Πανελλαδικές 2022: Προτεινόμενα θέματα Νεοελληνικής Γλώσσας

Δείτε το προτεινόμενο θέμα στο εξεταζόμενο μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας

KEIMENO 1
Η απάντηση στις προκλήσεις των τεχνολογιών της επικοινωνίας (1)Παραφράζοντας το απόφθεγμα του Μενάνδρου «έστι δίκης οφθαλμός, ος τα πάνθ’ ορά», θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει πλέον το μάτι της τεχνολογίας που παρακολουθεί τα πάντα, ενώ για πρώτη φορά στα χρονικά της ανθρωπότητας η τεχνολογία κάνει δυνατή τη μαζική παρακολούθηση.

Είναι αυτή μια νέα απειλή για την ανθρωπότητα και τη δημοκρατία και ποιοι μηχανισμοί μπορούν να περιορίσουν τις συνέπειες;

(2)«Οι μηχανικοί της πληροφορικής δεν γράφουν απλά κώδικα, αλλά γράφουν τη ζωή μας» επανέλαβε στο Athens Democracy Forum ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι, σύγχρονος φιλόσοφος, αναδεικνύοντας το τεράστιο ζήτημα που εντοπίζεται στην ταχύτητα με την οποία τρέχει η τεχνολογία και στην αδυναμία της φιλοσοφίας, έτσι όπως αποτυπώνεται στην ηθική και στους κανόνες δεοντολογίας, να συμβαδίσει.

(3)Μία από τις σημαντικότερες απειλές που εντοπίζονται είναι η μετατροπή των βιολογικών δεδομένων σε ψηφιακά δεδομένα, η οποία αποτελεί τον καταλύτη όλων των εξελίξεων σε μια σειρά τομέων.

Μια μηχανή που σε καταλαβαίνει καλύτερα από ό,τι εσύ τον εαυτό σου είναι ένα δυνητικά αχτύπητο εργαλείο εναντίον της δημοκρατίας στα χέρια ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος, αλλά και ταυτόχρονα ένα δυνατό όπλο στα χέρια της επιστήμης που θέλει να προστατεύσει τη δημόσια υγεία.

(4)Ποια επομένως είναι η λύση; Είναι φανερό ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου που είχαν οι προηγούμενες γενιές. Θα αναγκαστούμε να κάνουμε και να μάθουμε περισσότερα στη διάρκεια της ζωής μας από τους γονείς και τους παππούδες μας. Επίσης, γίνεται αντιληπτό ότι η ίδια η τεχνολογία δεν έχει όλες τις λύσεις, αλλά ούτε και μπορεί να δώσει μόνη της τις λύσεις για μια σειρά θεμάτων που σχετίζονται με την ηθική, τη φιλοσοφία και την εκπαίδευση. Οι δε ρυθμιστικές προσπάθειες μπορούν να φέρουν κάποια πρόσκαιρα αποτελέσματα, αλλά δεν μπορούν να
προσφέρουν οριστικές λύσεις, γιατί όσο θα επικαιροποιούνται, τόσο οι προγνωστικοί αλγόριθμοι θα βελτιστοποιούνται και θα κάνουν εφιαλτική τη δύναμη του αυτοματοποιημένου και αόρατου συστήματος.

(5)Απαιτείται, λοιπόν, μια ολιστική προσέγγιση που να συνδέει την ηθική με την τεχνολογία, την εκπαίδευση με την πληροφορική και να έρχεται από τα κάτω. Μια κοινωνιοτεχνολογική ανάλυση που να δανείζεται στοιχεία από τις επιστήμες του μέλλοντος (future studies) είναι απαραίτητη. Κι αυτό γιατί, όπως λένε οι επιστήμονες του χώρου, ένα καλύτερο μέλλον θα έρθει, αν αλλάξει η αλληλουχία των σύγχρονων τάσεων που το υποθηκεύουν.

(6)Δεν υπάρχουν ούτε σίγουρες, ούτε εύκολες λύσεις. Όσο, όμως, περισσότερο μένουμε συνδεδεμένοι μεταξύ μας σε δυναμικές οντότητες και όσο πιο πολύ επενδύουμε στο δημοκρατικό σύστημα, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουμε να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις του μέλλοντος.

