Eίναι φορές που αισθάνεσαι ότι ο μόνος ρεαλιστικός στόχος συμμετοχής στα κοινά είναι ο ενωτικός. Ημερεύοντας τους φανατισμούς και τις σιγουριές σου, προσπαθείς να αναδείξεις τα κοινά σημεία, να δυναμώσεις τους αρμούς για να μην τιναχτούμε στον αέρα. Οταν έχεις στοιχειώδη επίγνωση του τι σημαίνει διχασμός και αίμα, δεν φλυαρείς δεξιά κι αριστερά πυροδοτώντας ένα μίσος που δεν έχεις μάλλον την παραμικρή ιδέα πού οδηγεί.

Κάποιες άλλες φορές – και όταν οι συγκυρίες το υπογραμμίζουν – βλέπεις πως τα ρήγματα είναι πολύ βαθιά, πολύ μεγάλα και δεν φαίνεται να μπορούμε να συναντηθούμε ούτε σε έναν ελάχιστο κοινό τόπο. Σκέφτεσαι πως δεν υπάρχει τρόπος να τελειώσει καλά αυτό. Δεν χαίρεσαι, τρομάζεις, αλλά δεν βλέπεις μπροστά σου τίποτα άλλο από τον μονόδρομο της ρήξης.

Τότε είναι που πρέπει να κρατήσεις οπωσδήποτε ανοιχτούς τους δρόμους. Κάποιος πρέπει να το κάνει. Δεν ξέρω ποιοι είναι αυτοί. Θα μπορούσε να είναι η διαφημισμένη «κοινή γνώμη», η μεγάλη δεξαμενή των ψύχραιμων που δεν σιτίζονται από κανέναν κομματικό οργανισμό και έχουν στήσει στέρεες ζωές, που δεν έχουν ανάγκη την ομαδοποίηση για να βρουν νόημα, το βρίσκουν αλλού.

Θα μπορούσαν σίγουρα να είναι οι καλλιτέχνες που ναι μεν δεν είναι καθόλου αδόκιμο να παίρνουν μέρος στις προκλήσεις της εποχής τους αλλά από την άλλη αυτό είναι χρήσιμο να γίνεται μέσα από τις φλέβες της επικοινωνίας, του ξεχασμένου αισθήματος, του ζωντανού και όχι του σκοτωμένου αίματος. Μπορώ φυσικά να δεχθώ καλλιτέχνες να μισούν και να έχουν τον διχασμό στο αίμα τους, αλλά μου είναι κάπως δύσκολο να καταλάβω όσους το περνούν στην τέχνη τους, πέρα από τις δημόσιες τοποθετήσεις τους.

Δυσκολεύομαι να κατανοήσω ποιος ο λόγος να θέλεις αυτά τα αίματα να τα περάσεις με τον κώδικα της τέχνης, ποιος ο σκοπός. Πού βοηθάει το μίσος όταν γίνεται έμμετρο; Ξυπνάει τον κόσμο; Το πιστεύουμε αυτό;

Τα σπουδαία έργα που μας μεγάλωσαν, δεν είχαν τέτοιες «φιλοδοξίες». Ηταν εξόχως πολιτικά, ριζοσπαστικά, ακόμη και συγκρουσιακά αν θέλεις, αλλά παίρνοντας το μέρος της ζωής. Γράφτηκαν ποιήματα και τραγούδια σε συνθήκες κράτησης, εξορίας και βασανισμών, και σχεδόν σε κανένα δεν έβρισαν τον βασανιστή τους, ούτε πουθενά ζήτησαν τον θάνατό του. Γιατί απλά ήξεραν πως παίρνοντας οριστικά το μέρος της ζωής την έχεις πετύχει την αντιδιαστολή και τη θέση που θέλεις.

Δεν χρειάζεται να είσαι ο Γκάντι για να σκεφτείς και να λειτουργήσεις έτσι. Ούτε κανένας ζητάει να γίνεις ένας χλιαρός, φοβικός και απολίτικος τύπος που θέλει την ησυχία του και όταν ακούει καβγά φεύγει για να μη χρειαστεί να μπλέξει. Να μπλέξουμε, γιατί όχι; Να μπλέξουμε χίλιες φορές! Αλλά το ακούω ως προτιμότερο να τραγουδάμε για αυτά που αξίζει να υπερασπιστούμε από εκείνα που θέλουμε να σκοτώσουμε. Μην ξεχάσουμε τα πρώτα και μείνουμε με τα δεύτερα.

Κάποιοι δρόμοι πρέπει να είναι ανοιχτοί. Ακόμη κι όταν δεν ελπίζεις τίποτα.

Headlines