Η μόνη ελπίδα της Ρωσίας

Ο Ζένια

Το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου, όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο 25χρονος φωτογράφος έτρεξε στο σπίτι των γονιών του, στην άλλη άκρη της Μόσχας. Ηταν σοκαρισμένος και σκέφτηκε πως έπρεπε να είναι όλοι μαζί. Βρήκε όμως τη μητέρα του ενθουσιασμένη, μπροστά στην τηλεόραση. Και το πρώτο πράγμα που του είπε ο πατέρας του ήταν: «Εσύ είσαι με τη μεριά των «χόχλι»» – ένας υποτιμητικός όρος για τους Ουκρανούς. Για τον πατέρα του Ζένια, εργάτη σε ένα εργοστάσιο ηλεκτρονικών, ο γιος του στηρίζει το στρατόπεδο των εχθρών.

Οι επόμενες μέρες ήταν ακόμα χειρότερες, οι τόνοι ανέβαιναν ολοένα και περισσότερο ανάμεσα στον γιο και τους γονείς, οι οποίοι επαναλάμβαναν πως η Ρωσία «απλώς αμύνεται» και εξέφραζαν ικανοποίηση που «σπάει επιτέλους το ουκρανικό απόστημα». Κάθε φορά που ο Ζένια μιλούσε για τις καταστροφές ή τον πόνο των αμάχων, η μητέρα του τού απαντούσε πως ανάμεσά τους κρύβονται «Ναζί». «Η δύναμη της προπαγάνδας…». Αρχές Μαρτίου, ο Ζένια εγκατέλειψε τη Μόσχα, βρίσκεται πλέον στο Γιερεβάν, την πρωτεύουσα της Αρμενίας. Λίγο από φόβο, λίγο επίτηδες: «Φεύγοντας, επέβαλα προσωπικές κυρώσεις στους γονείς μου».

Η Νίνα

Οταν ξεκίνησε ο πόλεμος, αυτή η 35χρονη δημοσιογράφος ένιωσε τον κόσμο της να καταρρέει. «Οι ρώσοι φίλοι μου εγκαταλείπουν τη χώρα και εκείνοι που βρίσκονται στην Ουκρανία κρύβονται στα υπόγεια… Αλλά για τη μητέρα μου δεν άλλαξε τίποτα. Ο πόλεμος δεν της προκαλεί κανένα συναίσθημα. Δεν θέλει να μιλάει για αυτό, πόσω μάλλον να μαθαίνει τι συμβαίνει. Της είπα εντούτοις ότι θα μπορούσα να αντιμετωπίσω προβλήματα, λόγω της δουλειάς μου, αλλά αρνείται να το σκεφτεί». Η Νίνα ζει στη Μόσχα, οι γονείς της είναι χωρισμένοι.

Η αντίδραση του 65χρονου πατέρα της ήταν ακόμα χειρότερη. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, αυτός ο πρώην γιατρός έγινε πολύ θρησκευόμενος. «Βλέπει τον Πούτιν σαν τσάρο, σχεδόν απεσταλμένο του Θεού για να σώσει τη Ρωσία και τον κόσμο. Την τελευταία φορά που μιλήσαμε για πολιτική, το 2019, μου είχε πει: «Αν δεν εγκαταλείψεις τις ιδέες σου εναντίον του Πούτιν και του κράτους, θα σε αποκηρύξω»». Η Νίνα απέφευγε να μιλήσει μαζί του για την Ουκρανία, το επεδίωξε όμως εκείνος, με γραπτά μηνύματα. Του στέλνει βίντεο που δείχνουν καταστροφές ή πρόσφυγες αλλά εκείνος τα απορρίπτει ως «ψεύτικα». Δηλώνει «υπερήφανος» για μια διαμάχη που «ξύπνησε την ψυχή της Ρωσίας» και κατηγορεί την κόρη του για «αντιρωσική νοοτροπία».

