο πρόεδρο «να περπατά με αυτοπεποίθηση, να κρατά κουτάβια, να κοιτάζει με λαχτάρα την κάμερα, να χαιρετίζει τα στρατεύματα και να δαμάζει μια σειρά από άγρια ​​ζώα, συμπεριλαμβανομένων αρκούδων και λιονταριών».

Αυτές οι ομάδες έχουν αποκτήσει πάνω από 100.000 νέα μέλη από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου.

Εξετάζοντας τα στοιχεία των ατόμων που αναρτούν το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου, προκύπτει ότι πολλοί από τους θαυμαστές που αναφέρονται ως διαχειριστές των ομάδων έχουν πολλούς λογαριασμούς με το ίδιο όνομα. Οι ερευνητές ανακάλυψαν τουλάχιστον 100 τέτοιους λογαριασμούς στο δίκτυο.

Αυτοί οι λογαριασμοί ακολουθούν γενικά ο ένας τον άλλον και μερικές φορές δημοσιεύουν εκατέρωθεν επαινετικά μηνύματα ή στέλνουν emoji με καρδούλες.

Οι ίδιοι διαχειρίζονται τις ομάδες υπέρ του Πούτιν μαζί με άλλους που δηλώνουν ότι είναι η «Ρωσική Ομοσπονδία» ή οι «ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας», λογαριασμοί που είναι ξεκάθαρα ψεύτικοι.

Τέτοιοι διπλοί λογαριασμοί αποτελούν πιθανή παραβίαση των κανόνων του Facebook, λέει η ISD.

Ο επικεφαλής ερευνητής, Moustafa Ayad, αποκαλεί την πρακτική ένα ξεκάθαρο παράδειγμα εκστρατείας «Astroturfing». Οι εκστρατείες αυτές προσπαθούν να παραπλανήσουν το κοινό ώστε να πιστέψουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μοιράζονται τη γνώμη ή τη θέση τους. Επειδή οι άνθρωποι τείνουν να υιοθετούν τις απόψεις που πιστεύουν ότι κατέχει η πλειοψηφία το «Astroturfing» μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο για την ανεξάρτητη σκέψη.

Ενεργοί χρήστες

Μια πιο προσεκτική εξέταση ορισμένων από τους διαχειριστές της ομάδας δείχνει κάποια ασυνήθιστη δραστηριότητα. Η μία, που ονομάζεται Marine και δηλώνει μόνιμη κατοικία στη Συρία, χρησιμοποιεί τρεις διαφορετικούς λογαριασμούς για να προωθήσει τον ρώσο πρόεδρο. Οι τρεις λογαριασμοί της, στα αραβικά, δημοσιεύουν την ίδια ώρα κάθε μέρα.

Την ίδια ώρα, η Victoria από την Καμπότζη προωθεί περιεχόμενο στη γλώσσα Χμερ. Από τις 4 Φεβρουαρίου, οι αναρτήσεις της έχουν προκαλέσει περισσότερες από 34.000 αντιδράσεις και έχουν κοινοποιηθεί περισσότερες από 4.000 φορές.

Και η Marine και η Victoria διαχειρίζονται από κοινού μια σελίδα στο Facebook στη γλώσσα των Χμερ, μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου συντονισμού.

Οι αναρτήσεις μοιράζονται ευρέως σε διαφορετικές ομάδες. Για παράδειγμα, ένας άλλος λογαριασμός στη Βουλγαρία δημοσίευσε την ίδια εικόνα του Πούτιν 12 φορές μέσα σε λίγα λεπτά.

To BBC επιχείρησε να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους πίσω από τους λογαριασμούς, αλλά δεν κατέστη εφικτό.

Mόνο ένας άνδρας στην Κένυα, που ονομάζεται Raj και ο οποίος είναι μέλος σε πολλές από αυτές τις ομάδες και το «Πούτιν» περιλαμβάνεται στο τέλος του ονόματός του στο Facebook, απάντησε στο τηλέφωνο.

