«Η άνοιξη θα έρθει αργά φέτος στο Χάρκοβο» – Η βιωματική εμπειρία ενός Γιατρού Χωρίς Σύνορα

Ο Morten Rostrup, γιατρός από τη Νορβηγία εργάζεται με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στο Χάρκοβο, παρέχοντας ιατρικές υπηρεσίες στους σταθμούς του μετρό όπου οι άνθρωποι έχουν βρει καταφύγιο. Περιγράφει την προσωπική του εμπειρία και μεταφέρει συγκινητικές ιστορίες των ανθρώπων που γνώρισε εκεί.

Παιδιά που φοβούνται να κοιμηθούν, άνθρωποι που αισθάνονται ότι δεν μπορούν να αναπνεύσουν, ασθενείς με υψηλή αρτηριακή πίεση που κινδυνεύουν να πάθουν εγκεφαλικό. Αυτή είναι η κατάσταση σε σταθμό του μετρό στο Χάρκοβο στη βορειοανατολική Ουκρανία.

«Καθόταν σε ένα παγκάκι μπροστά μου σε έναν από τους σταθμούς του μετρό στο Χάρκοβο. Από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος, οι σταθμοί λειτουργούν ως καταφύγια και χιλιάδες άνθρωποι κοιμούνται στις πλατφόρμες και στα βαγόνια των τρένων. Η γυναίκα είχε πέσει από το κρεβάτι όταν μια ρουκέτα χτύπησε την πολυκατοικία της. Είχε δει τη θεία της να σκοτώνεται λίγα μέτρα μακριά της. Δεν μπορούσε να μιλήσει γι’ αυτό, αλλά ξέσπασε σε κλάματα, ενώ καθόταν με το βλέμμα χαμηλωμένο. Έτρεμε. Δεν ήταν η μόνη που ζήτησε ιατρική περίθαλψη απόψε. Υπήρχαν πολλοί ακόμη.

Όταν τα παιδιά φοβούνται να κοιμηθούν

Ένα επτάχρονο κορίτσι που είχε συνέχεια εφιάλτες και φοβόταν να κοιμηθεί. Οι άνθρωποι βίωναν σωματικούς πόνους που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν. Άνθρωποι που ένιωθαν ότι δεν μπορούσαν να αναπνεύσουν. Μια γυναίκα με υψηλή αρτηριακή πίεση που κινδύνευε να πάθει εγκεφαλικό. Ένας ηλικιωμένος που μου έδειξε φωτογραφίες των τριών εγγονών του. Ένα από τα παιδιά είχε σκοτωθεί σε αεροπορική επιδρομή δύο ημέρες νωρίτερα, τα άλλα δύο ήταν στο νοσοκομείο, το ένα από αυτά σοβαρά τραυματισμένο. Ο πατέρας των παιδιών είχε επίσης σκοτωθεί. Ο ηλικιωμένος είχε υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο και είχε υψηλή αρτηριακή πίεση. Δεν μπορούσε να κοιμηθεί.

Είχα πολλές συγκινητικές συναντήσεις με διαφορετικούς ανθρώπους τις τελευταίες εβδομάδες. Η ομάδα μας από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα ταξιδεύει από τον ένα σταθμό του μετρό στον άλλο. Τα βράδια διεξάγουμε δεκάδες ιατρικές εξετάσεις πριν βγάλουμε τους υπνόσακούς μας και περάσουμε τη νύχτα εκεί.

Έχω δει την απελπισία, την έλλειψη ελπίδας, τη σύγχυση, την ανικανότητα να κατανοήσουμε πώς κατέληξαν σε αυτή την κατάσταση: να έχουν χάσει μέλη της οικογένειας και φίλους, να έχουν χάσει τα σπίτια τους, το μέλλον που είχαν οραματιστεί. Έχω δει τον συνεχή φόβο που βιώνουν τόσοι πολλοί, και πώς μερικοί άνθρωποι καταρρέουν από τον τρόμο όταν ο ήχος των αεροπορικών επιθέσεων γεμίζει τον αέρα.

Πριν ταξιδέψω στο Χάρκοβο, πέρασα μερικές μέρες στην πόλη Vinnytsia, η οποία βρίσκεται μακριά από την πρώτη γραμμή. Θέλαμε να επικοινωνήσουμε με Ουκρανούς ψυχολόγους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους εκτοπισμένους – πολλοί με ψυχολογικά τραύματα – που διέσχιζαν την πόλη για να βρουν την ασφάλεια σε άλλες χώρες.

Με κενά μάτια

Τότε γνώρισα την Olena, ψυχολόγο από την Ουκρανία. Τα μάτια της ήταν κενά κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας. Είχε μέλη της οικογένειάς της στην πολιορκημένη πόλη Μαριούπολη και δεν είχε μάθει πολλά για αυτούς. Η Olena είπε ότι δεν μπορούσε να δουλέψει τώρα. Πριν από τον πόλεμο, εργαζόταν ως κλινική ψυχολόγος και αντιμετώπιζε ασθενείς με προσωπικά προβλήματα. «Οι ασθενείς έχουν σταματήσει να έρχονται», ανέφερε. «Τα προβλήματα που είχαν πριν φαίνονται τόσο μικρά τώρα.» Κοιτώντας με, είπε: «Χαίρομαι που σε γνωρίζω. Είσαι τόσο ήρεμος. Δεν έχεις το άγχος και τις ανησυχίες που έχουμε εμείς. Το γεγονός ότι βρίσκεστε εδώ έχει κατευναστική επίδραση σε εμάς.»

