Κόνραντ Αντενάουερ: Ο μεγάλος γέρων της Ευρώπης

Ο σερ Ουίνστον Τσώρτσιλ είχεν αποκαλέσει τον αποθανόντα σήμερον Κόνραντ Αντενάουερ ως τον «μεγαλύτερον Γερμανόν πολιτικόν μετά τον Βίσμαρκ». Και ο αείμνηστος Πρόεδρος Κέννεντυ τον εχαρακτήρισε «ιστορικήν φυσιογνωμίαν».

Η Γερμανία εφοβείτο τον Αντενάουερ. Ο «Γέρος» δεν κατέφευγεν εις τρομοκρατικάς μεθόδους. Δεν ήτο διανοούμενος όπως ο Χώυς, ούτε ρήτωρ όπως ο Βίλλυ Μπραντ και ο Κίζινγκερ. Δεν υπηρέτησεν εις τον στρατόν και εφαίνετο να μη εντρέπεται δι’ αυτό.

Ο Αντενάουερ ήσκει την εξουσίαν βασιζόμενος εις την απέραντον αυτοπεποίθησίν του. Ήτο καθολικός και γέννημα του Ρήνου. Προήρχετο από ευυπόληπτον οικογένειαν, της οποίας ηύξησε σημαντικά τον πλούτον.

Εις την Βουλήν, υπό την απειλήν του σαρκασμού του, οι βουλευταί έμεναν άναυδοι εις τας θέσεις των. Η κακεντρέχειά του κατέτρωγε όλας τας νέας ιδέας — είτε ορθάς είτε όχι. Η εκπληκτική έλλειψις ενδιαφέροντος που είχε διά την κληρονομίαν του προσφάτου παρελθόντος, του επέτρεψε όχι μόνον να αναζωογονήση τον θρύλον ότι οι Σοσιαλδημοκράται ήσαν ερυθρόν κόμμα, αλλά και να χρησιμοποιήση πολλούς παλαιούς ναζιστάς εις τας δημοσίας υπηρεσίας. Το παρελθόν των —και εάν ακόμη το ελάμβανεν υπ’ όψιν— τους καθίστα εντελώς υποχειρίους του.

Πολιτικαί προκαταλήψεις

Αι πολιτικαί απόψεις του απετέλουν ένα σύμπλεγμα από τας προκαταλήψεις που αποτελούν κοινήν κληρονομίαν πολλών μεσοαστών του Ρήνου. Απεχθάνετο δε κάθε είδος συλλογικής σκέψεως. Σκοπός του ήτο η Χριστιανοδημοκρατική Ένωσις να αποτελέση το κόμμα των ατομικών πνευματικών αξιών και να αγωνισθή εναντίον του σοσιαλιστικού υλισμού, ο οποίος κατέστησε δυνατήν την άνοδον του Χίτλερ. Μέχρι τέλους της ζωής του επίστευεν ότι η Σοσιαλιστική Δημοκρατία και ο Εθνικοσοσιαλισμός αποτελούν απλώς στάδια εις την ιδίαν οδόν της απροσώπου δικτατορίας και του αθεϊσμού. Ήσκει δε την εξουσίαν εις το κόμμα και το κράτος κατά τρόπον προσωπικόν και δεσποτικόν.

Εις τον Αντενάουερ πρέπει να αποδοθή κατά ένα μεγάλον μέρος η ευθύνη διά τας αδυναμίας της δημοκρατίας εις την Δυτικήν Γερμανίαν, την έλλειψιν δραστηριότητος του Κοινοβουλίου και την παθητικήν στάσιν της κοινής γνώμης. Ο «Γέρος» δεν είχε ομοιότητα με τον Βίσμαρκ είτε τον Χίτλερ, αλλά η στάσις των Γερμανών έναντι των ηγετών των δεν είχε μεταβληθή από την μεταπολεμικήν επανάστασιν — και ο Αντενάουερ ελάχιστα έπραξε διά να την μεταβάλη.

Πολύ περισσότερον από τους άλλους πολιτικούς, ο Αντενάουερ προσεπάθησε να στρέψη την Γερμανίαν προς την Δύσιν. Επίστευεν ότι εάν η Δυτική Γερμανία καθίστατο αναπόσπαστον τμήμα της Δυτικής Ευρώπης, όχι μόνον θα εγίνοντο αδύνατοι οι εθνικοί πόλεμοι, αλλά η ηνωμένη «Χριστιανική Δύσις» θα ημπορούσε να αποτελέση ένα ειρηνικόν φρούριον έναντι των διαλυτικών δυνάμεων από την Ανατολήν — εις τας οποίας συγκατέλεγε όχι μόνον τον σοβιετικόν κομμουνισμόν, αλλά επίσης τον εθνικισμόν των συμπατριωτών του.

Διά τον Αντενάουερ ελέχθη συχνά ότι εθυσίασε την υπερτάτην εθνικήν επιδίωξιν της ενοποιήσεως, διά να καταστήση την χώραν του μέλος του ΝΑΤΟ. Δεν έτρεφεν ιδιαιτέραν συμπάθειαν διά την ενοποίησιν, έλεγε δε συχνά ότι είναι ικανοποιημένος διότι το Βερολίνον έπαυσε να αποτελή την πρωτεύουσαν.