(Ιωάννα Κωσταρέλλα, Εφημερίδα, ΤΟ ΒΗΜΑ, 29/11/2020. Διασκευή)

KEIMENO 2

Επίκαιροι αμίλητοι
Την ώρα που αεροκοπανάνε οι άρχοντες
περί δημοκρατικής τάξης,
ανάμεσά μας οι αμίλητοι ζούνε.
Κι όσο σαν δούλοι εμείς μένουμε σιωπηλοί,
οι ηγεμόνες δυναμώνουν,
ξεσκίζουν, βιάζουν, ληστεύουν,
των ανυπόταχτων τα μούτρα τσαλακώνουν.
Ετούτων των αμίλητων το πετσί,
περίεργα θα ‘λεγες είναι φτιαγμένο.
Μας φτύνουνε καταπρόσωπο κι αυτοί σκουπίζουνε σιωπηλά
το πρόσωπο το φτυσμένο.
Να αγριέψουνε δεν το λέει η ψυχούλα τους,
και πού το παράπονό τους να πούνε;
Απ’ του μισθού τα ψίχουλα, πώς να αποχωριστούνε;
Μισή ώρα, κι αν, βαστάει το κόχλασμά τους,
μετά αρχινάνε το τρεμούλιασμά τους.
Έι! Ξυπνήστε κοιμισμένοι!
Από την κορυφή ως τα νύχια ξεσκεπάστε τους,
άλλο δε μας μένει.
(Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι)

ΘΕΜΑ Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά, σε 70-80 λέξεις, τους προτεινόμενους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος, σύμφωνα με το Κείμενο 1.
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τo Κείμενο 1 , τις ακόλουθες προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη «Σωστό» ή «Λάθος». Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
α. Η συγγραφέας δεν αλλοιώνει το απόφθεγμα του Μενάνδρου.
β. Η φιλοσοφία συμπορεύεται επιτυχώς με την εξέλιξη της τεχνολογίας.
γ. Οι προγενέστερες γενεές πλεονεκτούσαν σχετικά με τον χρόνο, σε σύγκριση με τις
σύγχρονες.
δ. Οι ρυθμιστικές προσπάθειες δύνανται να αποφέρουν μόνιμα αποτελέσματα.
ε. Υφίστανται βέβαιες λύσεις.
Μονάδες 10
Β2.α. Ποια η δομική και επικοινωνιακή λειτουργία του ερωτηματικού στην πρώτη παράγραφο του κειμένου; (Μονάδες 7)
β. Με ποιον τρόπο η συγγραφέας προσπαθεί να πείσεις τους δέκτες της στην πέμπτη παράγραφο και γιατί επέλεξε τον συγκεκριμένο τρόπο; (Μονάδες 8)
Μονάδες 15
Β3. Πρόθεση της συντάκτριας του Κειμένου 1, στην 3η παράγραφο είναι να ευαισθητοποιήσει τους/τις αναγνώστες/αναγνώστριες. Να αναφέρετε 3 διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνει τον στόχο της, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία (μονάδες 6), και να εξηγήσετε τη λειτουργία της καθεμιάς από αυτές στο κείμενο (μονάδες 9).
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ
Να αναλύσετε, αξιοποιώντας 3 κειμενικούς δείκτες, πώς συμπεριφέρονται οι «αμίλητοι» στο κείμενο 2. Επίσης, συμφωνείτε με το περιεχόμενο της τελευταίας στροφής; Να απαντήσετε σε 150-200 λέξεις.
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ
Σε ένα συνέδριο που διοργανώνεται από το Πανελλήνιο Ινστιτούτο Πληροφορικής, να αναφέρεις, σε 350-400 λέξεις, για ποιους λόγους η τεχνολογία χρησιμοποιείται με αρνητικό τρόπο από τα πολιτεύματα που είναι δικτατορικά. Στη συνέχεια, να αναλύσετε ποια αποτελέσματα είναι δυνατόν να προκύψουν, αν η τεχνολογία χρησιμοποιείται με υγιή τρόπο.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

A1. Για να αντιμετωπιστούν οι τεχνολογικές επιπτώσεις αρμόζει να εφαρμοστούν συγκεκριμένες λύσεις. Αρχικά, χρειάζεται μια ολιστική/ολόπλευρη/σφαιρική θεώρηση που να συσχετίζει την ηθική με την τεχνολογία και την εκπαίδευση με την πληροφορική. Επίσης, είναι αναγκαία μια κοινωνιοτεχνολογική ανάλυση που συλλέγει γνωρίσματα από τις επιστήμες του μέλλοντος, διότι ένα βελτιωμένο μέλλον θα προκύψει, αν μεταβληθεί η αλληλουχία των τρεχουσών τάσεων. Τέλος, η συλλογικότητα και η δημοκρατία αυξάνουν τις προοπτικές για την αποτελεσματικότερη ανταπόκριση στις απαιτήσεις του μέλλοντος.