Η Μαρίνα

Είναι 26 χρόνων, ζει στη Μόσχα, εργάζεται ως υπεύθυνη Internet για μια αγροτική επιχείρηση, ενημερωνόταν από ιστοτόπους που έχουν πια κλείσει, όπως ο Meduza, o Mediazona, ο Doxa, πλέον λοιπόν ενημερώνεται μόνο από κανάλια στο Telegram, ενώ η 59χρονη μητέρα της, λογίστρια σε βιομηχανική επιχείρηση, παρακολουθεί με τις ώρες τηλεόραση. Στην πραγματικότητα όμως, λέει η Μαρίνα στον ανταποκριτή της «Monde» στη Μόσχα, το χάσμα είναι μεγαλύτερο: «Η μητέρα μου ανήκει σε μια γενιά που φοβάται τα πάντα, για την οποία σημασία έχει να μην ξεχωρίζεις.

Ο καλύτερος τρόπος να το καταφέρεις είναι να μη σκέφτεσαι τίποτα. Προσπάθησε να μου το μεταφέρει αυτό, τον φόβο μπροστά σε ό,τι σε ξεπερνάει, την προτεραιότητα στην επιβίωση, στην ηρεμία. Ακόμα και όταν της μιλάω για αυτά που είδα στο εξωτερικό και βρίσκω σπουδαία, όπως το επίπεδο των συντάξεων στη Νορβηγία ή την ικανότητα των Γάλλων να υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους, τρομάζει». Αρχικά, οι συζητήσεις δεν οδηγούσαν πουθενά, τελείωναν συχνά μέσα στο δράμα. Η Μαρίνα όμως επιμένει, ξέρει πως η μητέρα της μπορεί, αν μη τι άλλο, να την καταλάβει. «Είμαι ομοφυλόφιλη, είναι ομοφοβική. Στο τέλος όμως με αποδέχθηκε και αποδέχθηκε τη σύντροφό μου. Δεν είναι χαζή, μπορεί να αλλάξει γνώμη».

Η Βίκα

Η μόνη που κατέθεσε τη μαρτυρία της χρησιμοποιώντας το πραγματικό της όνομα. Τριάντα ενός ετών, καλλιτέχνις, μεγαλωμένη στη Σιβηρία, εγκατέλειψε τη Ρωσία στις αρχές Μαρτίου και ζει πλέον στην Κωνσταντινούπολη, «λίγο όπως ο Τομ Χανκς στην ταινία «The Terminal»», παγιδευμένη, χωρίς χρήματα ούτε σχέδια. Κάνει όμως τα πάντα για να διατηρεί επαφή με τη Σιβηρία, με τη μητέρα που άφησε πίσω, «σε μια πόλη όπου δεν έχει γίνει ποτέ η παραμικρή διαδήλωση», και η οποία επέμενε αρχικά πως όλα θα πήγαιναν καλά, πως «αυτή η επίθεση έγινε για να μας προστατεύσει», χωρίς όμως να μπορεί να διευκρινίσει από ποιον.

Κάπως άλλαξε όμως στάση στα τέλη Μαρτίου, όταν επαναπατρίστηκαν στην πόλη της οι σοροί πολλών στρατιωτών που σκοτώθηκαν στην Ουκρανία, αγοριών νεότερων από την κόρη της. Ενώ αρχικά δυσφορούσε με τα τηλεφωνήματά της, άρχισε σιγά σιγά να της ζητάει περισσότερες πληροφορίες, συνδέσμους για άρθρα, σχόλια ειδικών, ανακάλυψε το Telegram. «Κλαίει λέγοντας πως είναι φριχτό αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Το ότι άνοιξε τα μάτια τής προκαλεί κατάθλιψη. Τουλάχιστον όμως η μητέρα μου είναι πια ικανή να θρηνήσει μαζί μου για τους πέντε φίλους που έχασα στο Χάρκοβο».