Πανελλαδικές 2022: Προτεινόμενα θέματα Ιστορίας

ΘΕΜΑ Α1.
Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιο σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.

1. Στη διάρκεια του πρώτου αιώνα της ανεξαρτησία της χώρας, στον εμπορικό τομέα περισσότερο από τα 2/3 (σε αξία) του συνόλου των εξαγωγών, ήταν γεωργικά προϊόντα.
2. Το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου του 1935 έδωσε τέλος στην αβασίλευτη δημοκρατία.
3. Οι μόνοι πρόσφυγες των χρόνων της Επανάστασης που δεν αντιμετώπισαν προβλήματα επιβίωσης ήταν οι Κυδωνιείς.
4. Στη διάρκεια του 19ου αιώνα, η ελληνική ναυτιλία ακολούθησε καθοδική πορεία με μείωση στον αριθμό και την χωρητικότητα των πλοίων.
5. Κατά τη διακυβέρνηση του Όθωνα έγιναν μετριοπαθείς προσπάθειες για την επίλυση του ζητήματος της αποκατάστασης των προσφύγων.
Μονάδες 10

ΘΕΜΑ A2.

Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:
1. Φεντερασιόν
2. Εκδοτικό δικαίωμα
3. Κλήριγκ
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β1
Ποιοι λόγοι αποτελούσαν ανασταλτικούς παράγοντες στην ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας κατά τον 19ο αιώνα;
Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β2
Ποια δεδομένα δημιούργησε η αναγνώριση του δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας στα πολιτικά δρώμενα της Ελλάδας; Ποια ήταν η σημασία της αναγνώρισης αυτού του δικαιώματος;
Μονάδες 15

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
ΘΕΜΑ Γ1
Αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε:
α. στη συγκρότηση και τους στόχους του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου
Μονάδες 12
β. στις συνέπειες της επιβολής του για την οικονομία του ελληνικού
κράτους.
Μονάδες 13

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Η επίσημη ονομασία του οργανισμού που ουσιαστικά ανέλαβε τη διαχείριση της ελληνικής οικονομίας ήταν αρχικά Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου. Ο όρος αυτός «όζων δουλείας» αντικαταστάθηκε ύστερα από ένα χρόνο με τον όρο Διεθνής Οικονομική Επιτροπή (ΔΟΕ), αλλά στη συνείδηση όλων και στην ιστορία έμεινε η λέξη Έλεγχος γιατί αυτό ήταν στην πραγματικότητα.

Ο οικονομικός έλεγχος που επιβλήθηκε στην Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα βαρύς, αλλά, αποβλέποντας πάντα στο συμφέρον των ομολογιούχων, είχε και ορισμένες ευνοϊκές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία. Ο νόμος ΒΦΙΘ (σημ.: ο σχετικός νόμος που ψηφίστηκε από την ελληνική Βουλή στις 21 Φεβρουάριου 1898 και αφορά στην ίδρυση του ΔΟΕ) περιείχε διατάξεις που περιόριζαν την
αναγκαστική κυκλοφορία και έτσι βοηθούσαν τη νομισματική σταθερότητα και τη βελτίωση της εσωτερικής αξίας της δραχμής. Επίσης με τον έλεγχο εμπεδώθηκε η ελληνική πίστη, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα συνάψεως των νέων δανείων που τα χρειάστηκε η Ελλάδα στα χρόνια που ακολούθησαν.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος ΙΔ΄, Εκδοτική Αθηνών, σελ. 164-165

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Οι υπερεξουσίες αυτές της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής ουσιαστικά αναιρούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα τις εξουσίες της ελληνικής κυβέρνησης και του Κοινοβουλίου, καθώς οι αποφάσεις του κράτους για σχεδιασμούς οικονομικής ανάπτυξης ελέγχονταν από εξωελλαδικά κέντρα, ερήμην του ελληνικού λαού. Με τον τρόπο αυτό το ξένο κεφάλαιο, το οποίο την αμέσως προηγούμενη περίοδο (1850-1875) είχε εξουδετερώσει τις σποραδικές και ελάχιστα οργανωμένες προσπάθειες του εγχώριου κεφαλαίου να μπει στη σφαίρα της παραγωγής και να προχωρήσει σε βιομηχανικές επενδύσεις, αυτή την περίοδο (1875- 1900) αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει το ίδιο κάποιες λειτουργίες με προϋποθέσεις και όρους τέτοιους που θα διασφαλίζουν τα
συμφέροντα και την κυριαρχία του.

