Θα καταφύγει ο Πούτιν σε πυρηνικό πόλεμο;

Το δυστοπικό αυτό ερώτημα ήταν αδιανόητο ελάχιστες μόλις εβδομάδες πριν. Κι όμως ο πρόεδρος Ζελένσκι προειδοποιεί τους πολίτες να ετοιμάζονται για πυρηνική επίθεση, ενώ και άλλες χώρες (π.χ. Πολωνία) δεν αποκλείουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Θα καταφύγει επομένως ο πρόεδρος Πούτιν σε πυρηνικό πόλεμο και θα μπορέσει η ανθρωπότητα να αποφύγει αυτόν τον εφιάλτη;

Η Ρωσία επισείει ολοένα και συχνότερα την απειλή ενός πυρηνικού πολέμου καθώς οι πολεμικές επιχειρήσεις της στην Ουκρανία πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο, με αποκορύφωμα τη βύθιση της ναυαρχίδας «Μόσχα» στον Εύξεινο Πόντο αφού επλήγη, ως φαίνεται, από πυραύλους της Ουκρανίας. Μια εξόχως ταπεινωτική απώλεια για τη Ρωσία και δεινό πλήγμα για το προσωπικό γόητρο του προέδρου Πούτιν. Από την πλευρά του ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες θεωρεί ότι «βρισκόμαστε ήδη στην περιοχή της ισχυρής πιθανότητας» για χρήση πυρηνικών όπλων, ενώ ο αρχηγός της CIA Μπιλ Μπερνς διατείνεται ότι οι απειλές της Μόσχας για πυρηνικό πόλεμο δεν θα πρέπει να υποτιμούνται. «Ο απομονωμένος πρόεδρος Πούτιν μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα τακτικό πυρηνικό όπλο στην Ουκρανία» είπε. Πρόκειται για την «έσχατη απόφαση» που κανένας ορθολογικά σκεπτόμενος ηγέτης δεν θα μπορούσε να λάβει ελαφρά τη καρδία. Η Ρωσία έχει βέβαια χησιμοποιήσει αρκετές φορές και στο παρελθόν την «πυρηνική απειλή» για να εκφοβίσει τη Δύση. Αλλά γνωρίζει και τη λογική της «πυρηνικής αποτροπής» (MAD κ.λπ.) και μέχρι πού μπορεί να φθάσει.

Αυτή τη φορά όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ο ορθολογισμός του προέδρου Πούτιν ορίζεται από το «λογικό παράλογο» στην απομόνωση και απόγνωση για την πορεία του πολέμου στην οποία βρίσκεται. Ο εκπρόσωπος Τύπου του Ντιμίτρι Πεσκόφ είπε πρόσφατα σε συνέντευξή του ότι η Μόσχα θα μπορούσε να προσφύγει πρώτη στη χρήση πυρηνικών όπλων «εάν η Ρωσία αντιμετώπιζε υπαρξιακή απειλή», όπως άλλωστε προβλέπει και το νέο στρατηγικό δόγμα του Ιουνίου 2020. Αλλά το τι ακριβώς συνιστά «υπαρξιακή απειλή» είναι έννοια που επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες. Ακόμη και η ένταξη Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως «υπαρξιακή απειλή» για τη Ρωσία σε μια ακραία εκδοχή.

Αλλες εκτιμήσεις λένε ότι ο πρόεδρος Πούτιν θα μπορούσε να προσφύγει στη χρήση ενός τακτικού πυρηνικού όπλου σχετικά περιορισμένης εμβέλειας σε μια πόλη της Ουκρανίας, με ολέθριες όμως συνέπειες σε απώλειες ανθρώπινων ζωών και καταστροφών σε δύο πιθανόν περιπτώσεις: (α) εάν διαπιστώσει ότι οδηγείται σε ολοκληρωτική, ταπεινωτική ήττα στον πόλεμο στην Ουκρανία, μια εξέλιξη που θα θελήσει με κάθε κόστος να αποτρέψει και (β) εάν πειστεί ότι η Δύση και ιδιαίτερα η Ουάσιγκτον προωθεί σχέδιο για την ανατροπή του σε συνδυασμό με την ενίσχυση της Ουκρανίας με βαρύ οπλισμό. Γι’ αυτό και κάθε λόγος για σχεδιασμένη ανατροπή καθεστώτος στη Ρωσία θα πρέπει να αποφεύγεται. Ο πρόεδρος Πούτιν θα πρέπει να απομακρυνθεί από την εξουσία, αλλά αυτό θα πρέπει να γίνει «από μέσα», όχι «απέξω».

Η πλήρως ορθολογική απόφαση για τον πρόεδρο Πούτιν τώρα θα ήταν να τερματίσει άμεσα τις εχθροπραξίες και να προχωρήσει τη διπλωματική διαδικασία διευθέτησης του ζητήματος. Αλλά είναι ακριβώς η απόφαση που δεν πρόκειται να πάρει. Το αντίθετο, θα κλιμακώσει με όλα τα σκοτεινά σενάρια ανοιχτά.

Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Τελευταίο του βιβλίο: «Επιτεύγματα και στρατηγικά λάθη της εξωτερικής πολιτικής της Μεταπολίτευσης» (Θεμέλιο)