Θηρία ενήμερα

Δεν γνωρίζω ποιος ξεστόμισε πρώτος το «θηρίο ενήμερο» – πάντως ήταν σχεδόν σίγουρα συμπατριώτης μας, αφού το λογοπαίγνιο δεν βγάζει νόημα παρά μόνο στα ελληνικά. Στη διεθνή σκηνή, ωστόσο, δύο αλλοδαποί διεκδικούν την πατέντα για την ουσία του λογοπαίγνιου, ένας Αμερικανός κι ένας Γερμανός, ισότιμα καθάρματα με ανισότιμη μεταχείριση εκ μέρους της κοινωνίας. Ο πρώτος, ο Γουίλιαμ Ράντολφ Χιρστ (1863-1951), όχι μονάχα γεννήθηκε μια γενιά νωρίτερα από τον δεύτερο, τον Γιούλιους Στράιχερ (1885-1946), αλλά πέθανε και πέντε χρόνια αργότερα, από φυσικά αίτια, ενώ άξιζε αναμφίβολα κι εκείνος την κρεμάλα που το πεπρωμένο, μεταμφιεσμένο ως Διεθνές Δικαστήριο της Νυρεμβέργης, επεφύλαξε στον δεύτερο.

Η αίσθηση της αδικίας επιτείνεται εάν συνυπολογίσει κανείς ότι ο Στράιχερ απλώς αντέγραψε τη συνταγή του Χιρστ γύρω από το πώς μαγειρεύεται μια πεντανόστιμη «είδηση».  Δεν πρόσθεσε καν ως δικά του καρυκεύματα τον εθνικοσοσιαλισμό και τον αντισημιτισμό – ιδεολογικά «ρεύματα» που ο ίδιος ο Χιρστ εύρισκε πολύ του γούστου του: το 1934 επισκέφθηκε τη ναζιστική Γερμανία κι έκλεισε συμφωνία εκατομμυρίων μάρκων ώστε οι διεθνείς ειδήσεις να διακινούνται στην επικράτεια του Τρίτου Ράιχ αποκλειστικά από το δικό του πρακτορείο (διέθετε ήδη στις Ηνωμένες Πολιτείες το μεγαλύτερο δίκτυο εφημερίδων)· σε αντάλλαγμα γι’ αυτήν την επικερδέστατη εξυπηρέτηση, τα ναζιστικά πρωτοπαλίκαρα εξασφάλισαν συστηματική και δωρεάν διαφήμιση των «ανδραγαθημάτων» τους από τις εφημερίδες του Χιρστ, τουλάχιστον έως τον Δεκέμβριο του 1941, όταν η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο στην Αμερική.

Ποια ήταν, όμως, η διαβόητη «συνταγή» του Χιρστ; Με τα δικά του λόγια: «Είδηση είναι κάτι το οποίο κάποιος δεν επιθυμεί να δει τυπωμένο· όλα τα υπόλοιπα είναι διαφήμιση». Εξυπακούεται πως, όταν ο Χιρστ αναφέρεται σε «κάποιον», δεν υπονοεί εκείνον που καταναλώνει την είδηση, αλλά εκείνον που διασύρεται από την είδηση. Εφόσον λοιπόν ο διασυρμός εκείνου που θα «κρεμάσουμε στα μανταλάκια» περιλαμβάνεται στις εκ των ων ουκ άνευ προϋποθέσεις για να μαγειρέψουμε μια πεντανόστιμη «είδηση», προβάλλουν πλέον ξεκάθαρα οι πυλώνες πάνω στους οποίους θα στηρίξουμε την «είδηση»: η τρομολαγνεία και η ηδονοθηρία, το δίδυμο που πιο παραστατικά βαπτίστηκε ως «Αίμα και Σπέρμα». Γενιές και γενιές πέρασαν από τότε που ο Χιρστ διατύπωσε τη «συνταγή» του, δυο παγκόσμιοι πόλεμοι μεσολάβησαν, αμέτρητοι άλλοι περιφερειακοί και τοπικοί, ανυπολόγιστες ποσότητες αίματος χύθηκαν, αλλά το δόγμα Χιρστ παρέμεινε ακλόνητο στη θέση του. Θα έλεγε κανείς ότι ο Γουίλιαμ Ράντολφ Χιρστ, ως σκοτεινός προφήτης, ταξίδεψε μέχρι τα πιο ζοφερά έγκατα της ανθρώπινης ύπαρξης και ανέλαβε να μας μεταφέρει ό,τι αντίκρισε με τα ίδια του τα μάτια.

Ωστόσο, το δόγμα Χιρστ δεν είναι μονάχα μια δυσοίωνη προειδοποίηση γύρω από τα ακόρεστα θηριώδη ένστικτα του ανθρώπου. Είναι και το αλάνθαστο βαρόμετρο για την ωριμότητα της εκάστοτε κοινωνίας. Στις συναισθηματικά πιο προηγμένες (που δεν συμβαδίζουν υποχρεωτικά με τις τεχνολογικά πιο προηγμένες) τα έντυπα βοθρολύματα που υιοθετούν το δόγμα Χιρστ παίζουν περιθωριακό ή/και αυστηρά ψυχαγωγικό ρόλο, μιας νοσηρής, εν πάση περιπτώσει, αίσθησης της ψυχαγωγίας που ουδέποτε συγχέεται με την ενημέρωση.

Στις συναισθηματικά πιο ανώριμες κοινωνίες, τα «θηρία ενήμερα» τύπου Χιρστ και Στράιχερ κερδίζουν καθημερινά ολοένα και µεγαλύτερο µέρος της εκδοτικής πίτας, μέχρις ότου κοπρίσουν τα πάντα στο πέρασμά τους, λυγίσουν κάθε αντίσταση αναγούλας του αναγνώστη και κυριαρχήσουν ολοκληρωτικά ως το νέο «κοινό γούστο». Η ποιότητα των «ειδήσεων» που διακινούνται από τα social media, τις τελευταίες δεκαετίες, απέδειξε περίτρανα ότι η διαδρομή μιας κοινωνίας από την ανωριμότητα προς την ωριμότητα δεν είναι μονής κατευθύνσεως. Κάλλιστα μπορούμε να πάρουμε τον δρόμο και ανάποδα.