Σ. Τζόκας, Ανάπτυξη και εκσυγχρονισμός στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα

ΘΕΜΑ Δ1.

Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο των πηγών και τις σχετικές πληροφορίες του βιβλίου σας να αναφέρετε τα προγράμματα και τις αντιλήψεις του Χαρίλαου Τρικούπη και του Θεόδωρου Δηλιγιάννη για την οργάνωση και τη λειτουργία του κράτους.
Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η αντίθεση ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο πολιτικούς δεν μπορούσε να γίνει μεγαλύτερη. Ο Τρικούπης ήταν ένας δυτικόφιλος μεταρρυθμιστής, ανυπόμονος να στερεώσει και να αναπτύξει την Ελλάδα οικονομικά και πολιτικά, πριν εμπλακεί σε ιρρεδεντιστικές περιπέτειες. Ο Δηλιγιάννης όμως, απόγονος μιας εξέχουσας οικογένειας της Πελοποννήσου ήταν ένας αποφασισμένος
υποστηρικτής της « Μεγάλης Ιδέας ».
– Οιστρηλατώ: μεταδίδω ενθουσιασμό
– Ιρρεδεντισμός: αλυτρωτισμός
Richard Clogg, «Σύντομη Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας».

ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Το πρόγραμμα του κ. Δηλιγιάννη, ως εξηγγέλθη εις την Βουλήν, δύναται να συνοψισθή εις ολίγας λέξεις. Θα προσπαθήση, ειρωνεύοντο οι αντίπαλοί του, ο άνθρωπος να καταστρέψη εν διαστήματι ολίγων μηνών ό,τι ανιδρύθη διά τόσων κόπων εν διαστήματι μιας τριετίας, και να διαγράψη εκ του βίου της Ελλάδος μίαν όλην νομοθετικήν περίοδον, την γονιμωτάτην . […] Είναι γεγονός ότι ο Δηλιγιάννης, ασχολούμενος με καθαρώς μικροκομματικά ζητήματα, ήτο πάντοτε ικανός να ζημιώση το γενικώτερον συμφέρον. […] Ο Θ. Δηλιγιάννης απέβλεπεν εις την πολιτικήν περισυλλογής. Φαίνεται δε ότι μεταξύ των οικονομιών τας οποίας απεφάσισεν ήτο και ο περιορισμός κονδυλίων εξυπηρετούντων κατ’ εξοχήν εθνικούς σκοπούς.
Σπ. Β. Μαρκεζίνη, «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», Τεύχος 5, σελ. 102, «Πάπυρος Πρεςς Ε.Π.Ε. », Αθήνα 1996

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α1.
1. Σ
2. Σ
3. Λ
4. Λ
5. Λ
Μονάδες 10

ΘΕΜΑ A2.