Ο επανεξοπλισμός

Ο επανεξοπλισμός της Δυτικής Γερμανίας δεν απετέλει επιδίωξιν του Αντενάουερ από την αρχήν. Μόνον μετά τον πόλεμον της Κορέας επιέσθη και επείσθη από τους Συμμάχους να τον δεχθή, διότι άλλως μία ουδετέρα και αποστρατιωτικοποιημένη Δυτική Γερμανία θα καθίστατο συντόμως δορυφόρος των Ρώσων. Έπρεπε εις το μεταξύ να αποφευχθή η αναζωογόνησις της σχέσεως με την Ρωσίαν εις βάρος των δεσμών με την Δύσιν, και ο «Γέρος» το επεδίωξεν.

Περί το τέλος της δεκαετίας 1950-1960 ο «μεγάλος γέρων της Ευρώπης» συνεκέντρωσε τας προσπαθείας του εις τας δύο πλευράς εις τας οποίας απέδιδε ουσιαστικήν σημασίαν: τας σχέσεις με την Γαλλίαν και το Ισραήλ. Η άνοδος του Ντε Γκωλ εις την εξουσίαν και η διαμάχη μεταξύ Γαλλίας και Ηνωμένων Πολιτειών έφεραν τον Αντενάουερ ενώπιον διλήμματος εις το οποίον τελικώς δεν έδωσε λύσιν. Ουδέποτε απέρριψε την αμερικανικήν προσφοράν διά συμμετοχήν εις πυρηνικήν δύναμιν του ΝΑΤΟ, η οποία και απετέλει την μόνην διέξοδον, αντ’ αυτού δε επέκρινε τον διάδοχόν του δόκτορα Έρχαρτ ότι ηγνόησε την γαλλογερμανικήν συνθήκην φιλίας του 1963.

*Άρθρο του σκωτσέζου δημοσιογράφου και συγγραφέα Neal Ascherson που είχε δημοσιευτεί στον Observer την ημέρα του θανάτου του Κόνραντ Αντενάουερ, τη 19η Απριλίου 1967. Το άρθρο του Ascherson, που έφερε τον τίτλο «Κόνραντ Αντενάουερ, ο δεσποτικός γέρων», είχε αναδημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την επομένη, 20 Απριλίου.

Ο μνημονευόμενος στο κείμενο Χώυς (Τέοντορ Χώυς, 1884-1963) υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ευρέως γνωστής ως Δυτικής Γερμανίας), από το 1949 έως το 1959.

Ο Κόνραντ Αντενάουερ, που έφυγε από τη ζωή στις 19 Απριλίου 1967, σε ηλικία 91 ετών, υπήρξε ο πρώτος καγκελάριος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας.

Κατά τη διάρκεια της πολυετούς καγκελαρίας του (1949-1963) ο Αντενάουερ κλήθηκε να λάβει αποφάσεις σημαντικότατες, που καθόρισαν τη μεταπολεμική φυσιογνωμία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας σε επίπεδο εσωτερικής και —κυρίως— εξωτερικής πολιτικής.

Η ενσωμάτωση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην οικογένεια των Δυτικών δημοκρατιών, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και η γαλλογερμανική συμφιλίωση είναι συνυφασμένες με το όνομα του Αντενάουερ.

Από το 1917, όταν εξελέγη δήμαρχος της Κολωνίας, έως το 1963, όταν αποσύρθηκε από τον ενεργό πολιτικό βίο σε ηλικία 87 ετών, ο Αντενάουερ πολιτεύτηκε με κύρια χαρακτηριστικά το ρεαλισμό, την αποφασιστικότητα και την αποτελεσματικότητα.

Επί ναζιστικής κυριαρχίας ο Αντενάουερ απώλεσε ως αντιφρονών το δημαρχιακό αξίωμα και φυλακίστηκε δύο φορές.

Μετά τον πόλεμο αφοσιώθηκε στην ίδρυση της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU).

Όταν πήρε στα χέρια του τις τύχες της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, το 1949, ο Αντενάουερ βρισκόταν ήδη σε προβεβηκυία ηλικία (ήταν 73 ετών), γι’ αυτό και του αποδόθηκε η προσωνυμία Der Alte («Ο Γέρος»).

Παρά ταύτα, κατάφερε να ηγηθεί επιτυχώς της χώρας του επί 14 ολόκληρα χρόνια και να διαμορφώσει, ως ο γηραιότερος καγκελάριος στη γερμανική ιστορία, συνθήκες δημοκρατικής ομαλότητας, σταθερότητας και ευημερίας, ξορκίζοντας παράλληλα το κακό παρελθόν και τις μνήμες του ναζισμού.

Ο Αντενάουερ υπήρξε εκείνος που κατά γενική ομολογία οδήγησε ταχέως και θαρραλέα τους συμπατριώτες του από την ολοκληρωτική ήττα και τα συντρίμμια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο περίφημο «οικονομικό θαύμα» (Wirtschaftswunder).

Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι ο Αντενάουερ υπήρξε ο πρώτος γερμανός κυβερνήτης που επισκέφθηκε επισήμως το νεότερο ελληνικό κράτος, το Μάρτιο του 1954.