Αλλο εσύ και άλλο οι απόψεις σου

Η πατρότητα της ρήσης του τίτλου ανήκει στον Χρήστο Βακαλόπουλο (1956-1993), έναν από τους πιο οξυδερκείς και διορατικούς σύγχρονους έλληνες διανοούμενους, που έφυγε από τη ζωή εξαιρετικά πρόωρα, μόλις στα 37 του χρόνια. Ειπώθηκε πρωτίστως για να ερμηνευθεί το παράδοξο, πώς γίνεται να τρέφουμε βαθιά συμπάθεια σε άτομα, οι ιδέες των οποίων μας προκαλούν αποστροφή – και το αντίστροφο: γιατί απεχθανόμαστε άτομα, με τις ιδέες των οποίων συμφωνούμε σε μεγάλο βαθμό ή τις ενστερνιζόμαστε πλήρως.

Πόσες και πόσες φορές δεν αποφεύγουμε την παρέα ομοϊδεατών μας και δεν επιδιώκουμε τη συντροφιά ιδεολογικών μας αντιπάλων; Η περιέργεια που ικανοποιούμε ή/και η ευχαρίστηση που αντλούμε από την άμεση επαφή με τον «απέναντι» δεν μπορεί να είναι η μοναδική απάντηση.

Μια προφανής εξήγηση, που υιοθετούσε και ο Βακαλόπουλος, είναι πως ο άνθρωπος δεν απαρτίζεται και δεν εκφράζεται μονάχα από τις ιδέες του -πολλές φορές, μάλιστα, οι ιδέες του βρίσκονται σε διάσταση ή και αντιφάσκουν ολοφάνερα με τις υπόλοιπες ιδιότητες του χαρακτήρα του, την επαγγελματική του ενασχόληση ή/και τον πολιτικό του προσανατολισμό.

Ο χλευαστικός αφορισμός «αριστερό αφεντικό», λόγου χάριν, αποτυπώνει μια από τις πιο συνήθεις και πιο ακραίες αντιφάσεις. Ενίοτε η αντίφαση δεν είναι τόσο εμφανής κι ελλοχεύει στα έγκατα του ψυχισμού μας, δίχως να γίνεται αντιληπτή ούτε από εμάς τους ίδιους. Συχνά δεν ισχυριζόμαστε ότι με τις εκρήξεις οργής αποκαλύπτουμε τον «αληθινό» εαυτό μας ή πως σε μια περίοδο δοκιμασίας εξαντλούμε και αποθέματα δυνάμεων που δεν γνωρίζαμε καν ότι διαθέταμε; Παραλλαγή αυτής της διαπίστωσης είναι και η «αρχή άνδρα δείκνυσι»: με όσο και όσα μεγαλόπνοα φούμαρα και αν μας φλομώσει ένας «πονηρός πολιτευτής», το καμίνι της εξουσίας πάντοτε θα ξεχωρίζει τελικά τα πρόβατα από τα ερίφια.

Εντούτοις τα τελευταία χρόνια, με τη «δολοφονία χαρακτήρων» σε καθημερινή χρήση από τους πλέον σχετικούς έως τους πλέον άσχετους δράστες, το βακαλοπουλικό «άλλο εσύ και άλλο οι απόψεις σου» έχει προσλάβει τη μορφή μομφής. Κατ’ επέκτασιν θα λέγαμε: δεν έχει σημασία τι πρεσβεύει κάποιος, αλλά ποιος  πρεσβεύει κάτι· ποιος είναι αυτός που πρεσβεύει κάτι ή ποιος νομίζουμε ότι είναι. Οι επιθέσεις τελούνται σχεδόν αποκλειστικά ad hominem. Η κλασική πια προδικτατορική απαξίωση του Γεωργίου Παπανδρέου μέσα στην ολομέλεια του Κοινοβουλίου προς το πρόσωπο του πολιτικού του αντιπάλου – «Εσύ το είπες; Τότε δεν έχει σημασία» – εφαρμόζεται πάντα και παντού.

Κάντε μια δοκιμή. Σημειώστε τα σχόλια που συνοδεύουν την ανάρτηση μιας διασημότητας στο Facebook, στο Twitter, στο Instagram, στο YouTube ή σε όποια άλλη διαδικτυακή πλατφόρμα, με την προϋπόθεση ότι η διασημότητα δεν πετσοκόβει αυθωρεί και παραχρήμα όσα σχόλια δεν την κολακεύουν. Θα διαπιστώσετε ότι τα σχόλια, είτε επαινετικά είτε χλευαστικά, αποτυπώνουν στην πλειονότητα των περιπτώσεων τη θετική ή αρνητική προκατάληψη για τη συγκεκριμένη διασημότητα κι ελάχιστα έως καθόλου δεν αφορούν το περιεχόμενο της ανάρτησής της.

Ορισμένες διασημότητες έχουν την τύχη/ατυχία να στολίζονται με καρδούλες ή να περιλούζονται με υβρεολόγια κυριολεκτικά άμα τη εμφανίσει, ακόμη και αν δεν προλάβουν να αρθρώσουν παρά μια «καλημέρα» ή να διατυπώσουν κάτι τόσο ξενέρωτο όσο η λιακάδα σε ένα σερί ηλιόλουστων ημερών. Ιδίως εκείνοι που αγαπούν να μισούν τα είδωλά τους, οι haters, στέκονται στους αντίποδες της βακαλοπουλικής ρήσης: δεν σου αναγνωρίζουν το δικαίωμα ή/και τη δυνατότητα να είσαι κάτι διαφορετικό ή, έστω, κάτι παραπάνω από τις απόψεις σου, τις απόψεις που έχεις ή τις απόψεις που εικάζουν ότι έχεις. Υιοθετούν ένα σύμπαν χωρίς διαστάσεις και χρώματα.