Γιατί η Γαλλία καταργεί το ανώτερο διπλωματικό σώμα;

Η Γαλλία είναι μία από τις χώρες που ήδη από τον 16^ο αιώνα διαμόρφωσε την έννοια της διπλωματίας όπως τη γνωρίζουμε, ενίοτε και το λεξιλόγιό της. Επιπλέον, ήταν από τις χώρες όπου τέθηκε το ζήτημα ενός διακριτού σώματος ανώτερων κρατικών υπαλλήλων που να έχουν ως έργο τους τη διπλωματία και να μην είναι απλώς κάποιοι ευγενείς τους οποίους εμπιστευόταν ο βασιλιάς και τους ανέθετε διπλωματικά καθήκοντα.

Αυτό οδήγησε στη δημιουργία ενός διακριτού σώματος ανώτερων κρατικών υπαλλήλων, από το οποίο αντλούνταν οι σύμβουλοι εξωτερικών υποθέσεων και οι «πληρεξούσιοι υπουργοί», το ανώτερο τμήμα των Γάλλων διπλωματών.

Όμως, η κυβέρνηση Μακρόν ήδη από το 2018 ήθελε να κάνει μια σημαντική μεταρρύθμιση. Σύμφωνα με αυτή το ανώτερο διπλωματικό σώμα θα έπρεπε να συγχωνευτεί με τα άλλα σώματα ανώτερων κρατικών υπαλλήλων (των στελεχών της διοίκησης που προέρχονται από την Εθνική Σχολή Διοίκησης, την ENA) κάτι που θα επέτρεπε και καλύτερη αξιοποίηση και κινητικότητα αυτού του δυναμικού.

Άλλωστε, ο Μακρόν είχε στο νου του και το παράδειγμα των ΗΠΑ όπου συχνά οι πρέσβεις δεν προέρχονται υποχρεωτικά από το διπλωματικό σώματα, ενώ τμήμα της σχετικής επιχειρηματολογίας είναι και ότι πλέον στις διεθνείς σχέσεις δεν μετράει μόνο η παραδοσιακή διπλωματία αλλά και πλευρές όπως η οικονομία,  η επικοινωνία, η διαχείριση ανθρωπίνων πόρων.

Τελικά, η μεταρρύθμιση αυτή πήρε τη μορφή του νόμου, που δημοσιεύτηκε και στη Journal Officiel (τη γαλλική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως) η κατάργηση του σώματος των συμβούλων εξωτερικών υποθέσεων και των πληρεξούσιων βουλευτών και η μεταφορά του προσωπικού αυτού είτε σε ένα νέο «σώμα των διευθυντών του κράτους», είτε, εάν το επιθυμούν στο παλαιό διπλωματικό σώμα αλλά ως «σώμα υπό κατάργηση».

Η απόφαση αυτή αφορά περίπου 800 στελέχη που είτε προέρχονται από την ΕΝΑ είτε από τον ιδιαίτερα επιλεκτικό διαγωνισμό για την είσοδο στο σώμα.

Η διπλωματία είναι ένα επάγγελμα

Ήδη από τους προηγούμενους μήνες υπήρξαν αντιδράσεις και από τους ίδιους του διπλωμάτες. Επιστολή 150 διπλωματών, υπό τη συλλογική υπογραφή Σουζάν Μπορέλ (το όνομα της πρώτης γυναίκας που το 1930 πέρασε τον διαγωνισμό για το διπλωματικό σώμα), υποστήριξε ότι η διπλωματία είναι ένα ξεχωριστό επάγγελμα και δεν είναι δυνατό να ασκηθεί εξωτερική πολιτική χωρίς ένα σύνολο «διπλωματών καριέρας», ενώ υπογράμμισαν ότι το διπλωματικό σώμα περιλαμβάνει ανθρώπους που έχουν συγκεντρώσει γνώσεις και δεξιότητες, χωρίς τις οποίες δεν μπορεί να υπάρξει η γαλλική διπλωματία.

À quelques jours de la fin de son mandat, Emmanuel Macron a publié le décret supprimant notre corps diplomatique. Il veut remplacer des serviteurs de l’État impartiaux par du copinage.

Présidente, je rétablirai un statut de diplomate fondé sur le mérite et l’intérêt national. pic.twitter.com/yAXGR5Yrgv

— Marine Le Pen (@MLP_officiel) April 18, 2022

Πολιτικές αντιδράσεις

Η ανακοίνωση της δημοσίευσης των σχετικών διατάξεων προκάλεσε πολιτικές αντιδράσεις. Τόσο η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν όσο και ο αριστερός Ζαν-Λυκ Μελανσόν κατήγγειλαν την απόφαση. Η υποψήφια του Εθνικού Συναγερμού στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών κατηγόρησε τον Μακρόν ότι θέλει να αντικαταστάσει ένα αμερόληπτο σώμα λειτουργών με την λογική των «φίλων», ενώ υποσχέθηκε ότι εάν εκλεγεί θα αποκαταστήσει για τους διπλωμάτες ένα κύρος που στηρίζεται στην αξία και το εθνικό συμφέρον.

Από τη μεριά του ο Ζαν-Λυκ Μελανσόν η Γαλλία βλέπει να καταστρέφεται ύστερα από αιώνες το διπλωματικό της δίκτυο και δήλωσε τη θλίψη του για αυτό.

Journal officiel : suppression du corps diplomatique. La France voit détruire au bout de plusieurs siècles son réseau diplomatique. Le 2ème du monde. Les copains de promo vont pouvoir être nommés. Immense tristesse.

— Jean-Luc Mélenchon (@JLMelenchon) April 18, 2022

Το ερώτημα για τη θέση της διπλωματίας στον σύγχρονο κόσμο

Όλα αυτά βέβαια παραπέμπουν σε μια συζήτηση για το ποιος είναι ο ρόλος της διπλωματίας στις σημερινές συνθήκες όπου πολλά από όσα έκαναν παραδοσιακά οι διπλωμάτες (με όλα τα στοιχεία μιας ιστορικά διαμορφωμένης κουλτούρας που περιλάμβανε από τη γνώση του διεθνούς δικαίου μέχρι την ικανότητα διατύπωσης κειμένων σε «διπλωματική γλώσσα») σε μια εποχή όπου πλέον η διεθνής πολιτική ασκείται ταυτόχρονα με δημόσιες δηλώσεις στo twitter και με δράση των υπηρεσιών πληροφοριών, με «κλασσικές» απειλές για τη χρήση βίας αλλά με εκτεταμένη χρήση των οικονομικών κυρώσεων, με επεξεργασία σχεδίων συνθηκών αλλά και με χρήση της επικοινωνίας ως του βασικού πεδίου «ψυχολογικών επιχειρήσεων» και όπου συχνά ηγέτες και υπουργοί αντιμετωπίζουν τους τρόπους των «διπλωματών καριέρας» ως περιττές τελετουργίες, αν όχι εμπόδια στην άσκηση μιας πιο «ενεργητικής» εξωτερικής πολιτικής.