Ψυχική νόσος, στίγμα και αυτοφαρμάκευση: Μήπως κάνουμε κάτι πολύ λάθος;

Όταν πρόκειται να μιλήσουμε για την ψυχική νόσο, η συζήτηση τείνει να ξεφεύγει προς δύο πολύ λάθος κατευθύνσεις: Η πρώτη είναι η… διάγνωση χωρίς απολύτως καμία γνώση επί των ασθενειών και η δεύτερη είναι η άρνηση που φέρνει ο κοινωνικός στιγματισμός.

Θα έχετε παρατηρήσει ότι χρησιμοποιούμε με δυσανάλογη ευκολία τις λέξεις “διπολική διαταραχή” για να χαρακτηρίσουμε συμπεριφορές ανθρώπων που, συνήθως και για να είμαστε ειλικρινείς, δεν τις καταλαβαίνουμε επειδή δε μας αρέσουν. Εξίσου εύκολα δηλώνουμε ότι έχουμε “κατάθλιψη” ή πως κάποιος άλλος έχει “διαταραχή προσωπικότητας”. Τώρα είναι της μόδας η διάγνωση των κοινωνιοπαθών. Όλα τα παραπάνω (με αστερίσκο στους κοινωνιοπαθείς) είναι ασθένειες. Ασθένειες κανονικές, που χρειάζονται γιατρούς και φάρμακα, ως κάθε άλλη ασθένεια, όπως, ας πούμε, η πνευμονία ή ο καρκίνος.

Τα τελευταία χρόνια της πανδημίας, όμως, με κάποια ανοχή στην υπερβολή, θα μπορούσαμε να πούμε ότι γίναμε η γενιά του xanax. Τα λύματα της Αθήνας δείχνουν τεράστια αύξηση στην κατανάλωση, ενώ η προσέλευση στις δομές ψυχικής υγείας είναι αναντίστοιχη.

Όπως όλα τα ναρκωτικά -πρόκειται περί ναρκωτικού, φυσικά- επικαλύπτεται με μία γοητεία. Μάλιστα, είναι της μόδας να αναμειγνύεται με αλκοόλ στα κλαμπ. Ή να χρησιμοποιείται για το “σβήσιμο” μετά τη χρήση κοκαϊνης. Το πιο συνηθισμένο, όμως, είναι να χρησιμοποιείται ως μέσο αυτοφαρμάκευσης. Ακόμη και αν στη χώρα μας τέτοιου είδους φάρμακα χρειάζονται ιατρική συνταγή, μπορείς να προμηθευτείς xanax σε μία άτυπη μαύρη αγορά, όπου φαρμακεία της Αττικής μπορούν να παρέχουν κουτιά έναντι δέκα ή είκοσι ευρώ.

Τι είναι και τι κάνει το Xanax

Το xanax είναι ηρεμιστικό της κατηγορίας των βενζοδιαζεπινών, το οποίο μπορεί να βοηθήσει στις αϋπνίες ή στις κρίσεις πανικού, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί θεραπεία. Θα μπορούσε να παρομοιαστεί σα να ρίχνεις στάχτη πάνω σε καυτά κάρβουνα: Για λίγο σε ηρεμεί, αλλά δε σε θεραπεύει. Αν κάποιος πάσχει από μία ψυχική ασθένεια, το xanax μπορεί περιοδικά να τον ή την κάνει να νιώσει καλύτερα, όμως σίγουρα δεν αντιμετωπίζει τη νόσο. Για την ακρίβεια, ο τρόπος που ξεθυμαίνει, ενισχύει τη νόσο.

Το xanax είναι επικίνδυνο χωρίς ιατρική παρακολούθηση, γιατί είναι άκρως εθιστικό. Βεβαίως, εθιστικά είναι πολλά φάρμακα, ακόμη και η κορτιζόνη. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο είναι απαραίτητο να χορηγούνται μόνο με ιατρική συνταγή και μόνο με ιατρική παρακολούθηση.

Μπορεί το xanax να κάνει κακό στον χρήστη, ακόμη και θάνατο; Χοντρικά ναι. Η υπερδοσολογία του φαρμάκου μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνη. Ξεκινώντας με 0,25mg σταδιακά θα χρειαστείς 2mg για να σε πιάσουν και πάει λέγοντας. Το στομάχι του ασθενούς ίσως να αντιδράσει κάπως βίαια σε μία δοσολογία που δεν είναι… φιλική.

Κοινωνικό στίγμα, ψυχική νόσος, αυτοφαρμάκευση

Οι ψυχικές ασθένειες χωρίζονται και αυτές σε κατηγορίες κι η κάθε κατηγορία έχει μία δική της βαθμίδα. Η κατάθλιψη, ας πούμε, μπορεί να είναι περιοδική και να θεραπευτεί ή μπορεί να είναι υποτροπιάζουσα και να ζεις μαζί της για πάντα. Η μοναδική αποδεδειγμένα συνδεδεμένη μόνο με γενετικούς παράγοντες, είναι η σχιζοφρένεια. Για την ακρίβεια, αν ένας ασθενής με σχιζοφρένεια παρουσιάσει κατάθλιψη, αυτό θεωρείται από τους ψυχιάτρους βελτίωσης της υπάρχουσας νόσου, γιατί ο ασθενής αντιλαμβάνεται -ή αποκτά- γνώση του Εγώ, του εαυτού.