Δεσμοί με τη Ρωσία

Είναι δύσκολο να σταχυολογήσεις τα κίνητρα των ανθρώπων πίσω από αυτούς τους λογαριασμούς. Δεν υπάρχει προφανής σύνδεση με τη ρωσική κυβέρνηση και σε αντίθεση με άλλες γνωστές ρωσικές εκστρατείες παραπληροφόρησης, το δίκτυο δεν είναι διακριτικό, ούτε οι εμπλεκόμενοι κρύβουν τις προθέσεις τους.

Ωστόσο δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο το δίκτυο να έχει κάποιους δεσμούς με τις ρωσικές αρχές ή με οπαδούς του Πούτιν εντός της Ρωσίας.

Σε επικοινωνία του BBC με το Facebook, η εταιρεία δήλωσε ότι έχει αυστηρή πολιτική κατά των ψεύτικων λογαριασμών και έχει αναστείλει μεγάλο αριθμό με βάση αναφορές και δικές του έρευνες. «Συνεχίζουμε να αναλαμβάνουμε ισχυρή δράση για να αποτρέψουμε τη διάδοση παραπληροφόρησης σχετικά με την κρίση στην Ουκρανία» δήλωσε εκπρόσωπος της Meta.

Ψεύτικοι Πούτιν

Κατά τη διάρκεια της έρευνας, εμφανίστηκε στο προσκήνιο και ένα άλλο ενδιαφέρον φαινόμενο – οι λογαριασμοί πλαστοπροσωπίας του Βλαντιμίρ Πούτιν.

O Πούτιν είναι ένας από τους λίγους παγκόσμιους ηγέτες που δεν χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δεν υπάρχει επίσημος λογαριασμός στο Facebook στο όνομά του. Λέγεται, μάλιστα, ότι δεν έχει καν smartphone.

Σύμφωνα με τον εκπρόσωπό του, ο Πούτιν απλώς «δεν χρειάζεται» τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς «δεν του προσφέρουν τίποτα που δεν έχει ήδη».

Κάποιοι όμως έχουν καλύψει το κενό που άφησε η διαδικτυακή του απουσία. Η σελίδα στο Facebook που εμφανίζεται παραπάνω είχε περισσότερους από τρία εκατομμύρια ακόλουθους έως ότου η πλατφόρμα τη διέγραψε λίγο μετά την εισβολή στα τέλη Φεβρουαρίου.

Ένας σημαντικός αριθμός των ακολούθων του -περισσότεροι από 700.000- εντάχθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όταν η σελίδα μιλούσε για ρωσικά εμβόλια.

Πιο πρόσφατα, η σελίδα δημοσίευε μηνύματα που ενίσχυαν την άποψη του Κρεμλίνου για τον πόλεμο και πολλοί που σχολίαζαν φάνηκαν να πιστεύουν ότι περιείχε τα γνήσια λόγια του Ρώσου προέδρου.

Λίγο μετά την εισβολή, μια ανάρτηση στη σελίδα ανέφερε ότι στόχος της «ρωσικής επιχείρησης» ήταν «η διατήρηση της ειρήνης… με στόχο μόνο την αποστρατιωτικοποίηση μιας γειτονικής χώρας». Αυτό το μήνυμα κοινοποιήθηκε και πήρε like τουλάχιστον 200.000 φορές.

Η σελίδα είχε επίσης τη συνήθεια να προσθέτει ετικέτες σε άτομα στα μηνύματά της για τον κ. Πούτιν, συμπεριλαμβανομένων των χρηστών που οι ερευνητές εντόπισαν ότι είχαν διπλούς λογαριασμούς. Με άλλα λόγια, αλληλεπιδρούσε με τους «υπεροπαδούς» του Πούτιν.

Δεν ξέρουμε ποιος κρύβεται πίσω από αυτόν τον λογαριασμό, ωστόσο οι διαχειριστές φαίνεται να είχαν έδρα τη Ρωσία και τη Λετονία.

Τα fun club αποτελούν πρόσφορο έδαφος για τη στήριξη του Κρεμλίνου διεθνώς, λέει η Nika Aleksejeva, ερευνήτρια στο Digital Forensic Research Lab (DFRLab). «Μπορεί να βοηθήσουν στην οικοδόμηση της δημόσιας υποστήριξης σε ξένες χώρες για τη λεγόμενη ‘στρατιωτική επιχείρηση στην Ουκρανία’, εκτός εάν καταργηθούν από τις κύριες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης» σημειώνει.