Β1. α. Λ (Παραφράζοντας το απόφθεγμα του Μενάνδρου…)
β. Λ (ταχύτητα με την οποία τρέχει η τεχνολογία και στην αδυναμία της φιλοσοφίας,
έτσι όπως αποτυπώνεται στην ηθική και στους κανόνες δεοντολογίας, να συμβαδίσει)
γ. Σ (Είναι φανερό ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου που είχαν οι
προηγούμενες γενιές)
δ. Λ (Οι δε ρυθμιστικές προσπάθειες μπορούν να φέρουν κάποια πρόσκαιρα
αποτελέσματα, αλλά δεν μπορούν να προσφέρουν οριστικές λύσεις)
ε. Λ (Δεν υπάρχουν ούτε σίγουρες, ούτε εύκολες λύσεις)

Β2.α. Είναι αυτή μια νέα απειλή για την ανθρωπότητα και τη δημοκρατία και ποιοι μηχανισμοί μπορούν να περιορίσουν τις συνέπειες;
Πιο συγκεκριμένα, εκφράζονται τα ερωτήματα αν κινδυνεύουν η ανθρωπότητα και η δημοκρατία από τη δυνατότητα της τεχνολογίας για παρακολούθηση των πάντων και πώς τα αποτελέσματα αυτού είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν.

Η δομική λειτουργία συνίσταται στο ότι εξυπηρετείται η οργάνωση του κειμένου σε διακριτά μέρη , αφού τα ερωτήματα τίθενται στον πρόλογο του κειμένου και απαντώνται σε ξεχωριστές παραγράφους του κυρίως θέματος.

Η επικοινωνιακή λειτουργία συνίσταται στο ότι προσελκύουν το ενδιαφέρον και τον προβληματισμό του δέκτη-αναγνώστη, προσδίδοντας στο κείμενο αμεσότητα, παραστατικότητα και ζωντάνια. Για αυτόν τον λόγο, τίθενται στον πρόλογο.

β. Η συγγραφέας ,προκειμένου να πείσει τους δέκτες της, επικαλείται την αυθεντία.

(Μια κοινωνιοτεχνολογική ανάλυση που να δανείζεται στοιχεία από τις επιστήμες του μέλλοντος (future studies) είναι απαραίτητη. Κι αυτό γιατί, όπως λένε οι επιστήμονες του χώρου, ένα καλύτερο μέλλον θα έρθει, αν αλλάξει η αλληλουχία των σύγχρονων τάσεων που το υποθηκεύουν.)

Επέλεξε τον συγκεκριμένο τρόπο, για να ενισχύσει την αποδεικτική αξία του επιχειρήματός της , τη διακειμενικότητα και την υφολογικής ποικιλίας του κειμένου.
Επίσης, καταδεικνύει κατάδειξη της ευρυμάθειά της.

Με αυτόν τον τρόπο, η συγγραφέας δείχνει ότι κατέχει τη σχετική βιβλιογραφία και ότι βασίζεται σε αξιόπιστες πηγές.]
Β3. α)Φράση με συναισθηματικό περιεχόμενο: Μία από τις σημαντικότερες απειλές

β)Χρήση β΄ ενικού προσώπου: Μια μηχανή που σε καταλαβαίνει καλύτερα από ό,τι εσύ τον εαυτό σου
γ)Ποιητική λειτουργία της γλώσσας-σχήματα λόγου: δυνητικά αχτύπητο εργαλείο εναντίον της δημοκρατίας στα χέρια ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος, αλλά και ταυτόχρονα ένα δυνατό όπλο στα χέρια της επιστήμης που θέλει να προστατεύσει τη δημόσια υγεία.
α)Προκαλείται ο προβληματισμός του δέκτη, ο οποίος εντείνεται και με τη χρήση του  σχολίου σημαντικότερες, σχετικά με τον μετασχηματισμό των βιολογικών δεδομένων σε ψηφιακά.
β)Προσδίδεται αμεσότητα στο κείμενο, αφού ο συγγραφέας πραγματοποιεί έναν υποθετικό διάλογο με τον δέκτη.
γ)Ο πομπός απευθύνεται στο συναίσθημα του δέκτη και τού παρέχει αισθητική απόλαυση. Επίσης, ο δέκτης κατανοεί επαρκέστερα ότι η τεχνητή νοημοσύνη δύναται να χρησιμοποιηθεί από αυταρχικές πολιτικές, αλλά και να διασφαλίσει τη δημόσια υγεία.