Από μία ψυχική νόσο μπορείς να νοσήσεις λόγω συγκυριακών περιπτώσεων, όπως είναι η πανδημία ή ένα προσωπικό τραύμα, να έχεις γενετική προδιάθεση, να προκληθεί από αλλαγές στη χημεία του οργανισμού λόγω άλλης νόσου, όπως ένα αυτοάνοσο ή ένας καρκίνος, ή να γεννηθείς με αυτήν και κάποια στιγμή να εκδηλωθεί. Δυστυχώς, η Ελλάδα είναι μία χώρα που ενώ έχει καλές δημόσιες δομές ψυχικής υγείας, κουβαλά ακόμη ένα τεράστιο κοινωνικό στίγμα.

Οι άνθρωποι που μιλούν ανοιχτά για τη νόσο, στη δημόσια σφαίρα λοιδορούνται ή, στην καλύτερη περίπτωση, αντιμετωπίζονται διαφορετικά. Ο φόβος της κοινωνικής κατακραυγής, οδηγεί σε πολύ λάθος επιλογές: Στην απομόνωση και στην αυτοφαρμάκευση, με τη δεύτερη να είναι και η πιο επικίνδυνη.

Εξετάζοντας την άνοδο των βενζοδιαζεπινών στα λύματα της Αθήνας, βλέπουμε ότι οι κάτοικοι, για να αντιμετωπίσουν τις τρομερές αλλαγές της εποχής, προτίμησαν να προμηθευτούν χάπια χωρίς ιατρική παρακολούθηση -πάντα σε συνάρτηση με τη δυσανάλογη προσέλευση σε ειδικούς ψυχικής υγείας.  Όπως κάθε ναρκωτικό, έτσι και το Xanax σε κάνει να νιώθεις καλά. Και μετά σε κάνει να νιώθεις χειρότερα. Το xanax δεν είναι αντικαταθλιπτικό, ούτε θεραπεύει οποιαδήποτε άλλη ψυχική νόσο. Για την ακρίβεια, δεν θεραπεύει απολύτως τίποτα.

Το γεγονός ότι έγινε χάπι της μόδας, διαιωνίζει μία πολύ προβληματική νοοτροπία, αυτήν του στρουθοκαμηλισμού. Καμία νόσος δεν θεραπεύεται από μόνη της και σχηματικά, το να αντιμετωπίζεις την κατάθλιψη με xanax, είναι σα να αντιμετωπίζεις τον κόβιντ με χαμομήλι.

Τι θα μπορούσε να σημαίνει η απελευθέρωση της συνταγογράφησης

Στη χώρα μας τα ψυχιατρικά -και άλλα- φάρμακα ευτυχώς χορηγούνται μόνο με συνταγή γιατρού. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να έχεις πάει σε έναν ψυχίατρο και μαζί με τις βενζοδιαζεπίνες, να σου έχει γράψει και αντικαταθλιπτικά. Να αντιμετωπίσεις, δηλαδή, τη νόσο και -κυρίως- να έχεις πιθανότητες να την κερδίσεις. Να είσαι λειτουργικός.

Παρατηρείται κυρίως στα πιο νεανικά κοινωνικά δίκτυα, όπως το Tik Tok μία ρομαντικοποίηση τέτοιων ηρεμιστικών φαρμάκων. Κάτι σαν την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, που έπαιρνε χάπια και πετούσε.

Είναι σχεδόν σίγουρο πως η απελευθέρωση της συνταγογράφησης θα δημιουργούσε ένα κύμα εξάρτησης, το οποίο είναι και βίαιο και δύσκολο να ανακοπεί. Σε συνδυασμό δε με αλκοόλ ή άλλες ουσίες, θα μπορούσε να είναι έως και μοιραίο.

Το xanax δεν είναι ένα γνωστό φάρμακο, στην πραγματικότητα, το γνωριζουν οι ψυχικά ασθενείς, κάποιοι μάλιστα έχουμε περάσει και το στάδιο του εθισμού και της σταδιακής αποκοπής και γνωρίζουμε πως το χαρακτηρίζει μία βιαιότητα. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι οι βενζοδιαζεπίνες που χορηγούνται από ψυχίατρο, χορηγούνται πάντα με “παρέα”, ποτέ σκέτες και ποτέ για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε περίπτωση απελευθέρωσης των βενζοδιαζεπινών είναι πιθανό να έρθουμε αντιμέτωποι με μία νέα εξάρτηση από ένα ναρκωτικό εξαιρετικά εθιστικό, αλλά παράλληλα “σικ”  και για αυτόν τον λόγο περισσότερο ύπουλο.