Έχω εργαστεί σε πολλές κρίσεις και εμπόλεμες ζώνες, αλλά δεν έχω ακούσει ποτέ τόσο ξεκάθαρα ότι η παρουσία μας έχει τόσο σημαντικό αντίκτυπο στους ανθρώπους. Το ιατρικό ανθρωπιστικό έργο δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη βοήθεια που παρέχουμε με τη μορφή φαρμάκων και θεραπείας, αλλά και την παρουσία ανθρώπων από άλλες χώρες και το πώς στέκονται στο πλευρό όσων βιώνουν αυτήν την κρίση από πρώτο χέρι. Η παρουσία μας μπορεί να προσφέρει ελπίδα, γαλήνη και αίσθημα ασφάλειας. Είναι ξεκάθαρο αυτό που μας ενδιαφέρει. Είμαστε εκεί ως συνάνθρωποι. Δεν τους ξεχνάμε.

Η κατάσταση στο Χάρκοβο είναι πολύ δύσκολη. Υπάρχουν ακόμα καθημερινές αεροπορικές επιδρομές. Τμήματα της πόλης έχουν ισοπεδωθεί. Ο μισός πληθυσμός των 1,5 εκατομμυρίων κατοίκων έχει διαφύγει. Κάποιοι επέλεξαν να μείνουν, ή δεν μπορούσαν να ξεφύγουν λόγω έλλειψης χρημάτων, συγγενών ή άλλων επαφών, ή απλά επειδή ήταν πολύ μεγάλοι ή άρρωστοι για να ταξιδέψουν. Μερικοί από τους ανθρώπους που συναντήσαμε μας είπαν ότι θα προτιμούσαν να πεθάνουν στην ίδια τους την πόλη. Υποθέτουμε ότι πολλοί από τους πιο ευάλωτους ανθρώπους δεν έχουν φύγει. Πολλοί έχουν χάσει τα σπίτια τους, ειδικά στο ανατολικό τμήμα της πόλης.

Δεν ξέρω πόσους πνεύμονες έχω ακροαστεί και πόσους λαιμούς έχω κοιτάξει. Όχι επειδή είχα μια ισχυρή υποψία ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, αλλά επειδή ήξερα ότι ένας ενδελεχής έλεγχος και μια συζήτηση είναι καθησυχαστικά για τους ασθενείς. Τα επίπεδα άγχους τους είναι τόσο υψηλά που μόνο ένα μικρό σύμπτωμα μπορεί να προκαλέσει σημαντικό άγχος για ορισμένους ασθενείς. Όταν τους καθησύχασα ότι δεν ήταν κάτι σοβαρό, με ευχαρίστησαν. Είδα την ανακούφιση στα μάτια τους. Ο φόβος να αρρωστήσουν υπό αυτές τις συνθήκες μαστίζει πολλούς, ειδικά τους ασθενείς με χρόνιες ασθένειες.

Η αλληλοβοήθεια

Είναι εύκολο να ξεχάσουμε αυτά τα θύματα του πολέμου: τους ανθρώπους με αυξανόμενα ψυχικά προβλήματα και εκείνους που ζουν με χρόνιες ασθένειες. Όταν ξεσπά ένας πόλεμος και δεν λαμβάνουν ιατρική φροντίδα παρακολούθησης, ασθένειες όπως αυτές μπορεί να έχουν δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. Υπάρχουν ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο, πνευμονοπάθεια, επιληψία, διαβήτη, καρκίνο. Μερικοί πεθαίνουν – σε συνθήκες πολέμου ίσως ακόμη περισσότεροι από εκείνους που πεθαίνουν από τραυματισμούς που προκαλούνται άμεσα από τη βία. Άλλοι αναγκάζονται να καταφύγουν σε ένα μέρος όπου μπορούν να λάβουν την ιατρική φροντίδα που χρειάζονται, κατά προτίμηση σε άλλη χώρα.

Ωστόσο, είναι ενθαρρυντικό να βλέπουμε πώς οι άνθρωποι εδώ βοηθούν ο ένας τον άλλον. Σε κάθε σταθμό του μετρό, έχουν αναπτυχθεί μικρές κοινότητες. Οι άνθρωποι που φιλοξενούνται εκεί γνωρίζονται καλά μεταξύ τους. Ομάδες εθελοντών εργάζονται για να παρέχουν σε όλους φαγητό και νερό. Ένας φοιτητής ιατρικής σε έναν από τους σταθμούς διευθύνει ένα μικρό εξωτερικό ιατρείο και φαρμακείο. Οι τουαλέτες καθαρίζονται. Ο καθένας στο Χάρκοβο συμβάλλει με τον δικό του τρόπο. Πολλές συνεισφορές προέρχονται επίσης από το εξωτερικό. Βλέπουμε μια πολύ ισχυρή αίσθηση ενότητας, αλλά έξι εβδομάδες είναι πολύς καιρός, ειδικά όταν δεν βλέπεις μια λύση στο εγγύς μέλλον.

Κάνει ακόμα κρύο στους σταθμούς του μετρό. Φαίνεται ότι η άνοιξη θα έρθει αργά στο Χάρκοβο φέτος».

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εδώ και 50 χρόνια βρίσκονται πάντοτε στην πρώτη γραμμή των μεγάλων κρίσεων, σε εμπόλεμες ζώνες, σε περιοχές που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές, σε χώρες που μαστίζονται από επιδημίες. Με τη δική σας υποστήριξη μπορούν να είναι σταθερά εκεί. Όπου ο πόλεμος μαίνεται, όπου οι άνθρωποι αναγκάζονται να αφήσουν σπίτια, πατρίδες, ζωές. Βοηθήστε τους να συνεχίσουν να είναι σταθερά στην 1η γραμμή https://msf.gr/stathera .