1. Στο τέλος του 19ου αιώνα συναντάμε στην Ελλάδα σοσιαλιστικές ομάδες και εργατικές ομαδοποιήσεις. Η Φεντερασιόν ήταν μια μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή σε νέες ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης, που αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα.
2. Το μεγάλο πλεονέκτημα της Εθνικής Τράπεζας και ταυτόχρονα η κύρια πηγή εσόδων της, περί τα μέσα της δεκαετίας του 1800, ήταν το εκδοτικό δικαίωμα, η δυνατότητα της να εκδίδει τραπεζογραμμάτια, χαρτονομίσματα δηλαδή, για λογαριασμό του ελληνικού κράτους. Το τελευταίο μάλιστα ενίσχυε ή και επέβαλλε την κυκλοφορία τους.
3. Στο εξωτερικό εμπόριο κυριάρχησε προοδευτικά η μέθοδος του διακανονισμού «κλήριγκ». Οι διεθνείς συναλλαγές δεν γίνονταν, δηλαδή, με βάση το μετατρέψιμο συνάλλαγμα αλλά με βάση διακρατικές συμφωνίες που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντιζαν να ισοσκελίσουν την αξία των εισαγωγών με την αντίστοιχη των εξαγωγών, στο πλαίσιο ειδικών λογαριασμών. Για μια χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου οι συναλλαγές με το εξωτερικό ήταν έντονα ελλειμματικές, η διαδικασία αυτή, πέρα από τα αρνητικά, είχε και θετικά
στοιχεία.
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β1
Ανυπέρβλητες δυσκολίες περιόριζαν τις συζητήσεις σχετικά με την κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου στη χώρα για πολλές δεκαετίες. Η κατασκευή της σιδηροδρομικής υποδομής ήταν ιδιαίτερα πολυέξοδη υπόθεση και απαιτούσε κεφάλαια που το μικρό ελληνικό κράτος δεν μπορούσε να εξοικονομήσει. Από την άλλη μεριά, η προσέλκυση ξένων κεφαλαίων, επιχειρήσεων ή πιστωτικών ιδρυμάτων, προϋπέθετε ότι το προς κατασκευή δίκτυο θα ήταν αποδοτικό, θα εξασφάλιζε δηλαδή τη μεταφορά πρώτων υλών, ζωτικών για τη βιομηχανία, και καταναλωτικών αγαθών, που οι τοπικές αγορές θα ήταν σε θέση να απορροφήσουν. Στην Ελλάδα δεν υπήρχε ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Το ενδιαφέρον λοιπόν των ξένων ή των ομογενών επενδυτών παρέμενε πολύ μικρό. Επιπλέον, η γειτνίαση της θάλασσας, στις περισσότερες περιοχές της χώρας, δεν βοηθούσε τα πράγματα, καθώς οι θαλάσσιες μεταφορές περιόριζαν την αποδοτικότητα του σιδηροδρομικού δικτύου. Μέχρι τη δεκαετία του 1880 η μόνη σιδηροδρομική γραμμή που είχε κατασκευαστεί στην Ελλάδα ήταν αυτή που συνέδεε την Αθήνα με τον Πειραιά και είχε μήκος μόλις 9 χιλιομέτρων. Αλλά και αυτή χρειάστηκε δώδεκα χρόνια και πολλές περιπέτειες για να κατασκευαστεί. Όλες οι υπόλοιπες περί σιδηροδρόμου διακηρύξεις και τα φιλόδοξα σχέδια παρέμεναν ανεφάρμοστα, καθώς η υλοποίησή τους συγκινούσε μόνο αμφίβολης αξιοπιστίας κερδοσκόπους.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β2
Στο Σύνταγμα του 1844 κατοχυρωνόταν, με ελάχιστους περιορισμούς, το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες, ρύθμιση που αποτελούσε παγκόσμια πρωτοπορία. Το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας δημιούργησε νέους όρους για την πολιτική και κομματική δράση, καθώς ανοίχτηκε ευρύ πεδίο για τη συμμετοχή πολιτών και κομμάτων στο δημόσιο βίο και διευκολύνθηκε η διεκδίκηση συμφερόντων. Ίσως οι φιλελεύθερες πολιτικές διαδικασίες και η λειτουργία κομμάτων να ήταν προϊόν μιας μικρής πολιτικής ηγετικής ομάδας, να
μην ανταποκρίνονταν στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και να αναπτύχθηκαν κατά μίμηση δυτικών προτύπων, τα οποία στην εφαρμογή τους παραμορφώθηκαν λόγω του μικρού βαθμού ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας. Όμως, ανεξάρτητα από τις επιδράσεις δυτικών προτύπων, ο κοινοβουλευτισμός στην Ελλάδα ρίζωσε και ακολούθησε τους δικούς του δρόμους, για να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες ανάγκες, τα προβλήματα και τα αιτήματα της ελληνικής κοινωνίας. Εξάλλου, για την πολιτική ενεργοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού και για τη σταδιακή συγκρότηση ενός κράτους δικαίου, δεν θα αρκούσε μια διαδικασία μίμησης. Τα κόμματα αποτελούσαν αναγκαιότητα της εποχής και ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των ανθρώπων που τα συγκρότησαν.
Πάντως, τα κόμματα αυτής της περιόδου δεν μπορούν να χαρακτηριστούν με σημερινούς όρους (αριστερά-δεξιά, προοδευτικά-συντηρητικά).
Μονάδες 15

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

ΘΕΜΑ Γ1
Για την απάντησή τους οι υποψήφιοι μαθητές να ακολουθήσουν την μεθοδολογία προσέγγισης ιστορικών παραθεμάτων λαμβάνοντας υπόψη τις σελίδες 37-38 του σχολικού εγχειριδίου.
Μονάδες 25
ΘΕΜΑ Δ1.
Για την απάντησή τους οι υποψήφιοι μαθητές να ακολουθήσουν την μεθοδολογία προσέγγισης ιστορικών παραθεμάτων λαμβάνοντας υπόψη τις σελίδες 80-81 του σχολικού εγχειριδίου.
Μονάδες 25

Σε συνεργασία με το φροντιστήριο ΟΡΟΣΗΜΟ Πειραιά