ΘΕΜΑ Γ
Οι αμίλητοι είναι πρόσωπα που διακατέχονται από αδράνεια προς την απάνθρωπη συμπεριφορά των προσώπων που ασκούν εξουσία εις βάρος του λαού. Αυτό καθίσταται σαφές μέσω παρομοίωσης (κι όσο σαν δούλοι εμείς … τσαλακώνουν).
Επιπλέον, οι αμίλητοι δεν έχουν σκοπό να εκδηλώσουν την οργή τους εις βάρος όσων τους καταδυναστεύουν , διότι δεν μπορούν να βρουν κάποιον ο οποίος να συμμεριστεί τη θλίψη τους, αλλά και να απαρνηθούν τις πολύ χαμηλές οικονομικές του απολαβές, όπως εκφράζεται μέσω ρητορικών ερωτήσεων. (Να αγριέψουνε…
πούνε; … πώς να αποχωριστούνε;)

Επίσης, το ποιητικό υποκείμενο χρησιμοποιεί την ειρωνεία, έχοντας ως σκοπό να δηλώσει ότι η όποια αντίδραση των αμίλητων διαρκεί για πολύ μικρό χρονικό διάστημα και στη συνέχεια αισθάνονται φόβο. (Μισή ώρα, κι αν,… τρεμούλιασμά τους).

Το περιεχόμενο της τελευταίας στροφής με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο, για τον λόγο ότι οι αμίλητοι είναι απαραίτητο να αντιδράσουν εις βάρος των εκμεταλλευτών τους, αν επιθυμούν να σταματήσει η κοινωνική κατάσταση που περιγράφεται στο ποίημα.

Αυτό ισχύει, καθώς οι εκμεταλλευτές του λαού επωφελούνται από την απάθεια, επομένως, είναι ανάγκη να εφαρμοστούν πιο ριζοσπαστικοί τρόποι.

ΘΕΜΑ Δ

Αξιότιμοι κύριοι σύνεδροι,
ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Έχω την ιδιαίτερη τιμή να μου προσφέρεται βήμα στην παρούσα εκδήλωση που διοργανώνει το Πανελλήνιο Ινστιτούτο Πληροφορικής. Όπως είναι πασιφανές, η τεχνολογία διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο τη σύγχρονη εποχή, ωστόσο, θα επιθυμούσα , αρχικά, να αναφέρω τους παράγοντες για την επιζήμια χρήση της.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ- Α΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: (α) Αντιδημοκρατικά πολιτικά καθεστώτα χρησιμοποιούν την τεχνολογία με σκοπό να διαδώσουν ανάλογες απόψεις, ώστε οι πολίτες να τις θεωρούν ως τις καταλληλότερες. Επομένως, πολιτικές αποφάσεις εις βάρος του λαού λαμβάνονται δίχως την αντίδρασή του.

(β) Η αυταρχική πολιτική εξουσία εκμεταλλεύεται την πελώρια ανάπτυξη των τεχνολογικών επιτευγμάτων με στόχο να παρακολουθεί τις δραστηριότητες των πολιτών τους, ώστε να τους επιβάλλει ποινές, αν εναντιώνονται προς αυτή.

(γ) Οι ηγέτες των συγκεκριμένων πολιτευμάτων ενδιαφέρονται έντονα για την εδαφική επέκταση του κράτους τους, ακόμα και αν πραγματοποιείται άδικα εναντίον άλλων κρατών. Επομένως, χρησιμοποιούν την τεχνολογία για τη κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ: Παρόλα αυτά, αξιότιμοι κύριοι σύνεδροι, αν η τεχνολογία χρησιμοποιηθεί ορθολογικά, θα επέλθουν ποικίλα οφέλη.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ- Β΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: (α) Η χρήση των τεχνολογικών μέσων στον χώρο της εκπαίδευσης συμβάλλει σημαντικά στην επαρκέστερη εμπέδωση όσων διδάσκονται, αφού η μετάδοση της γνώσης γίνεται με έναν ιδιαίτερα ελκυστικό και κατανοητό τρόπο.

(β) Η τεχνολογία είναι δυνατόν να εφαρμοστεί με πολύ μεγάλη επιτυχία για την παροχή υπηρεσιών που σχετίζονται με την ιατρική επιστήμη. Αυτό είναι άκρως επωφελές, διότι η υγεία του ανθρώπου προστατεύεται σε μεγάλο βαθμό.

(γ) Μέσω του διαδικτύου εκφράζονται από πολλούς πολίτες ιδέες οι οποίες ευαισθητοποιούν τους συμπολίτες τους ενάντια στα προβλήματα της κοινωνίας που είναι απαραίτητο να εξαλειφθούν, όπως για παράδειγμα ο ρατσισμός.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Συνοψίζοντας, αξιότιμοι κύριοι σύνεδροι, η τεχνολογία είναι για ποικίλους λόγους αντικείμενο εκμετάλλευσης των αυταρχικών καθεστώτων.
Επομένως, η ορθή χρήση της καθίσταται απαραίτητη, ώστε να προκύψει πολυεπίπεδη κοινωνική πρόοδος.

Σε συνεργασία με το φροντιστήριο Ορόσημο Πειραιά