Ανησυχία, εξηγήσεις, υποσχέσεις και διορίες που καταπατήθηκαν.

Φαίνεται πως η σχέση της Unesco με την Τουρκία όσον αφορά τον ιστορικό χριστιανικό ναό, την Αγία Σοφία, δεν ήταν ποτέ καλή, ενώ η μεταξύ τους συνεργασία για το ζήτημα έχει περάσει σαράντα κύματα.

Από όσα δε, έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς καθίσταται όλο και περισσότερο σαφές πως η UNESCO επί της ουσίας δεν έχει καμία δυνατότητα να επιβάλει κυρώσεις προστατεύοντας την Αγία Σοφία και το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να τη διαγράψει από τη λίστα παγκόσμιας κληρονομίας, κάτι βέβαια που δεν ενδιαφέρει καθόλου τον Ερντογάν και τους καθ΄ ύλην αρμόδιους υπουργούς του.

Κώδωνα κινδύνου έκρουσαν οι νέες εικόνες ντροπής, που κάνουν τον γύρο του κόσμου, στις οποίες φαίνονται εκτός από τους βανδαλισμούς στην αυτοκρατορική πύλη και τα σημάδια εγκατάλειψης του μνημείου, με την Unesco για ακόμη μία φορά να παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις.

Εκτός μάλιστα από τον καταιγισμό αναρτήσεων στα social media όπου πλήθος χρηστών διαμαρτύρονται έντονα για την  βρωμιά, τους βανδαλισμούς και την ακαταστασία στην Αγία Σοφία,  το θέμα αναμένεται να φτάσει και στην τουρκική βουλή, καθώς το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό κόμμα θα καταθέσει ερώτηση προς τον υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας.

Από την πλευρά της η τουρκική κυβέρνηση συνεχίζει να κρατά την ίδια αλαζονική στάση προβάλλοντας δικαιολογίες σε κάθε ευκαιρία.

Συγκεκριμένα για τις πρόσφατες καταστροφές στην θύρα της Αγίας Σοφίας, η Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων, απέδωσε την καταστροφή στη φυσιολογική φθορά, σημειώνοντας πάντως πως πέρα από την εισαγγελική έρευνα που διατάχθηκε ανατέθηκε η εξέταση του θέματος και σε δύο επιθεωρητές που θα ενεργήσουν σε διοικητικό και τεχνικό επίπεδο.

Παρά τις εικόνες που δείχνουν πόσο παραμελημένο είναι το ιστορικό μνημείο, η τουρκική κυβέρνηση υποστηρίζει μάλιστα πως το «σύμβολο του έθνους και του κράτους, το σύμπλεγμα του μεγάλου τζαμιού της Αγίας Σοφίας, προστατεύεται επιμελώς στον ύψιστο βαθμό».

Πάντως οι διεθνείς οργανισμοί πολιτιστικής κληρονομιάς φαίνεται να μην πείθονται ούτε αυτή τη φορά , ενώ ο Πολιτιστικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών έχει απευθύνει όλα αυτά τα χρόνια πολλές προειδοποιήσεις και ισχυρές συστάσεις ως προς τον τρόπο συντήρησης του ναού.

Ωστόσο, η στάση της Τουρκίας παραμένει μάλλον αδιάφορη ως προς την Unesco, καθώς δεν έχει ανταποκριθεί σε κανένα αίτημα της.

Η μετατροπή πυροδότησε την κόντρα

Η κόντρα που έχουν όμως δεν είναι καινούργια, καθώς από τότε που ο Ερντογάν αποφάσισε να μετατρέψει σε τζαμί την Αγία Σοφία, η Unesco δεν έχει σταματήσει να στέλνει στον Ερντογάν αιτήματα για ενημέρωση της κατάστασης της Αγίας Σοφίας, χωρίς όμως ιδιαίτερο αντίκρισμα.

Ήταν Ιούλιος του 2020 όταν η Unesco ζητούσε από την Τουρκία να μην μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί, αλλά να την διατηρήσει ως Μουσείο. Η μετατροπή έγινε, παρά το γεγονός πως η Unesco είχε στείλει πλήθος ανακοινώσεων μέσω των οποίων εξέφραζε την αντίδραση της στην αλλαγή του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας.

«Η Αγία Σοφία είναι ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα και μια μοναδική μαρτυρία για τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ Ευρώπης και Ασίας κατά τη διάρκεια των αιώνων. Η ιδιότητά της ως μουσείο αντικατοπτρίζει τον οικουμενικό χαρακτήρα της κληρονομιάς της και την καθιστά ισχυρό σύμβολο διαλόγου», είχε δηλώσει τότε η Γενική Διευθύντρια της Unesco Audrey Azoulay.

Μετά λοιπόν την απόφαση Ερντογάν να μετατραπεί σε τζαμί η Αγία Σοφία, η UNESCO ξεκίνησε αμέσως μια διαδικασία επιθεώρησης και έστειλε αποστολή στην Τουρκία.

Εμπειρογνώμονες εξέτασαν λεπτομερώς κάθε μια από τις πιθανές επιπτώσεις αυτής της αλλαγής καθεστώτος και τον αντίκτυπό τους στην αξία της Αγίας Σοφίας.

Η αποστολή έγινε με επικεφαλής τον διάσημο αρχαιολόγο Mounir Bouchenaki, ο οποίος, σύμφωνα με δημοσίευμα της Deutsche Welle, εστίασε στα εκτεταμένα βυζαντινά ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες που υπάρχουν στα δυο μνημεία.

Υποσχέσεις που καταπατήθηκαν

Από την πλευρά τους, οι τούρκοι αξιωματούχοι είχαν δηλώσει τότε ότι ένα σύστημα κουρτίνας φωτός χρησιμοποιείται για την κάλυψη των εικόνων, καθώς οι ανθρώπινες εικόνες δεν επιτρέπονται κατά τη διάρκεια της μουσουλμανικής προσευχής, σύμφωνα με τις ισλαμικές διδασκαλίες.

Παρ΄ότι δεν έγιναν γνωστά περισσότερα ευρήματα αυτής της ομάδας, ο επικεφαλής αρχαιολόγος επέστρεψε στην Αγία Σοφία στις αρχές του 2021 προκειμένου να εξετάσει εκ νέου το ιστορικό μνημείο.

Ο κ. Bouchenaki και τις δύο φορές είχε συναντηθεί με τον οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο με τον οποίο είχαν συζητήσει για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.

Μετά από αυτές τις δύο επισκέψεις και αρκετές αναφορές ανησυχίας, η Unesco ζήτησε γραπτές εξηγήσεις από την Τουρκία για την Αγία Σοφία.

Το αίτημα κατατέθηκε στα τέλη του 2021 και δόθηκε προθεσμία για απάντηση ως την 1η Φεβρουαρίου του 2022, ωστόσο δεν έγινε γνωστό αν η Τουρκία ανταποκρίθηκε.

Πάντως εκείνη την περίοδο η Le Figaro είχε δημοσιεύσει εκτενές ρεπορτάζ για την κατάσταση της Αγίας Σοφίας, επισημαίνοντας τα προβλήματα που υπήρχαν ήδη στο ιστορικό μνημείο.

Χαρακτηριστικά τότε η δημοσιογράφος της Le Figaro, Αν Αντλάουερ, είχε αναδείξει την αδυναμία των επισκεπτών να δουν ορισμένα από τα ψηφιδωτά του ναού, όπως εκείνα της Αψίδας και του επάνω ορόφου, της λεγόμενης γκαλερί.

Συγκεκριμένα, τα ψηφιδωτά της Αψίδας κρύβονται πίσω από πέπλα, τα οποία το τουρκικό καθεστώς είχε δεσμευτεί ότι θα έκλειναν μόνον την ώρα της προσευχής.

Έκτοτε πάντως το ίδιο ερώτημα, δηλαδή το αν η Αγία Σοφία ως τζαμί είναι τόσο καλά προστατευμένη όσο και όταν λειτουργούσε ως μουσείο, διατυπώνουν αρκετοί ειδικοί, όπως ιστορικοί, αρχιτέκτονες και συντηρητές έργων τέχνης.

Οι εικόνες δε που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας φαίνεται να επιβεβαιώνουν τους φόβους τους.

Το ερώτημα όμως είναι ένα. Η Αγία Σοφία μπορεί να «σωθεί» ως προστατευόμενο μνημείο στην λίστα της Unesco ή πλέον αποτελεί ένα ακόμη πιόνι στην πολιτική σκακιέρα του Ερντογάν;

Headlines